Свята пчалы

Здароў,

круты, надзённы прыпар!

Тугую напінаю Прыняць —

Страляю променем зары

На досвітку

па Мазыры.

Зноў

даўні мой сусед Браслаў,

Як колісь, да мяне прыслаў

Сваіх ганцоў чорнагаловых

За дапамогай крыгалому.

А смуглатвары Кішынёў

З сваіх зялёных кішанёў

Насыпаў каштаноў калючых,

Пячэ, як сонца, яры люцік...

Я знаю радасці цану,

Вучуся шчодрасці у неба.

Ледзь возьмецца па дзень — цягну

Са свежым словам цяжкі невад.

Слаўлю чысты абрус,

толькі што пакачаны качалкай,

каляны,

калі яго маці ў нядзелю раніцай

засцілае на стол шырокі.

Нетаропка рагі распраўляе —

на парадку усе чатыры,

потым махры разблытвае,

i яны, ільняныя, мяккія,

чапляюцца за шурпатыя пальцы.

Нарэшце пачэснае месца

зямным i надзённым богам

займае жытнёвы бохай.

I абрус, як кляновы ліст

з пражылкамі складак,

бо качаўся ў чатыры столкі,

настольнікам робіцца...

Падталі памалу глыжы,

сонца пагляд

у яры скіраван.

Ралля ляжыць

нядоенай каровай.

Песня жаўранка,

як пароль

трэцяй партызанскай вясны.

Дзень малады

пераступіў нарог...

Малады сувязны

цягне са студні вядро,

ваду спакойную

ставіць па зруб

(лясны раён —

зацішна ад вятроў),

вядро рыбінай цяжкай

вырываецца з рук.

Рыпіць перасохлы вочап.

Сувязны лакцём

засланяе вочы:

у поўным вядры

ільдзінкі i сонца.

Цішыня за ўсім

насцярожана сочыць.

Паветра ўдыхнуўшы,

хлопец дзьме

на ільдзінкі —

б'юцца ў клёпкі са звонам,

яшчэ адзін уздых ягоны —

сонца, як перагрэтая медзь,

у сценку драўляную стукае мякка.

Нагбом

з поўнага

п'е партызан са смакам —

толькі ходзіць кадык.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Тады

хлопцу ўшацкаму столькі год

было,

колькі сёння мне.

Па вясне,

калі адгрыміць крыгаход,

аб наступленні цяпла

папярэдзіць гром

і сонца смех,

і аблачынак апошні снег

п'ю з неба,

як з поўнага кубка,

нагбом,

бо сувязны не дапіў...

Успаміны —

неўзарваныя міны —

гулам матора

ўзарваў самалёт.

Я лячу ў сорак першы год.

Курс на зніжэнне бяром.

Зарослы травою мірнай

аэрадром.

Як недаспелы агрэст

на зубах,

да аскоміны

Брэст

мне вайною запах...

Дзюбку цягне з гнязда птушаня,

просіць есці.

Прыкідваецца цішыня!

Я сплю.

Мне прачнуцца трэба:

убачу наўсцяж не бухматыя дрэвы —

выбухаў цяжкіх слупы

i неба позірк, ад жаху сляпы...

Зямля не ад сонца парэпалася...

Аперазалася

крэпасць

патранташам тугім Мухаўца —

хопіць патронаў

выстаяць да канца!..

He!

Я не сплю —

гэта ўспамінаў

узарваныя міны...

Можна спакойна брысці па Брэсце,

сёння ён у турысцкім зялёным берэце

каштаноў i кляноў бухматых...

Ідуць маладыя салдаты,

Яны —

аднагодкі вайны...

Халадком патыхае вячэрнім...

Сонна ціўкае шчачаня...

Брэст 22 чэрвеня.

Цішыня...

Гналі роднай зямлёй палонных.

Смерць,

як лехі,

калоны палола.

Ля знаёмага шчырага бору,

Дзе ігліца падсохла,

як порах,

Дзе карэннем спавіты сцежкі,

Крок

салдат сінявокі прыспешыў.

I, сабраўшы апошнія сілы,

Ірвануўся

у верас сіні.

Верас сіні

паплыў кругамі...

Дзе сасонка на горку кульгае,

Птушкі

цёплае лета хвалілі,

Злыя кулі

лічылі хваіны...

За прыгоркам бацькоўская хата.

Абкульгала сасонка салдата...

Пад рукой крывянеюць суніцы.

Гэта мроіцца

альбо сніцца?..

За балотам

вёска на выспе.

Жыта шнур каля хаты выспеў.

Набіваецца ў вушы шоргат..

Маці круціць

цяжкія жорны...

Толькі шоргат

цішэе,

цішэе,

Растае ў разнабоі птушыным...

Распрастаўшыся,

лезуць з кішэні

Каласкі недаспелага жыта.

Не, ты не толькі ў арнаменце тым,

Што на салодкай цукерцы.

Матчынай мовы

словам святым

Жывеш ты ў сыноўнім сэрцы.

