Свята пчалы

1

Пацягнуўся певень,

выгнуў зацёклую шыю i

таропка крыламі залапатаў.

Так развадняк

пасля бурнай начы ляпае

сябе па кішэнях,

спадзеючыся знайсці на піва.

Мнагажэнец i валацуга,

пявун галаву закінуў,

каб песняй, сівейшай

за туманы, уславіць

наложніц, і грэбнем

гарачым, як цыркуляркай,

неба распалавініў —

сонца з захмар'я выпала

костачкай пераспелага персіка...

Уласнага голасу

не можа наслухацца

певень, хваліцца,

што сонца вызваліў,

і сам сабе пляскае.

Ну што ж, няхай пацешыцца,

покуль ягоным крылом

прыпечак не замятуць

пасля таго, як засмажаць

яешню для госця...

Сінічка пасялілася ў садзе,

сінім званочкам звініць:

— Ці ты спіш, ці ты спіш?..

Уставай, уставай!..

Белы ручнік

перакідваю цераз плячо

і, як сват маладых,

вітаю:

Сонца i Раніцу.

2

Сені расчынены.

Стаю на парозе. Бяруся

рукой за вушак. Выхінаюся.

З гнязда пад страхой

вытыркнуўся падлётак.

Здзіўлена на мяне паглядзеў

вялізным,

спалоханым вокам.

Яшчэ імгненне —

пырхнуў,

у бульбенніку знік.

Вярнулася ластаўка

i пытае:

— Вы не бачылі, дзе мой

неслух?

Ды тут спахапілася:

— Даруйце,

вылецела

з галавы,

што па-ластаўчынаму

не разумееце...

Хацеў запярэчыць —

няма... паляцела...

Толькі гранёны келіх —

цвет гарбузоўніка — ціха

пазваньвае,

У ім прасвечваецца

калматы заклапочаны

чмель...

3

Якія толькі стагоддзі

цябе не хрысцілі

ў сваіх Дняпрах, а ты

язычнікам

так i застаўся,

Човен.

Каб сустрэліся пальцы ў малітве,

ты рукі выцягнуў перад

сабой,

славячы бога вады,

перш чым нырнуць у хвалі.

Стары паганец,

сцісні прасмоленыя далоні

i мяне напаі з прыгоршчаў...

Не пускаюць на волю.

Прыцуглены, ты мокрым носам

торкаешся ў крыссе зялёнага берага...

Ад сівых гадоў,

ад дзядоў

Для мяне ашчаджона спадчына:

Песні жніўнай смутак удоў,

Мох зязюльчын,

гняздо курапатчына;

Сіні верас

i сіні дым,

Зоркі першай драбнюткая мачына,

Яры хмель

над ярам крутым,

Галубіная мова матчына.

Не згублю яе ў тлуме дарог,

Дзе маторам вясёла грукочацца,

Боязна мне ступаць на мурог —

Прытуліцца шчакою хочацца.

Хай мяне блаславяць у нябыт

Як свайго шалапутнага хрэсніка

I яго Яснавокасць

блакіт,

I яе Ласкавасць

бярэзінка...

Дуб не прыдбаў

Ані лісціначкі.

Стаіць,

Нібы Кашчэй кашчавы.

A ўжо стракатыя хусціначкі

Збіраюць маладое шчаўе.

Смуга дрымотная,

Злянелая

Пагоднее ад ix усмешак.

I пальчыкі,

Узелянелыя,

Халодзіць козытна

Узмежак.

На поплаве

Агонь уздрыгвае:

Пячы вячэру

Будзе прысак,

У дыме коні —

Дымнагрывыя.

Дым сцелецца

Па узлобках лысых.

Арэхаўна,

Замошша,

Плігаўкі —

Прыціхлі вёскі ў веснім гудзе.

Дзяўчаткі ў тумане,

Як кнігаўкі,

Стамлёны адвячорак будзяць.

Вецер супакоіўся на міг,

Як чырвоны следапыт дасведчаны...

— Як жа засталіся Вы ў жывых? —

Запытаў адчайнага разведчыка.

Усміхнуўся горка ў рукаў

(Пэўна, рану закрануў балючую...):

— Гэтак часта

Смерць я сустракаў,

Што адна другому надакучылі...

Віцебшчына!

Ты лесам

Не выпешчана —

Ты войнамі

Выпесчана.

Вораг

Крыжачыў

Твой небасхіл,

Спакой твой

Нішчыў.

...пясок магіл...

...пясок папялішчаў.

Неба!

Спагадлівым вокам зірні.

Сакавік!

Накліч навальніцу.

Людзі капаюць.

Людзі ў aгні.

Ліўню крываваму

Хопіць ліцца!

