Свята пчалы

Як захлынуўся ад радасці жаўранак,

Славячы сонца вясновага дня,

Як па куп'і на балотных выжарынах

Мякка хрумсціць пад нагою сушняк;

Як па-над ярам пад ветравым подыхам

Вольха сухая рыпіць і рыпіць,

Як адвячоркам над соннымі водамі

Каня ніяк не дапросіцца піць,—

Тры гады я не чуў.

Як засінелася возера чыстае,

Во маладая красуня вясна,

Каб падсініць аблачынкі пушыстыя,

Сінькі ў ваду сыпанула спаўна;

Як палахлівым дзіцём устрывожаным

Хмель каля вольхі абвіўся вакол,

Як у бары, бы маленькія вожыкі,

Шышкі хваёвыя ўсыпалі дол,—

Тры гады я не бачыў.

Як над бруістаю быстраю рэчкаю

Пахнуць лілеі, аер, i чарот,

І першацвет далікатны парэчкавы,

І чарназём той, што вывернуў крот,—

Тры гады не ўдыхаў.

Зноўку ступаю знаёмымі сцежкамі,

Босай нагой паўтараю сляды.

Кветкі мне ўслед пазіраюць усмешкамі,

З тымі ж, якімі глядзелі тады.

І крапіва маладая стрыкаецца,

Быццам пяшчотны, прыемны ўспамін.

Ем я капусту трыгубую зайцаву,

Гладжу змарожаны ліст журавін.

Ясны блакіт вам,

прасторы зялёныя,

Хай жа над вамі з зары да зары

Радасна жаўранкі звоняць залётныя,

Сонца гарыць!

Не выйшаў ты і ў гэты раз

Мяне спаткаць, паднесці рэчы...

Ля весніц толькі зноў твой вяз

Крануў галінамі за плечы.

Ты мне не падасі рукі,

Глядзіш удаль з-за шкла партрэта.

Ці бачыш, вырас сын які?

Скажы хоць слова для прывета.

А я... чакаў з усіх дарог

Цябе ў сорак чацвёртым... летам.

Калоны ні адной не мог

Я прапусціць з ахапкам кветак.

Хацелася пачуць: «Сынок...»

I крыкнуць радаснае: «Тата!»

Бацькоўскім быў мне кожны крок.

Усё ішлі, ішлі салдаты...

Каторы раз сыходзіў снег...

Дамоў вярталіся суседзі.

Я кожнаму насустрач бег

І чуў кароткае: «Прыедзе...»

Калі ж у крыўдзе мне сябры

Гразіліся падчас бацькамі,

Тады хацелася наўзрыд

Заплакаць шчырымі слязамі.

Не плакаў я — усім на злосць,

Бо ў хаце быў адзін — мужчына.

Не йшоў ты...

Маці маладосць

Глыбей заворвалі маршчыны.

І зараз — еду я здалёк,

Чакаю ўсё — зайду, а маці

Мне скажа: «Пазнаеш, сынок?

Вось наша ўся сямейка ў хаце...»

Паверыць цяжка мне таму,

Што больш не прыйдзеш ты дадому.

А шапку я заўжды здыму

Перад магілай невядомай...

Якая радасць у мяне,

Калі дадому завітаю!

Тут ні адзін не абміне,

Пагутарыць i распытае.

I як жыццё, i як настрой,

I чым я маю нахваліцца...

— Зайшоў бы па бліны,— парой

Мне кіпе цётка-жартаўніца.

Суседка ўспомніць, як сама

Маю калыску калыхала,

Як прыгажэйшае імя

Яна мне колісь выбірала.

А то заўважыць: паплячэў,

Прыгнуўшыся, заходжу ў хату.

I, быццам так, дадасць яшчэ,

Што нарасло дзяўчат багата...

А птушкі расстанне прарочаць.

Зара маладая займаецца...

Кажу я табе:

— Добрай ночы!

Хоць трэба казаць:

— Добрай раніцы!

І вочы ўглядаюцца ў вочы,

Вясёлыя, шчыра ўсміхаюцца.