Вецер твой хмеліць мне галаву,

Ён пахне аерам, кронам.

Дазволь падзяліць мне, пакуль жыву,

Турботаў тваіх хоць кроплю.

Братоў i сясцёр не кідала ў бядзе,

Грозная ў бітве i ў працы.

Маці,

не сорамна анідзе

Сынам тваім называцца.

Сляпы да цябе дапаўзу да дня,

Намацаю сцежку рукамі.

Сосны спрадвечныя мне зазвіняць

Купалаўскімі радкамі...

Ёсць дзверы

для важнасці большай —

падвойныя

У калідоры —

яшчэ калідор.

Панура прапусцяць цябе,

як канвойныя,

У кабінет,

дзе для рэха прастор.

Аглухлі,

стаяць непадступнымі дотамі,

Hi слёзы,

ні смех

не прапусцяць яны...

Я ж дзверы люблю,

што ад слабага дотыку

Гудуць, як мембраны з трывожнай сасны.

Неаблямцаваныя,

Недубовыя,

Спакою не ведаюць i па начах,

Дзверы звычайиыя,

філянковыя,

Як ва Ўладзіміра Ільіча.

Праезд на цэнтральнай вуліцы

Грузавікам забаронены...

То промнем ляціць, то крывуліцца,

Цямнее крылом вароненым.

Па ёй легкавушкі пабліскваюць,

Нібыта багоўкі пярэстыя.

Аб'езды шукаюць блізкія

Грузавікі- пярэстары.

Хіба ў ix турбот паменела?

Глядзелі ж на ix з пашанаю,

Калі да цэнтральнай з каменнямі,

З гарачым асфальтам спяшаліся.

Будзілі руіны сонныя,

Гулі працавітым вуллем.

Тады па цэнтральнай сённяшняй

Была ім зялёная вуліца.

З асфальтам імчацца ізноў яны

Завулкам з ліповымі скронямі.

Закончаць, вуліцу новую —

I там ім —

праезд забаронены.

Задоўга да Кубінскай рэвалюцыі

Хадзілі дзед i прадзед барадатымі,

За бараду даўгую ды калючую

Сабе такое прозвішча сасваталі.

Калолі неба шапкі вастраверхія,

Былі ў царквы i ўлад як злыя пасынкі —

Дзяды дзядоў хадзілі стараверамі,

Бароды гладзілі чарней ад засланкі.

Дзяды лязо сякеры пальцам краталі —

Аж рэха пушчамі ляцела з ёкатам,

Хадзілі гайдукамі барадатымі,

Аблокі грэлі панскімі маёнткамі.

Бароды моклі i ў карцах i ў конаўках,

Іскрынка імі ад вятроў затулена.

З традыцыяй бунтарская, неспакойнаю

Усе бароды

з роду Барадулінаў.

На чацвярэньках поўзаў на парозе йшчэ,

А ўжо насіў я з барадою прозвішча...

Стагоддзі — старадрэвіны рыпучыя...

Я помню бацьку у часіны грозныя:

Цямнее барада суровая пушчаю,

А зубы там, бы ў ельніку бярозы.

Вы барадатага мяне не бачылі?

Дыміць тытунь у піпцы прэлай купаю.

I бараду, што атрымаў у спадчыну,

Я сёння гладжу, горды,

разам з Кубаю...

Я — сын зямлі,

нашчадак хлебаробаў.

Услед за сонцам

доўга мне брысці.

Быў надта б рад,

каб хоць зярняткам дробным

змог на зямлі бацькоўскай

прарасці.

Яе вачмі

гляджу на свет сягоння:

слупы гудуць мне

соснамі ў бары.

Не касманаўта бачу ў шлемафоне —

суседа

у пчалярскім каптуры.

Да зорак позіркі i тэлескопы

з сівых вякоў цярэбяць горды шлях.

Ды толькі па зямлі

спрадвечны клопат,

як сэрца.

б'ецца ў кожнага ў грудзях.

He спіць зямля —

у ёй вулканы дрэмлюць,

планеты-сёстры

пазыўныя шлюць.

Чым цягнецца вышэй

у неба дрэва —

глыбей

ідуць карэнні у зямлю.

Я слаўлю кірзавыя боты

Сорак апошняга памеру.

Абуеш ix — i смела боўтай

На гразкай грэблі чапляй шэрай.

То мераць кіламетры пешшу,

То стоячы імчаць на МАЗах.

Зімой перад гарачай печчу

Ix тлустым дзёгцем густа мажуць.

Заплеччу едуць, як двайняты,

На перавясле моцнай дзягі.

Ў прыпар на цаліне узнятай

Бурэюць боты медзвядзямі.

Давайце цяжкую работу,

Давайце кірзавыя боты.

Сорак апошняму памеру,

Як сябру вернаму,

паверу!

Махае іншы:

— Ат, правінцыя,

Ёй, як да Марса, да прагрэсу...