Мары

Гараць у агні.

Мой мілы таварыш, мой лётчык,

Вазьмі ты з сабою мяне...

Хмара!

Крылом ахіні!

Песні

Гараць у агні.

А конік з вайны прыскочыў,

А па сядзельцы сарочка

Уся шпігою сколата,

Уся крывёю змочана.

А чым вымываць буду,

А чым сушыць буду?

А вымыю слязою,

А высушу думою...

Лівень,

Ласкавы, весні,

Агонь захлыні!

Казкі

Гараць у агні.

Казлянятачкі,

Белянятачкі,

Адамкніцеся,

Адапрыцеся...

Тупарылыя

Злыя каскі,

Маланка,

Пратні!

Калыханкі,

Паданні

Гараць у агні.

Сталі лапкі грэцца,

Дзе катку падзецца?..

Татары прыйшлі да нас, рабавалі, білі людзей.

За лавы дзяцей закладалі ды прыціскалі, душылі ix...

На полі бітва была. Вось i завецца яно Татарскім...

Пярун!

Па звычаю даўняму

Падкову вясёлкі сагні.

...Мірны звычай вясковы:

Падкова

Парог вартуе абавязкова.

Колькі падкоў

Чужакоў

Ржавеюць у араллі!

Падковы гора прыносілі

Маёй зямлі...

Голасу ўласнага

Болей не ўчуюць сякеры,

Кельмы.

Чаму;ж ён не гасне,

Агонь пякельны?!

...Дзень чадна датлеў,

Як счарнелы падосак.

Смутак i гнеў —

Могільнік вёсак...

Могільнік немы

Дажынак,

Дакосак...

Дзе сіроткі?

Дзе ўдовы?

Згарэў i кароткі

Месяц мядовы...

Згарэлі калыскі

I дошкі на трупы.

Хай вырай блізкі

Жалобна трубіць!

Стогнуць званы.

А з якой з вайны?!

Войны ўсе прайшлі

Па маёй зямлі.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Нібы на ўтравелым дварэ,

Ракета на Месяцы

Грунт бярэ.

Месяцаход

Аблогі абмацвае.

Прагне Зямля

Інфармацыі.

Даведацца хоча

Пра суседа сусед....

Калі б пасланцы

З іншых планет

З маёй Зямлі

Грунт узялі,—

Убачылі б,

Як ён высах,

Пачулі б у ім

Пакут адгалосак,

Ачахлы прысак

Спаленых вёсак...

Навука рукае

Лаўсан i лён.

А шыбе па сэрцу —

Галінкі скробат.

У колбе

Зачынаецца эмбрыён...

Пакуль што

Яшчэ паслухмяны робат.

У лядоўнях пацее лёд.

Цёпла ад араллі.

Лысіны цёплых калод

Жывіца зрасіла.

Вар'яцее Клод,

Лётчык Ізралі,—

Хірасіма!

У мастакоў

Спалены кіламетры

Мастоў i масткоў.

А крытыкам трэба

Касмічная мерка.

Бунтуе Еўропа:

— Уцечка мазгоў! —

Амерыка.

Жмурыцца

Спелымі сотамі воск.

Босы бярэзнік

Да возера выбег.

А ў небе,

Нібыта планеты ўскрыты

Клубіцца

Атамны выбух...

А на Віцебшчыне

Даўгавечныя жыхары.

Хто не верыць,

Звярнуцца ў ЮНЕСКА

Раю.

Як па экспарт паветра:

Азёры,

Бары,

Хоць ты з раем

Спрачайся,

Партызанскі мой краю!

Пра нябесную манну

Чулі тут жыхары.

Для крутой талакі

Хата скварку хавала.

Чорны дзень

Не разлічваў на сухары,

Бо на пяты ступала

Навале

Навала.

Вегетарыянства

Было тут здаўна,

Землякам

Атлушчэнне не пагражала.

Зналі смак

Лебяды,

Крапівы,

Талакна,

Пораху прысмак,

Куродым пажараў.

Дзеда рэдка сустрэнеш —

Сівеюць бабулі адны.

Быццам сумныя сосны

У бары парадзелым яны.

Раўнапраўе з мужчынам

Войны

Далі ім даўно:

Ад касьбы,

Малацьбы

Толькі рукі нямелі.

Гадаваць,

Бедаваць —

Мелі права адно.

I падумаць пра смерць

Часу й права

Не мелі.

A лічылі гады

Ад вайны да вайны,

Прыхваткамі

Кудзелю ўспамінаў сукалі.

...Можа, прыйдуць мужы,

Можа, прыйдуць сыны,

Можа, прыйдуць унукі,—

Чакалі...

Брывей сіло

Звяло дзяўчо.