І кажуць яны:

— Добрай ночы!

Хоць трэба казаць:

— Добрай раніцы!

I рукі разняцца не хочуць —

Мацней яшчэ толькі сціскаюцца.

I кажуць яны:

— Добрай ночы!

Хоць трэба казаць:

— Добрай раніцы!

Прывяла папараць,

Пясок насох,

Да пнёў згарнуліся апенькі сонныя,

Ласкавы, мяккі мох

Нячутна лёг,

Нібы сняжынак зорачкі зялёныя.

Як нейкі скарб трымаюць камялі,

Шырэй тапыраць пальцы караватыя,

Нялёгка адарвацца ад зямлі,

Дзе узраслі,

Дзе верхам хмары краталі...

Дзень добры, інтэрнат,— стары знаёмы,

Вясёлая студэнцкая радня!

Зноў важыць чамадан лягчэй, чым дома,

Зноў дзірак дабаўляй у рамянях!

За лета шмат пытанняў не рашылі —

Пa вечарах дыскусія кіпіць.

Над кнігай чайнік, выцягнуўшы шыю,

Нібы гусак разгневаны, шыпіць...

Зноў, родны інтэрнат, да позняй ночы

Струменіцца святло з тваіх акон —

Так свецяцца ад шчасця ў бацькі вочы,

Калі сыноў сваіх сустрэне ён...

Вагон таварны дрогка тузае.

Гарыць-трапеча стэарын.

Там жарты заглушае музыка,

Тут многіх сон паспеў скарыць.

А вецер,

Дым над дахам сцелячы,

Праводзіць у далёкі шлях.

Ды нам па шчасце, з поўным,

Велічна

Дарогу Волга перайшла.

I зорным золатам размолатым

Шлях Млечны неба запыліў.

Урал гасцінным рускім волатам

Ручнік чыгункі раскаціў.

Абапал — па дарожных правілах —

Слупы з падпорамі — ў струну,

Бы плечы два сябры падставілі,

Каб трэці мог далей зірнуць.

Нарэшце, вольны стэп...

Пякучае,

Тут сонца не шкадуе нас.

I ўжо гадзіннікі падкручваем —

Спяшаецца цалінны час.

Павекі пазашлюшчылі лілеі,

Спяць, ліст-далонь падклаўшы пад шчаку,

Табол парушыць ix спакой не смее —

Стамлёна расцягнуўся на пяску.

І вецер так залётаўся, што, ўрэшце,

Тут падрамаць у параты прылёг...

— Ой, гусі воду скалацілі ў рэчцы...—

Дзявочы голас чуецца здалёк.

На беразе засмяглым бестурботна

Аб нечым ціха шэпчуць кавылі.

Глыбей залезлі ў залатыя соты,

Як чорныя, калматыя чмялі,

Сланечнікавы семкі;

I чакаеш,

Што зараз рантам загудуць яны

Суладна з песняй маладой, якая

Ca стэпу гоніць векавыя сны.

Пa брызенту лапоча-трашчыць

Дождж апрыклай назолай.

Так i хоча да ніткі змачыць.

Ноч ды стэп навакола.

...Дождж трашчыць.

Прыгадаў я цябе,

Лес далёкага краю,

Дзе, як быццам маршчынку на лбе,

Сцежку кожную знаю.

...Казку мы на начлезе гурмой

Слухаем з захапленнем,

I трашчыць кулямётнай чаргой

На кастры сыраваты ядленец.

Дождж...

А мне перапёлка крычыць,

Луг дыміцца па досвітку росны,

Песня роднага краю гучыць:

Ой, бярозы ды сосны!..

Б'е пярун прамой наводкай,

A маланкі неба крэсляць,

Як з бюро надвор'я зводку

Аб бясхмар'і на ўвесь месяц.

Вось адна адной на спіны

Налягаюць грузна хмары,

Вось — прарвуцца,

вось — лавінай

Дождж нястрымны чохне зараз.

На таку — усе з запалам —

Мы зграбаем зерне ў кучы.

Яшчэ й кроплі не упала,

A кашулі — хоць выкручвай.