А чым магла так правініцца,

Што месц цяплейшых,

каб прыгрэцца,

Шукаць не стала ў часы цяжкія?

З ванны прыйшоўшы,

інваліды

Дзяліліся адной зацяжкаю,

Для ўдоўіх хат бары валілі.

За свет ішлі...

З салёнай прымаўкай

Гектары першай,

мірнай руні

Удовы неслі ў злыя прымаразкі.

Ля спін спацелых грэлі рукі.

Была,

пакуль мы ўсталі,

падчаркай.

Правінцыя

не наракала,—

Хлеб росцячы, яго не бачыла,

Калоссе гладзіла рукамі.

Сталь плавіла,

грымела пільнямі,

Кідала рэкі па плаціны.

Ішла,

дзе трэба помач пільная,

А не туды,

дзе больш плацілі...

На месцы тых,

што колісь высекла,

Садоў ты новых насадзіла.

Твой сын Гагарын

гэтак высака

Падняўся сёння ўсім надзіва.

Я рады,

што я твой,

правінцыя.

I еду не як той чыноўнік,

Я да цябе не па правізію —

Прызнацца

ў вернасці сыноўняй!

Прадчуванне вясны.

Калі пачалося яно?

Калі сіверам пахлі

твае гарачыя вусны

i прыцемак плыў

над лясной стараной.

Ці тады, калі ты

сакавіцкай азяблай галінкай

па руцэ маёй задрамала.

На кволай лапцы ялінка

кузлачок апошняга снегу,

як гняздзечка пухнатае,

калыхала.

Прадчуванне вясны...

Ці тады яно пачалося,

калі ты мяне хваляй пяшчотнай

нясла ў акіян забыцця.

З рэактыўнай палоскай белай

блакіт імчаўся

машынай паштовай.

Яшчэ не чакаў на буслянцы

сяброўку сваю бацян.

Мелодыя гэтых слоў

З маленства ў душу запала.

У галавах маіх светлых сноў

Стаялі

Купалле,

Купалка,

Купала.

Маці мяне купала,

Спявала пра ноч на Івана Купалу:

— Ішла Купалка нявесела,

Краскамі вочкі завесіла.

Стала Купалка бедаваць,

А дзе ж мне ночку начаваць...

Ноч па зямлі ступала,

Купалкі збірала.

Рэха не спала:

— А сягоння ж Купала,

Што ні зробіш —

прапала:

Хочаш —

дзверы ў суседа здымай,

Плот вынось на дарогу.

Мала сілы — дарма!

Кліч каго на падмогу.

Заўтра не гавары...

Ноч паліла кастры,

Іскра ў душу мне запала

Купала...

Возера стаіць, не зварухнецца,

Бо агеньчыкам надкручнай хаты

Аж да дна, нібы цвіком, прыбіта —

Каб не ссунулася анікуды.

Быццам купінка з сухой ігліцы,

Недаверлівы спяшае вожык,

Чмыхае лычком сваім кірпатым,

Нюхае — ці не прайшла палёўка?..

Драч на непадмазаных калёсах

Туманы сушыць вязе на тоні.

Кнігаўка (за дзень не дакрычала!),

Як з хвастом ушчэмленым, галосіць.

Пахнуць туманы аернай рыбай.

Точыцца з зямлі адталай мята...

От i ты зайшоўся ў шчырым спеве.

Добры вечар, салавей знаёмы!

Ты ці помніш пра старога Іцку?

Ён жа ў вёску вёз у бочцы дзёгаць,

Чорт падскочыў, з бочкі шпунт адторкнуў

I закапаў на дарогу дзёгаць.

Гэта ж ты яму крычаў з бярозы,

Папярэджваў дзегцяра старога:

— Іцак, Іцак!

Дзёгаць выцек —

Кап, кап, цюрр—руру!..

Выбеглі ў сяле суседзі нашы

З вёдрамі — Максіміха, Казліха,

Ну a ў Іцкі — ані кроплі дзёгцю.

Як жа мне шкада было старога.

Дзякуй за ўспамін табе, залётны.

Сузор'і віснуць выспелай рабінай:

Як крохне грона ўніз — чакаеш нават.

З адчаем хваля б'ецца ў бераг рыбінай,

Што ненарокам трапіла у невад.

Акрыла плечы туманом, як хусткаю,

Заснула азярына...

Пахнуць ліпы...

Пайшоў бы ў неба срэбнай сцежкай хісткаю

Ды ўсім Мядзведзіцам паціснуў лапы.

Як не было —

сустрэч,

далёкіх вёрстаў.

Твае сляды шчадзіць зялёны востраў.

...— А дзе была учора ты?

— А я хадзіла ў чараты...

І ростань доўгая

здаецца хвіляю.

Каму сказаць мне слова,

што табе бярог?

У сэрца б'юцца успаміны хваляю —

Ды не ўзбегчы ёй на стромы бераг...

Непаседа,

даўгацыбы бусел —

Даўняе вясны

забыты сон.