Правей сяло,

Сяло Ваўчо...

Счубацеў хмель.

Сухмень аглух.

Хмялее чмель.

Чмялее луг...

А быў я ў вясны палонны,

Ды стукалі шчасця колы:

Хоць восеньскі ліст зялёны,

Але не такі вясёлы.

Абмерлі стромы, адхоны

Маіх кіламетраў прасёлы.

Мой восеньскі ліст зялёны,

Але не такі вясёлы...

Раскручваюцца рулоны

Грамоў, навальнічных вясёлак.

Як восеньскі ліст, я зялёны,

Але не такі вясёлы...

Адказам сваім наганяюць тугу

Гады

Мітусні магазіннай.

Пытаюць:

— За кім Вы займалі чаргу?

Гады ў адказ з весялосцю нявіннай

— За гэтай дзяўчынкай...

— За гэтай дзяўчынай...

— За гэтай жанчынай

Займаем чаргу.

А выслоўе ёсць,

Шэпча дбайнасць:

«Маладосць —

Буйносць,

Старасць —

Кайнасць...»

Маладосць,

Што госць,

Птах трывожны.

Як была буйносць —

Каяцца...

можна!

А ластаўкі белымі грудкамі

Высвечваюць рэчку да дна...

...А мне б да цябе пагрукацца.

...А ты ўжо даўно не адна...

Дарэмна я ахкаю, айкаю

У маладой журбе!

Русалка русявая,

Вайкаю

Не мне называць цябе.

...Пагоднела неба спрадвечнае,

Аглухлае ад грымот.

I, нібы бурштын,

Прасвечвала

Праменне іскрысты мёд.

Зялёны мурог —

Настольнікам.

Навошта нам з дубу сталы?

Ваколле на мёдзе настоена:

Сягоння свята пчалы!

Эстонія сонца выслала,

Каб раніца дзень пачала,

Шчырэла пчала прамысловая,

Ca святам цябе, пчала!

Тваё незамужняе прозвішча

Забыўся я — так ляпей!

А мужняе — над пагрозаю...

А слова — не верабей!

Туга двухвясёлкавай лодкаю

Плыве ў дзень,

Наўмысна малы.

Чаму ж ты з гаркотай салодкаю,

Шчымлівае

Свята пчалы?!

Халодных сузор'яў

Позірк сляпы —

У веснавы карагод

Не збягуцца.

У сонным садзе

Трашчаць чарапы

Яблыкаў-самазагубцаў.

Ад зімавею

Хмурыны лахман

Не абароніць

Вырай картавы.

Прыслухайся,

Як белагубы туман

Фыркае на атаву...

Шуміць за акном ліпоўнік,

Дзьмухаўцы аснежылі ганак.

Начуе зноў палюбоўнік,

Ці, лепей сказаць,—

Каханак.

Кілім па сцяне,

На канапе,

Таршэр —

Кажана пераемнік.

Мішка ў плюшавай лапе

Трымае ўспамін прыемны.

Даўно наставіла рогі

Тэлевізару тэлеантэна.

Спакой халодны i строгі

Вартуюць халодныя сцены.

Ляшчыннік са спарышамі...

Даўно быў...

Далёка дзесьці.

Адно цішыню парушаюць

Сястры маладзейшай дзеці...

Не па барадзе —

Па чарадзе

Смерць ідзе

Таксама, як сустрэчы.

Хай бы ты

У невядомым дзе

Першаму даверыла мне плечы.

Ад цябе б я

Не пачуў абраз,

Ад цябе б я

Не зазнаў знявагі,

Залаты запас свой цэніць час,—

Дробязі

Ён не кладзе на вагі.

Мы сябе не ведаем самix,

Мы мінулы дзень

Хваліць ахвочы.

Дзякуй жа за век:

За цэлы міг...

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Помню,

Днелі вочы...

...Па-дзявочы...

Прасіў у неба ясную пагоду

Шыракаскулы, смуглы, як казах.

Ад самага ўзыходу да заходу

Праходзіў поплеч з сонцам светлы шлях...

Ён выцыбаўся з усяго гароду.

На маладых шурпатых даланях

Качаў вугалле зорак па начах.

Сцярог туман, каб не забрыў у шкоду.

Ды вейкі жоўтыя згубіў. Засмят.

Як быццам шыю не варочаў зроду —

Збычэла. Гасне захад у вачах.

Сумуе санцалюб па юных днях.

Цяпер браты пазналі асалоду

Выходзіць разам з сонцам у прасцяг.

Падагнана ўсё на ёй,

Прыталена.

У яе на лепшым з кажушкоў —

Чысціня завей,

Туга праталіны,

Сарамлівасць першых каташкоў,

Зімавога небасхілу знічка,

Толькі пра вясну звініць сінічка.