Сыпнуў дождж.

Пайшоў старацца...

Ды ў буртах ляжыць пшаніца...

Каб за моладдзю угнацца,

Духу мала,

навальніца!

Бурты кладуцца, як барханы.

Лапатам не даём астыць.

Ды што за шум?..

Прыйшлі лісты,

Лісты ад родных, ад каханых.

I мне ж тут нешта быць павінна...

Матулін почырк пазнаю.

I піша пра бяду сваю,

Пра радасць i пра ўсе навіны:

«Сусед наш справіў наваселле.

Ну a ў бары па верасу

Грыбоў — хоць закладай касу,

I ўжо арэхі палыселі...

Вуголле з печы ўранні скача,

Кот мыцца на акне пачне,—

I верыцца, што ты ка мне

Паспееш на пірог гарачы».

Я сёмы раз, забыўшы стому,

Чытаю гэты ліст,

нібы

Я на Ушаччыне пабыў,

Пагутарыў з усімі дома...

I зноўку зерне з-пад лапаты

Уверх ляціць ва ўсе бакі

I падае. (А так шпакі

На луг садзяцца там, за хатай...)

Не! Не ўсім надарылася шчасце

Есці боршч, прыгатаваны Насцяй.

Не ўявіць вам, што гэта за боршч!

Хай чатыры порцыі ты знішчыш —

Яшчэ ў місцы выскрабаеш днішча

I абавязкова просіш больш.

Ну, а каша! I нябеснай манне

Да яе далёка ў параўнанне:

Гэткую варыць — паверце мне —

Можна толькі па зямлі цаліннай;

Растае у роце, як маліна

У маёй азёрнай старане.

Насціна фантазія без краю!

Хай i кухня, нібы піпка тая,

У якой муштук хтось адламаў;

А запаліш — дым, як з паравоза

(Бо гарыць салярка — не бяроза!),

Для кухаркі ж гэта ўсё — дарма!

Па-над кухняй Насці адвячоркам,

Бы драбкі крыштальнай солі, зоркі.

Мала солі — знічка упадзе.

У кацёл сам просіцца з нябёсаў,

Быццам часнаку зубок, курносы

Маладзік.

А папрацуеш дзень

На таку з лапатай,

За штурвалам —

Будзе апетыт твой небывалым.

Чай з дымком — паболей цукру сып

Хай можа парой кансерватыўна,

За сталом працуем так актыўна,

Аж ідуць упрысядкі насы!

Хто ні разу ў Насці не абедаў,

Той сапраўднай стравы i не ведаў!

Між абвалаў,

Стромых скалаў

Сцежка пакручастая.

A ў далінах,

Пa галінах

Дзікі вецер шастае.

А ў гуралкі

Позірк палкі,

Вусны са спакусінкай.

Маладая.

З плеч спадаюць

Два патокі русыя.

Б'юць вясёлкі

На асколкі

Вадаспады горныя.

Зачаруюць,

Завіруюць

Вочы ноччу чорнаю.

Уцякае

Ды гукае.

Пікі гор туманяцца.

З правадніцай

Заблудзіцца

Хочацца да раніцы!..

— Калаўроты! Калаўроты!

Найадменнейшай работы,—

Заклікае добры дзед.

— Не знайсці нідзе ім роўных

Робяць з воўны шоўк чароўны.

Падыходзяць паглядзець.

— Экспанат свой гэткі рэдкі

У музей ты здаў бы, дзедка,—

Кінуў жару жартаўнік.

Уздыхнулася бабулі —

Калаўрот яе расчуліў.

А натоўп раптоўна знік.

Толькі жэўжыкі наўкола —

Крутануць ім рупіць кола.

Дзед выкрыквае радзей:

— Не знайсці нідзе ім роўных

Робяць з воўны шоўк чароўны.

Пакупнік ніяк не йдзе...

— Налятайце! Калаўроты!

Налятаць няма ахвоты.

Разыходзіцца базар.

І стаяць, нібы сіроты,

Новенькія калаўроты.

Позна, дзед, прывёз тавар...