...Я злавіць яго

за хвост цягнуся,

Дражніцца

i уцякае ён.

От, здаецца,

ушчамлю пад паху

(Лугавінаю

бягу

наўпрост).

Нада мною—

крылы белым дахам,

А перад мною—

чорны хвост...

Змораны,

я доўга плачу потым.

Суцяшаць

стараюцца усе:

— Бусел ходзіць

у чырвоных ботах

I табе

такія ж

прынясе...

Горбіць плечы гора,

горбіць праца.

Усяго спаўна

мне лёс паслаў...

Вось ужо i скроні серабрацца.

Ды яшчэ й цяпер

лаўлю бусла.

Ну, па гэты раз

вярнуся з птахам —

Я ж за ім прайшоў

багата вёрст!

Нада мною —

крылы белым дахам.

Паспрабуй

злаві

бусла за хвост...

Дарога такая,

што мала веры,

Гарантыі болей —

трымацца аберуч.

Якая дарога,

такі i аўтобус,

Ды лепш дрэнна ехаць,

чым добра топаць.

Заняты

кожны сваім

пасажыры:

Хто дэтэктывам,

хто — булкай з сырам.

Ды ўперадзе —

раптам! —

на ўсю дарогу

Месяц заняўся

вялізным стогам.

Стог загарэўся,

палае па ўзгорку.

Вунь

пакацілася

іскрай зорка.

Змоўклі кпіны,

змоўклі жарты.

Вачэй не зводзіць

ніхто з пажару...

Шпіён не злоўлены,

сыр не з'едзены —

Глядзяць на поўню,

як на агледзінах

На маладую

радня жаніхова.

I больш пі гуку,

i больш пі слова...

Мяняюцца

самыя хмурыя

месцамі —

Хочацца ўсім

быць бліжэй да Месяца.

Панна Варшава не раз вырашала,

якія туфелькі ёй даспадобы,

якой дарогай ісці да свабоды.

Плыла між чаротамі

льдзінкай падталай,

Зачароўвала

Напалеона таліяй.

Як Елена з Парысам,

панна Варшава

какетавала з Парыжам.

Падымала кілішак

на ножцы гранёнай,

Цягнік варожы перакуліўшы,

гладзіла ствол варанёны...

Вайна адгрымела —

пані Варшава

Стаяла каля варштата.

Меней у супе стала мяса,

Затое з-пад броў насупленых

зноў усміхалася Старэ Място...

Лютуе Шапэн у Лазеньках пад хмарай павіслай.

Травою трывога пазарасла.

І хоць сірэны сышлі з арэны —

Ca шчытом i мечам выйшла

на бераг Віслы

русалка вайсковапавінная —

Сірэнка.

У паненкі выстрачана

дзявочая сукня

радком міцкевічаўскім вершаваным.

У тужурцы

будзіла планету сумную

дачка яснавокая —

«Варшавянка».

Мне плыць бы па Вісле ўспамінаў чоўнам!

Як Верш нарачоны,

шапчу ёй: «Сава...»

Hex мі даруе

панна Варшава.

Не скажуць у Полацку:

— Сафійскі сабор.

Тут яго называюць ласкава:

— Сафійка...

Так партызаны

сваіх сувязных называлі.

Так гукаў я калісьці

дачку суседскую.

Храм святое Сафіі —

Сафійка...

цягне ў неба рукі,

як дзве тапалінкі сухія,

просіць, каб не ўдарыў пярун

па заготзярноўскіх засеках.

Хлеб надзённы — ячмень i жыта

яна засланяе ад лютых ліўняў.

На абкутых дзвярах

вуха прабою адцягвае

замок пудоваю завушніцай.

Васпаватая ад асколкаў i куль,

на свет Сафійка глядзіць

вачыма цнатлівымі.

Здалёку,

з адзінаццатага стагоддзя,

вечарам

сон да яе прыходзіць

І аж да раніцы сніцца.

Пахам нязвыклым

вецер дыхне з Нафтаграда —

прачнецца Сафійка:

стаіць незнаёмец,

ад нафты бліскучы,

як грак на праталінцы.

Дзе яна,

доўга Сафійка не разумее,

здалёку ў раніцу гэту вяртаецца.

I толькі такі ж ружаваты,

як дзевяць стагоддзяў назад,

туман над Дзвіной разамлелай...

Касцёр,

што грэе азяблы вечар,—

Нібы касцёл

сярэднявечча,

Які

шпіляў чырвоныя языкі

Узносіць у вышыню.

Яліны

хіляць галіны —

Моляцца богу агню.

Смуткам

i радасцю чалавечаю

возера Вечалле

поўніцца.

Помніцца

шмат чаго.

Шэпча трывожна чарот,

ветрам раскалашмачаны:

Заплываюць смалою ствалы

сосен,

асколкамі панявечаных.

Вечалле!

Карміла ў голад, было

i фронтам

i тылам

яно.

Лашчыўся ў партызан каля ног

агонь кудлаты.