Хутка крохне

Разгалае дрэва,

Падсякае яго

Яга.

Ратавацца Піліпку трэба,

Шчэрыць зубы

Злая карга.

Ды не хоча

Добрая казка

Аддаваць хлапчука ў бяду.

Жмурыць вока

I, калі ласка,—

Пасылае гусей чараду.

Апынуся

Не ў Беларусі,

A ў нялюбай, чужой старане,—

З добрай казкі

Добрыя гусi,

Скіньце мне вы

Пa пер'іне!..

Жывуць яшчэ

Таты i хаты не помнячы.

...Пісаў у рэдакцыю

Хлопец з Поўначы,

Пісаў ні пра крыўду,

Hi пра навіну:

«Адказ не пішыце,

Прышліце

Галінку палыну...»

Чытаю пісьмо,

Запаляр'е прыгадваю.

...Сібір скаралі

Мы ўсёй брыгадаю,

Літаратурныя Ярмакі.

Высока ўзносілі пікі

Лістоўніцы —

Спакою Саян

Векавыя ахоўніцы —

Ішлі скразнякі да ix

У прымакі.

...Хвалі ад сіверу

Прытанцоўвалi.

На Енісеі —

Вада свінцовая.

А так замерзлыя азяркі

Вятры палосяць —

Чарцей загоншчыкі.

А потым пілікаюць,

Справу закончыўшы,

Галосяць настыла

Чароту смычкі.

...Нам, Толя,— помніш? —

Паказваў ты

Станцыю вечнае мерзлаты.

У лёх зледзянелы

Ідзём нясмела.

Ад холаду тут

Халадэча знямела.

(Сюды б,

каго славаю перагрэла!)

Выходзім наверх.

Як паверыць?

Малюткі,

Неба саромеюцца

Незабудкі.

Палын перагорклы,

Але павінны

На Поўначы пахнуць

Ім

Успаміны!..

Прахапілася сонца.

I прамянямі сваімі раскосым!

да сонных павек дакранулася,—

Яны прачнуліся,

ад нечаканасці спалохана

крыллем залапаталі, як

птушаняты.

Глянулі вочы раскосыя здзіўлена.

Шустрыя прамянькі нырнулі ў

прадонні трывожныя i там хітрынкамі

затаіліся.

Дагэтуль.

Свецяцца...

Сонца ўзыходзіла два разы.

З-за стромых сопак паказалася першы

раз, на імгненне задумалася —

спяшацца

ў дарогу ді яшчэ пачакаць, ды яго

затрымала хмурынка — твая далікатная

сукня. I другі раз затрымала таксама.

Два даспелыя сонцы

сукню паляць тваю дагэтуль, сэрца

апякаюць шчасліўцу,

якому лёс над добры настрой дазволіць

цябе прытуліць. Твае галапупыя

немаўляты — смуглыя, бо смокчуць

смагла

раткамі ружовымі два шчодрыя

сонцы

i самі ля ix смуглеюць,—

міс Азія.

Калі тайфун, не помню які (у ix

жа ва ўсіх імёны жанчын

пяшчотныя),

лашчыў нас, як барсук дзяцей сваіх, я

прыгадаў цябе,

міс Азія.

Пяро арла абронена

На маладыя скалы.

Спакойнае Пароніна

Наведаў сон ласкавы.

Мяцеліца заспаная,

Ты ўжо сваё адпела!

Плывуць хмурынкі паннамі.

Шуміць

Дунаец Белы;

Перабірае ў роспачы

Каменьчыкаў ружанец.

A ўсё яшчэ мароз пячы

З падхмар'я пагражае.

Прадвесне рэвалюцыі

Змяло самадзяржаўе

Зімы!

Бунтар хвалюецца —

Ён больш не катаржанін!

Няхай сабе дунаіцца,

Між хмурых стром прастуе.

Хіба пазней дазнаецца,

Хто піў ваду крутую...

З чыйго чала,

Світальныя,

Сплывалі хмары стомы.

Чыіх вачэй

Праталіны

Развеснівалі стромы...

Світаюць Татры скронямі,

Дзень ясным вокам глянуў.

Не ведае Пароніна:

«Цо то за пан Ульянов?»

Звініць крыніца-бруіца,

Мячэўнік выгінае.

А рол на ўсход кіруецца,—

Арліць бы з ім з выгнаная!

Арол крылом пагойдвае

Над кручай нелюдзімай.

Калі ўжо дзень пагодлівы

Устане над Радзімай?!

Напяты промні лінамі.

Ясней,

Блакіт прагалін!

Для дум —

Пяро арлінае.