З Вялікай зямлі

пасланцам крылатым

абрус бялюткі

Вечалле рассцілала.

Для хваінак-малютак,

у якіх пакрэплі

маладыя пальчыкі,

калыханку спявала.

У памяці ўсплываюць

стагоддзі

дубамі набраклымі.

Сядзяць уначы

Пугачы спакойныя, як аракулы...

Во!

Недзе качка закракала.

Птушцы пара ў гняздо,

а мне — дадому.

Аўтобус «Полацк — Міпск»

прыйдзе раніцай

а 9-й гадзіне.

Вечалле,

да сустрэчы!

Матылёк на калені прысеў,

раскрыліў крылы:

два заспаных лугі ў расе,

дзве аблачынкі-крыгі;

дзве

паляны заснежаных,

дзе,

як бежанцы,

як пагарэльцы,

асіны,

ад холаду сінія,

не могуць пагрэцца,

дзе старонкі разгорнутай кнігі

стагоддзяў,

сівых, як туманы,

над якой лямантуюць кнігаўкі,

яе маланкі пішуць,

чытаюць яе

перуны.

Па звонкіх промнях,

па ліўнях тугіх

ударыў кручок —

i ўмомант,

як рэчка на досвітку ў берагі,

у сэрца грукнула

песня знаёмая...

Вятры!

Я вас заклінаю,

прашу, як братоў,

слухайце ўсе,

слухайце ўсе!

Не асыпце расу лугоў,

якую песня

да сонца нясе...

Успаміны вяртаюцца з выраю

на паляну роднага краю,

дзе зноўку зацвіў забыты сунічнік.

Усіх, хто радзімы выракся,

карае Забэйда-Суміцкі.

За-бэй-й-д а-Сумі-і-цкі I

Гэй-й,— да-лёкае рэха коціцца.

Песня матчына

лашчыцца

лапкай вярбовага коціка.

Калыханкай

Забэйда-Суміцкі калыша

смутак свой i ўсіхні.

I зноўку пагодзіцца колішні

веснавы, без ніводнай хмурынкі,

блакіт летуценняў сінютка-сіні.

Самотная песня Забэйды-Суміцкага

сумуе па Беларусі,—

яна ж не беларучка.

Яна ж прывыкла араць

i сеяць

у кожным сэрцы зярняты надзеі.

Спявае Забэйда-Суміцкі.

Раніца.

Сумненне з сумленнем раяцца.

А смешны на лузе сумнік

лічыць сумна

свае дукаты.

Зямны паклон Вам, Забэйда-Суміцкі.

Вярнулася песня дахаты...

Бацькоўскае зямлі

скупыя ляды,

Вясновы парастак

для вас — нялішні.

Тапалянятамі

купаляняты

Каля таполі гордай

узняліся.

Іх песня дзядзькі Янкі

калыхала.

Яны да нас данеслі

шум зялёны,

Дрымотныя віры

вачэй Купалы,

Ілба

немаладую задумённасць...

Ідуць здалёку

чыстыя крыніцы.

Над імі

векавая заціш дрэмле.

Няхай галініцца

i караніцца

Пявучае

купалаўскае дрэва!

Гэта расказ пра коніка

пра зялёненькага

i тоненькага,

Братоў яго ў лузе спаткаеш

са звонкімі капыткамі.

Расказваў мой сябар

з флоту гандлёвага.

...Чырвонае мора карабель выгаблёўваў.

Ад спёкі нават чайкі каналі.

Ноч на борт узялі мы

ў Суэцкім канале.

У труме млосна, бы ў пашчы кратэра,

выходзім на палубу — зоры кратаем.

Месяц — ілюмінатар надраены.

Неба — трум велізарны,

лямпачкі — зоры.

Настрой так сабе.

Курс правільны.

Плывём па воднай прасторы.

Канал прысмірэў, лёг зялёнай тоўшчаю.

На Месяц глядзяць

арабы-швартоўшчыкі,

не зводзяць воч

з карабля,

з нас,

маракоў савецкіх;

спачатку мы ix узялі,

потым ноч

у канале Суэцкім.

Пахне пагрэтая фарба,

жалеза.

Ды голас танклявы цішу прарэзаў,

бестурботна вясёлы,

прарэзаў далі,—

здалося, што нам,

сасмяглым, падалі

з халоднай

крынічнай вадою конаўку.

Ну як не пазнаць

спевака нястомнага

коніка?

Прыехаў, напэўна, ў араба па робе,

яўна арабскае вымаўленне.

На палубе недзе зашыўся, маленькі,

ды што ён з намі ўсімі робіць!

Нясуць яму бульбу,

капусны ліст.

«Есці бульбы не будзе — сырая»,—

нехта пярэчыць,

a журналіст,

што з намі едзе,

на ўсіх пазірае

ды нешта ў блакнот занатоўвае.

Мы слухаем коніка,

згрудзіўшыся натоўпам..

Мне ён, вядома,

напомніў Ушаччыну:

...змрок па іржышчы ідзе

з асцярогай кашачаю

Як певень на курасаднік,

сонца за лесам села

пахне падвялае сена,

пырскаюць,

скачуць конікі,

як са скакалкамі школьнікі.

Іржышча злое.

Покуль зялёнага зловіш —

калені i рукі

зялёнымі стануць.

Ляжаш спаць,

а ў запеччыку несціхана

недалёкая конікава радня

цягне песню сваю да дня...

Конік змоўк.

Нават мора расчулена ціхае.

Толькі гадзіннікі ў цішы цікаюць,—

здаецца —

траскочуць конікі...

Паслухайце —

Тоненька—тоненька...

Пагоднай сенакоснаю парой,

Нагружаны бухматымі вазамі,

Зялёнай хмарай сунецца паром.

Каб не адбеглі берагі ў бакі —

Канатам мокрым моцна ix звязалі.

I злосна ўсталі стромы па дыбкі.

Але прымаюць берагі паром —

У берагоў з паромам свой пароль.

Сам Чэрвень за паромшчыка стаіць.

Плывуць вазы — няма затрымкі руху,—

Здаецца, ўброд з лугоў пайшлі стагі.

Спацеў паромшчык, замарыўся ўшчэнт.

Балюча шыю рэжа пацяруха,

Ды над'язджае воз,

яшчэ,

яшчэ...

Як спёка,

дыхае ля вуха конь.

Ад мурагу пазелянелі цуглі.

Гарыць агнём у Чэрвеня далонь —

Канат сціскае сёння ад відна.

Ды воз за возам валакуцца цугам.

Рака прапахла мурагом да дна.

А сонца пазірае з неба скоса —

Ой, не абгоніць Чэрвень Сенакоса.

Гэй, Чэрвень,

ты адзін занарышся —

Бяры мяне к сабе ў таварышы...

Хоць дзень ідзе на спад,

але

Ў вачах смяшынкі-д'яблікі.

У абраселым падале

Ты мне падносіш яблыкі.

Тугія грудзі аблягла

Сукенка абмакрэлая.

А Месяц

зырыць з-за вугла

На ікры загарэлыя.

Яшчэ не звіслі над табой

Клапоты хмурай навіссю,

I яблынькаю маладой

Стаіш ты з першай завяззю...

Суслік моліцца,

склаўшы лапы:

— Як я,

так заплакала б неба хоць!..

Каб,

быццам вужоў,

учарнелай ляпай

маланкі

глытала непагадзь.

Арла размарыла —

рассохлася дзюба,

сухім

падавіўся клёкатам.

Калі ж у раллю

жалудамі з дуба

удараць

дажджыны далёкія?!

Вятры

сіпяць ад удушша ледзьве:

— Спёка,

сухмень замучылі...

Няўжо гэта

ходзяць нагамі недзе

па зябкай вадзе

паплавамі зыбучымі?

Стэп падымае,

як шалю вагаў,

сонца плыве

над высакавольтнымі мачтамі.

Да кожнай кроплі

цягнецца смага,

ні бы дзіця

да саскоў матчыных.

Люблю я

смагу з сухімі губамі

за тую прагу

са сквапным позіркам,

што шлангам пажарным

вясёлку згінае

i —

асушае

прадоннае возера!

Пасярэдзіне вуліцы звечара,

як на чарэні,

на цёплым асфальце

сабака грэецца.

Ляпаюць вечкамі,

рыпяць дзвярыма —

на танцы валяць.

Дамы камунальная

двухпавярховыя

ад маланак громаадвод застрахоўвае.

Парыць.

Відаць, на дождж.

Рухам стомленым

кіраўнік дамоў адчыняе кладоўку.

Кажанамі косы навіслі над столлю

з касавільнам,

як цень вечаровы,

доўгім.

Тую траву, што завецца газонамі

і па якой,

згодна шыльдак,

хадзіць няможна,

косяць «літоўкі»

да поту зялёнага,

дыхаюць пахам,

амаль мурожным.

Граблі чакаюць ліста апалага,

часова беспрацоўныя шуфлі —

хутчэй бы тая пара настала,

каб снег,

як я меха парванага,

шухнуў...

На дзвярах

партрэт Цітова наклеены,

выразаны

з «Чырвонай змены».

Дзверы насцеж —

касманаўту відаць бакалея,

«Піва-воды» —

калі адчынены меней.

«Казла» забiвюць,

плюскаючы павекамi,

заслужаныя пенсіянеры.

A дзеці —

зусім не такія, як некалі,—

дзейнічаюць на нервы.

У хлапчукоў жа настрой забіяцкі,

усе ў касманаўты пайсці гатовы.

Ім кожны маёр авіяцыі

здаецца Цітовым...

Iдуць машынicты,

з работы вяртаюцца

з цёмным,

чорныя, як паравозы.

У бародах заблыталіся

Вятры вяртлявыя,

a ў вачах

яшчэ стракаціць ад бярозак.