Ля хмар

Снягоў пергамент.

Паклон арлінай вольніцы!

Вяслуй сабе шырока!

Тут

Без тугі-канвойніцы

Адзін не ступіш крону.

Чакае грому з ліўнямі

Вясёлы куст ажыны.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Сустрэнуцца з арлінымі

Выгнанніка сцяжыны!..

Рэкі ўсхадзіліся — досыць, спачылі!

На звонкія крыгі апрыклы склеп!

На мокрым лузе статак шпачыны.

Цвіце, захлынаецца кураслеп.

Недзе ляціць спадарожнік на Месяц.

Тут бусел, спрадвечны, як белы свет,

Балацявінку зыбучую месіць,

Ідзе за цыбатым цыбаты след.

Баіцца жаўрук, што яго не пачулі;

Спрадвечную песню пяе вада.

Кнігаўкі, верныя звычцы матулі,

Адводзяць бяду ад свайго гнязда.

Ранак вясновы.

Высновы Айчыны.

Падзолістых скібаў

надзённы хлеб.

На мокрым лузе статак шпачыны.

Цвіце, захлынаецца кураслеп.

Колькі ix, заклятых,

Hi кляні,

«Камяні растуць»,—

Дзяды сцвярджаюць.

I куды ні глянеш —

Камяні.

Камяні.

Якія ж ураджаі?!

I вядзе,

Бы ў казцы,

Парсюка

Воўк у госці да сябе —

За вуха.

I аб востры камень асака

Вострыць лёзы

Асака-разуха.

Загалосіць спуджана сава,

Лось, як князь,

Пасунецца памалу.

На адведках запяе ўдава,

Гэтак да вайны яна пяяла:

— Асаку

Пасяку,

Траву паламаю.

Мужа спаць накладу,—

Сама нагуляю!..

Тут шчырэлі ў лівень

I ў сухмень.

Валунамі горбіліся ўзваллі.

Працадзень,

Нібыта зайцаў цень.

Мільгануў —

I памінай як звалі!

Ураджай —

Свірэнка ды гірса.

Выручала бульба

Дробна-мала.

Васількоў даверлівых краса

На касаваротках дагарала.

Прадаваць бы кветкі —

Справа дрэнь:

Нюхай сам

Ды лесуном галёкай.

Кветкавы

Трывалы працадзень,

А да Мінска

Трошачкі далёка...

Тут,

У партызанскай ста ране,

Цень уласны

Нёс адплату кату.

Ды ляжаць

Валун на валуне.

Кожны з ix,

Як гарнізон закляты.

Лусце жытняй

Ведалі цану.

Ураджай

Паціху ўгору тэпаў.

Недзе абжывалі цаліну —

Залатое дно

Казахскіх стэпаў.

Выспела маліна —

Пах такі!

Захмялелі

Лесавыя далі.

Неяк цыганы-вербаўшчыкі

У куток зацішны завіталі.

Цаліну расхвальваць пачалі.

Там такія булкі,

Караваі!

Лепшая зямля

На ўсёй зямлі.

A ласункаў —

Як душа трывае!

Там не трэба ўжо

Махаць касой,

Там машынам

Не хапае працы.

Раюць «цыганы»,

Каб вёсцы ўсёй

У цалінны край

Перабірацца.

Уздыхнуў з палёгкай

Сельсавет:

«Хопіць быць

Апошнімі ў раёне!»

...Толькі ж цаліна —

Не блізкі свет.

Толькі ж у каршэнь

Ніхто не гоніць...

Край на хлеб благі,

Ды дарагі,

I што ты

Не пакінеш з ходу.

Думалі старыя

Дзень-другі,

А пасля звярнуліся да сходу.

Каб душу не камяніў дакор,

Не смакуйце

Ячную аладку.

Парашылі сходам

Хадакоў

У далёкі край

Паслаць спачатку.

Конi,

Цягнікі,

Грузавікі

Везлі хадакоў

У край гарачы.

...Вось i стэп.

А тут абсяг такі,

Што, здавалася,

Палік убачыш...

Сцелецца сабе

Кавыль-бабыль.

Выскачыць,

Як мыш-палёўка,

Суслік.

Дзе тут небыліца,

Дзе тут быль,—

Цяжка развязаць

Няхітры вузлік.

А бурты —

Шырокія хрыбты,

Быццам сцірты яравой саломы.

Захлынаецца ад духаты

Зерне,

Бьщцам боб.

Куды там дома!

Тут такая тлустая зямля,

Хоць кладзі на хлеб

Заместа масла!

Тут прыкурыш,

Як ад вугаля,

Ад пясчынкі,

Што i ўноч не гасне.

...Сельбішча лясное —

Асавы!

Там бруіцца

Ціхая крыніца.

Зайцаў плач,

Кугіканне савы

На патэльні стэпу

Толькі сніцца...

Родзіць добра ўсё

На цаліне,

Для душы адно

Не знойдзеш месца,

Хай там

I валун па валуне,—

Дома салома ядома,

A ў людзях

I сена не есца!..

Хай там

З асцюкамі праснакі!

Тут жа каравай

Глядзіць з дакорам.

Нас зямля карміла

Ў час цяжкі,

Пакідаць,

Знясіленую,—

Сорам!

...Бор шумеў

Пра клопат векавы,

Прамаўчаў ён

Пра сваю нязгоду.

Радасна сустрэлі

Асавы.

Хадакі

Звярнуліся да сходу:

— Нам шукаць

Багатае зямлі?!

Ці ж сваю

Мы самі не налюдзім?!

Ворага змялі

З сваёй зямлі,

Уцякаць ад камянёў

Не будзем!

...Край крынічны,

Звонкі,

Лесавы.

...Крушні мшэюць

З зайздрасцю тупою...

...Поле маладое...

АСАВЫ!..

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Не дастаць да коласа рукою...

Па белым свеце

Жылі дзве сяструлі..

Аднаго бацькі,

Адной матулі.

А лёс, як звычайна,

Дзяліў адпаведна:

Багацце — багатай,

А дзеткі — беднай!

А песня-забаўка

Ліха гукала,

А песня спявала

Сваё памалу:

— Люлі, люлі, малое,

А налета — другое.

Люлі, люлі, Несцерка

А налета — шэсцерка

Сястра багатырка

Ўзяла немаўлятка.

Малечы цётка

Стала за матку.

I год праходзіць,

Другі мінае,

Дачушку маці

Штодня ўспамінае:

«Як там яна

У багатай хаце?..»

Пайшла праведаць

Дачушку маці.

А вузкую сцежку

Сляза звужае.

Прыйшла не як маці

Як цётка чужая.

...А частавалі

Сытой салодкай.

Ідуць праводзіць

За рэчку цётку.

А цётка просіць

Багатую матку:

— Малую перанясу

Цераз кладку.

Малая й кажа

(А словы з дакукі):

— Мама,

A ў цёткі

Мякчэйшыя рукі...

* * *

Веюць ласкай

Вятры заходнія.

На яблыні майскай

Шпак заходзіцца.

Сплылі, як крыўды,

Зялёныя крыгі.

Шпак з асалодаю

Сушыць крылы.

Вяз зацвітае

Цветам спалоханым.

Дом на ўсе дзверы

Уздыхнуў з палёгкаю.

Сцежка да кладак

Травой пазначана.

...Дзень добры,

мама!

Паклон,

Ушаччына...

*

Што смуцен,

родны бор?

Даўно цябе не бачыў.

Ну, як твой смалазбор,

Падсочаны бядача?

А дзяцел хай дзяўбе,

Тут клопат невялікі —

Выслухвае цябе,

Як кажуць, для прылікі.

І захлынае дух

Маліннікам гарачым.

Мы зноў з табою ўдвух.

Цяпер мы болей бачым.

Да сівізны змала

Згадаў свае шляхі я.

I сочыцца смала

У набіркі глухія.

Цецеруку-царку

Хай такавішча спіцца.

А я згадаў царкву

І тую ашчадніцу.

Цяклі так медзякі,

Цяклі на адбудову.

Званы, нібы дзякі,

Пабомквалі часова.

Цякла смала,

Цякла,

У набіркі нявінна.

Была царква,

Была,—

Засталіся руіны...

Ты нервы ўсе напні,

Як трэба перад скопам.

А потым

Будуць пні

Ахоўвацца законам!..

...Дакорам не крану,

Падзякай не зазначу,

Што дошак на трупу

Для маці даў, зямляча.

Згарбела баразна.

Навек засмяглі губы.

Над ёй шуміць сасна —

Дачка твая, мой любы.

Ты з лесам не хітрун,

Вястун зеленачубы,

Паменей ведай трун,

Часцей кладзіся ў зрубы!..

*

Падае,

Падае лісце...

Час — малады нігіліст.

I сам ападу калісьці,

Як пераспелы ліст.

Адсякае далоні

Кляпам

Лістабой.

A калі нам

З табой

Сустрэцца там,

Дзе сустрэч няма,

Дзе не выгукнеш нават

— Ма...

Мама,

Не скажаш

«Сынок»

Таксама.

...Без просу заходзіла

Восень у ceні.

Я помню голас

Песні асенняй:

«Бяроза з лістам

Ужо восень гаварыла:

— А мой лісточак,

А мой зялёненькі,

Ты ж мяне пакідаеш...