Навальніца

зазубрыць м а лапа к крэсівы.

Дождж залапоча

па стрэшках шпакоўняў.

Сынам прысняцца

сны неакрэсленыя,

трывожныя i неспакойныя.

Ды ўсё стане зноўку

па месца к раніцы.

Дзікі вінаград

па сцяне палезе.

Ускраіна,

ты — як цёплы акраец,

што пахне для ўсіх

маленствам.

Толькі што намытая падлога

Пачынае пахнуць борам густа.

Зноў, здаецца, слухаеш падоўгу,

Як звіняць галін сасновых гуслі.

Млосна ад малін у расцяробах.

Дзяцел грукне ў цішыні чмялінай.

Выцірайце ногі.

Асцярожна!

Вы ступаеце на вершалінах!..

Б'ецца, ўецца шпаркі, лёгкі,

Сінякрылы матылёк.

Максім Багдановіч

Лілею

млявы

плёс

люляе,

З-пад злежаных

аблок

здалёк

Ляціць віхлясты i бялявы

Пялёстак лёгкі —

матылёк.

Ён кліча у блакіт лілею,

Каб не любіла больш да слёз

Бліскучы ад лускі i глею,

Самлелы,

абмялелы

плёс,

Дзе лашчыць цёплай ласкай хваля

Лінёў — злянелых цельпукоў,

Паблісквае

няблізка

далеч,

Дзе ў іле не злічыць малькоў.

Дзе глыб угнеўлена шыпела,

Калі

на хвалі

лівень

лёг...

Засумавалы,

белы,

белы,

Ляціць удалеч

матылёк...

Калі разыходзяцца

лета з восенню палюбоўна,

а бульбянішча на зіму

яшчэ не пераворана,

зграбаюць у кучы,

паляць бульбоўнік.

Іскры лятуць і блякнуць патухлымі зорамі.

Дым спачатку рвецца ўгару,

ды перадумвае неўзабаве,—

нізам, лагчынай прайсці захацелася.

Барана, што ляжыць дагары зубамі, як вожык той,

абчаплялася лісцем зжаўцелым.

Сланечнік галаву цяжкую

праз частакол прасунуў, грэецца —

холад даймае патроншу.

Лятуць журавы над Ушачай

з курлыканнем сумным,

ляціць наўздагон ім ціхае:

«Пуцём-дарожкай!»

Нa возе едзе мох баравы,

запалы лістам,

ігліцай,

дым следам ідзе,

i конь галавою матляе стомлена.

З раніцы хмурыцца, хмарыцца,

пад вечар — імгліцца.

Журавель над студняй прыгнуўся —

нізка над восеньскай столлю.

Я гэты ціхі дым

на смак

i навобмацак

ведаю,

яго я ні з чым не паблытаю,

любой парою,

дзе б ні быў,

адусюль

па ім, як ганчак па следу,

дарогу дадому знайду,

да матчынага пapoгa.

Прыбіўшы да берага

чарот патрушчаны,

Засынае возера,

ад сіверу сіняе.

Стамлёна дыхаюць хвалі,

як грузчыкі,—

На плячах

гарачае сонца

насілі.

Нерастуюць ільдзінкі

халоднымі плоткамі,

Азябламу поўдню

ў хмарах не ўгрэцца.

З возера пад паветку

плывуць на калёсах лодкі,

Як даўна ix сёстры далёкія

«з вараг у грэкі».

Азалелую песню

зацягнулі вятры-музыкі.

A заплывалі ж лодкі

за далягляд невядомы.

Зараз плысці ім

па возеры нецярпення зыбкім

Ад берага ледаставу

да берага крыгалому...

Таргуецца,

лаецца,

жмурыць вочы

Гандлярка бойкая — Камароўка.

Тая самая, дзе аднойчы

Разгавеўся мядзведзь скамарохам.

— Яблыкі!

Яблыкі без чарвінкі.

— Купляйце дыні!

Не дыні — глобусы.

Ля латка «Прамтавары»,

прымяраючы чаравікі,

Скача, як буслянятка, хлопчык.

Помач матчына — шчыры ягаднік —

Штодзень спяшаўся на рынак рана,

A камароўка цяпер абыякава

Глядзіць па ягоную радасць.

Забылася ветка малінніку злая,

Здаецца, зусім крапіва не стракалася...

A Камароўка таргуецца,

лаецца,

Па самыя вочы — касынка стракатая.

A ўсё ж чаравікі прымераць хочацца,

Ды не дацягнецца да прылаўка.

Зірнуў на сярдзітыя цыпкі хлопчыка —

I мне закалоліся шышкі i лапкі...

Бор малады жывіцай пах,

Вёў дзён падлік ад ночы,

Пакуль высокі тытул —

«Парк»

Не атрымаў аднойчы.

Стары праезджаны бальшак

Зваць пачалі праспектам.

З крывой сасны глухі глушак

Глядзеў на ўсё, як скептык...

Яшчэ нядаўна тут грыбы

Раслі сабе без плана.