— Нябось, бяроза,

Нябось, белая,

Я к табе вясной буду,

З табою шумець буду,

Цябе зеляніць буду...»

...Сёння.

Было гэта ўсё

Калісьці...

...Падае лісце...

*

Прамень,

Гасподу займай!

Дзень самапасам падрос.

Сонца на лета,

Зіма —

На мароз.

Зімовы сонцазварот

Сонцу дае правы.

За справу бярэцца

Год...

Закасвае рукавы.

Рупіцца

Юны год,

Год без цябе другі.

Год

Маіх злых нягод,

Год

Спалынелай тугі.

Мама...

Пад сэрцам лядзень.

Мама...

Тугу не суроч.

Мне

Самы кароткі дзень.

Мне

Самая доўгая ноч...

*

У выдмах захмарных

Завея ведзьміцца.

Змрок выплывае,

Нібыта з нябыту,

I поўніць коўш

Вялікай Мядзведзіцы,

A коўш высока

Палярнай зоркай прыбіты.

Праз ноч усю доўга

Долу

Хіліцца

Коўш,

Каб выліцца

З вышыні

У мяккі кош

Досвіткавай цішыні.

Змрок агортвае

Магілу тваю

І маю душу.

Таю

Крыўду агорклую,—

Ніяк яе не задушу!

Змроку адчаю майго

Балюча карэць.

Наканавана так на вяку.

...А ў нашай хаце карэц

Вісеў на драўляным суку.

Мы чэрпалі з вядра нетаропка

Маладзічкоў ільдзінкі

Дзінькія

І зорак кроплі.

Ды болей карда няма ўжо,

І цвік драўляны зламаўся.

У студні памяці

Вада ўспамінаў ледзіцца.

А коўш Вялікай Мядзведзіцы

Вісіць трывала —

Палярная зорка

Трымае...

*

Абнашчылася вясна

Дожджыкам мглістым,

Свістам.

Шчадрэе вясны казна

Романам зеленалістым.

Дзумкае хрушч-нелюдзім.

Гром справіў

Зялёныя ксціны.

На ганку з мамай сядзім.

Зімовая ў мамы хусціна.

На ганках

Драмалі суботы.

А наш

Пераступалі турботы.

На людскіх

Гавелі нядзелі,

На нашым —

Зрэдчас сядзелі.

Дзумкае хрушч-нелюдзім.

Трывожна з мамай сядзім.

Кажа,

Не ўзняўшы воч,

Здаецца,

Сябе не чуе:

—А нехта ж

Першую ноч

На могільніку начуе...

*

Спіць могільнік

У духаце.

Хто часты дождж разленіць?

У нагах матулі зацвіце

Разгублены ядленец.

Абначаваць на наплавах

Грамам за ціхай рэчкай.

І матылёк у галавах

Усхліпне

Кволай свечкай.

Касой зазвоніць сенакос

Ад палыну прагорклай.

I жылкі сінія стракоз

Заб'юцца над пагоркам.

А восень дагарыць

Датла —

Чакай завейных чаіц.

Вачніца ўпалая дупла

Напоўніцца адчаем...

*

Шчодры голас твой

Чуў паўсюль я,

Баравін ушацкіх

Зязюля.

Што ж ты сёлета

Зычыш мала

У дзень нараджэння мамы?

Невяліка

Тваё вялічча.

Ты гадоў

Нават тых не злічыш,

Што забрала

Бяда-набіруха,

Што адкрыла

Чорная скруха.

А гадоў тых

Было замнога

Не за морамі,

Не за барамі.

Не схацела дзяліцца са мною,

Мама

Горазсабой забрала.

Мама звала цябе

Кукулка...

Мякка сцелеш ты,

Спаць ёй мулка.

...Грабовы дошкi

Сцiснулi ножкi...

Сырая зямля

На сэрца лягла...

Сляза гаручая

Пяску адчаю

Намые.

Песня сірочая

Не адчыніць

Дзверы нямыя:

Няма ў ix клямак.

I няма тых крамак,

Дзе прадаюць мамак...

Хатуль свайго смутку,

Болю

Забіраюць матулi

З сабою.

Нам яны пакідаюць

Свет белы,

Каб зязюлі гады

Нам

Лічылі.

Зямля наша пагарбела —

Магіл хатулі

За плячыма...

* * *

Абняла вясёлка

Сем сёл

З прысёлкамі.

— Чаму, селязень,

Смуцен, невясёл,

Хіба лета золкае?

— А як жа мне быць

Вясёламу,

Не магу пазбыць

Свайго сораму.

Учора

Звячора

На моры быў,

Качачку сачыў,

Глыбіні злеціла

Лецейка.