Ад жураўлінае трубы

Будзіліся паляны.

Бор у тумане зябка груз

Па самыя халявы.

I тут грузнеў крамяны грузд,

Рос баравік смуглявы.

Не ўбачыш зараз пнёў гарбы.

Алейкі — дзе ні глянеш.

I рэпрадуктараў грыбы,

I ягады гірляндаў

Трымаюць сосны на плячах —

Ім план даведзен строгі.

Дажджы ў нейлонавых плашчах

Ідуць узбоч дарогі.

На лавачках сумуе парк

Ад санаторнай седні,

Глытаючы

забыты пах

Смалы

з бароў суседніх.

Сам суцяшаешся:

— I класікі

на хлеб надзённы зараблялі.

Нястача брала ix за хлясцікі,

ішла з мятлой i аграблямі.

I думка правільная лашчыцца:

надзённы зараблю спачатку,

пасля вазьмуся ўжо за класіку,—

яна, вядома, пачакае.

Глядзіш, i да кавалка ласага

прывык,

навошта крык i лямант.

Хлеб па стале ляжыць,

a класіка

так i не бралася за клямку...

Ціха — ажно закладвае вушы.

Дзюбай забінтаванай —

адбіў за лета

Грукае дзяцел у азалелы ствол.

Сосен пявучых

ні ўвечар, ні рана

Не ўчуеш наўкол.

На дол

сыплецца толькі ігліца,

Быццам

бурая поўсць з мядзведзя.

Ледзьве

шэпчуць сасна з сасною

(Яны зазвіняць вясною!).

Крадзецца золь напрасткі

да ракі,

Бая ты,

паўзе каля самай!

Летам полю

звінець каласамі!

А покуль замоўкла ўсё...

Вясны маёй

першая ластаўка,

Чакаю —

ты зноўку вернешся

I, як касынкаю аднакласніца,

Махнеш мне ветразем

светлым вераснем.

Я шчырае слова табе выношваў,

Як першынца маці юная.

Слова над сэрца тоўхала ножкаю,

Разам са мною трызніла дзюнамі.

А за маімі заспанымі вокнамі

Горбілі гурбы гарбы свае вострыя.

Бура ў бары галасіла ды войкала,

Нібы на салёным эстонскім востраве.

Памлець там на бераг нагрэты палезе,

Прабой разагнуўшы,

прыбой ускалмачаны.

За сінім застоллем

Краіна паэзія

Шліфуе бурштын слова мовы матчынай.

I вершы гарластымі чайкамі вылецяць,

Ix крылы прапахлі глыбінямі, рыбаю.

Пa гулкіх, як раніца,

Вузкіх вуліцах

Не размінешся ні з сябрам, ні з рыфмаю.

I ў снах i ў падумках

цябе я такою бачу

З ікрамі загарэлымі,

з позіркам

сінім,—

рыбачка.

Гэта нядаўна было

Ці даўно?

I чыя ў тым віна:

Салодкага мёду

Ці маладога віна?

Лясны званочак —

Сіняя стопка.

У сіняй сукенцы

З-пад Татру эстонка

Вайка,

У перакладзе прыблізным —

Валя.

Пчолы губы нам апяклі

Мёду панікадавалі.

Ці гэта вуллі,

Ці нашы галовы гулі?..

Веек густых тваіх чараты

Шумелі над тонямі сінімі...

Вайка,

На ичол не забылася ты?..

Чараты...

Зялёныя чараты...

Хай шумяць,

хай не ведаюць сіверу...

Драч хрыпіць у густым тумане,

Быццам хто яго, дурня, рэжа.

Я прыслухаўся —

праз мяне

Прарасла

Белавежа.

Аплялі мяне карані —

Працавітыя вязні зямныя.

Ты галіну адну крані —

Пушча ўся

ува мне заные.

Мне зязюлі не злічаць вякоў,

Дзяцел грукае —

мне у грудзі.

А вятры, карагодам, вакол

Ходзяць-ходзяць i сон мой будзяць.

Быстрай ластаўкай,

як стралой,

У мяне вольны вырай стрэліць —

Сонца

з песняй зялёнай, старой

Узніму на зялёных арэлях.

У крыніцах крутых завару

Хмель вясновы з зялёнай пенай.

Пад вірамі нямых завірух

Ува мне

навальніцы спеюць...

Сады — жывучыя народы

Зялёнага мацерыка.

Не абміналі іх парогі,

Кашчавай засухі рука.

Узяць было нялёгка сілу,

Бо войны йшлі, як дзень за днём,

Адна марозам ix смаліла,

Другая — нішчыла агнём.

Ды выжывалі,

як салдаткі,

Глядзелі яблыні ў блакіт.

І не ад яблык —

ад падаткаў

Трашчэлі іхнія сукі.

Сякера секла,

грыз іх заяц.

Ды толькі гэткія сады:

Вясна прыйшла —

i зноўку завязь,

І зноў надзея на плады...