На моры быў,

Качачку сачыў.

Сягоння рана злецела.

Хваля белая

У бераг плёхкала,

Холадам абдало

Крыло.

Каб далёкая —

Жалю б не было.

А то ж качачка ад мяне

На трэцім кусце

Купаецца,

Ныраецца,

Мне, селязеньку,

Наругаецца.

Выграбалі весляры

Мора ў сто вясёл.

— Чаму, хлопча, гавары,

Смуцен, невясёл?

— А як жа мне быць

Вясёламу,

Не магу пазбыць

Свайго сораму.

Учора

Звячора

У сватах быў —

Дзяўчыну запіў.

Заходзіла сонейка —

Суліла ясны дзень.

А мая зараначка сёння

За другога йдзе.

Нездарма ўначы

Сава галёкала,

Гуло

Дупло.

Каб далёкая —

Жалю б не было.

А то ж дзяўчына ад мяие

На трэцім дварэ

Умываецца, выціраецца,

Мне, маладому,

Наругаецца...

*

Верабеечкі

Чы-чы, чы-чы.

А я, молада, ўсё плачучы.

Ці харты пацямне

Бяды наяхкалі,

Што свякроў у мяне

Ніякая!

Аблачынка падталая —

Белая плотка.

Свякроў загадала

Рабіць работку.

Рабіць работку,

Ды не ў ахвотку —

Сэрца баліць:

На моры бяліць

палатно,

На лесе сушыць,

каб было ладно.

На небе качаць —

да зары канчаць.

У арэшак складаць,

як пачне халадаць...

Палатно, лайно

Ад слёз намокла,

я ж не качачка плысці па моры.

Не лютуй, не злуй, свёкар-сівер,

я ж не сонейка хадзіць небам сінім.

Зашумі, дубровачка, як шумела ў маі,

я ж не вавёрачка — арэшкаў не маю.

Сама пайду дарогаю,

Голас пушчу дуброваю.

Няхай голас галасуе,

Няхай мяне мамка чуе.

*

Воды збеглі з гор.

Расталі гурбы.

Я ў цёмны бор

Пайшла ў грыбы.

Пахла апенькамі

У трох каша лях.

Я, маладзепькая,

У пір зайшла.

У пірушачцы

Смаляныя лавы ўсе.

А хай яго паляруш —

Загулялася!

У страха вочы па яблыку.

Дамоў ісці пабаялася.

П'янае піва.

Госці памоўклі.

Пяе певень —

Не йду дамоўкі.

Брага ў берагі

Б'е, мядовая.

Пяе другі —

І не думае.

Заняўся золак —

Я

Іду вясёлая.

Каб не рыпнуць,

Адчыняю вароцечкі.

Мілы ў пярыне

Варочаецца.

Не падымае воч,

Пытаецца:

— Дзе была ўсю ноч,

Шалтаіца?

— Мой міленькі,

Пад лавай

Шукаеш тапор.

Усю ноч спала

За табой.

Ці ты па вясне

Адурачыўся,

Што ўсю ночку ка мне

Не абарачваўся?..

*

На куце,

Як на пакуце.

Хмель, што за сталом цвіце,

З радасцю пакумце!

Сяду я на куце,

Рукі закасаўшы.

Стаіць мілы на парозе,

Ён шапачку зняўшы.

«Дзякуй табе, мая міла,

Што не дужа біла.

Куплю табе гарчык мёду,

Конавачку піва...»

Я ўпілася на мяду,

Дамовачкі не дайду...

Ёсць у мяне маладзец,

Ён дадому завядзець...

Малады табе не роўня.

I не знойдзеш горшага.

Дай яга бог яму здароўя

З жабіны прыгоршчыкі!..

А з цябе такой карысці!

Пачакай — пацешу...

Шапкай боцікі мне чысці,

Размятай сцежкі.

Ды старайся, чорт рагаты,

Падмятай чыста.

Сцежка колькі дзён да хаты

Западае лістам...

*

Удава —

Бяроза без верху.

Адной бедаваць

Да веку.

Удавіная —

Доля савіная:

Што ўхопіць,

Toe ейнае.

За ельнікам,

За бярэзнікам частым

Абначавала шчасце.

Нa ўдаву —

Бедную галаву,

Толькі злая слава.

Без сакала пава.

Кожная,

Як скала,

Хмары густыя.

Якая яснага сакала

Пахавала,

Не знае.

Стыне

Пасцель пухавая,

Вячэра сахарная...

Поле ўдоўчына

Мядзведзь

Карчом арэць,

Барануець воўчанька...

Зялёнае поле

Засяваецца болем,

Родзіць лебядою,

Жнецца бядою...