Свята пчалы

У жонкі

ахвотна камандзіроўку

Бяру я ў нядзелю

на Камароўку.

Вароты склыгочуць.

Ні шуму, ні даўкі.

Яшчэ, заінелыя,

стынуць прылаўкі.

На іх дагараюць

пад стогн галубіны

I кропу прадвесне,

i прыпар рабіны.

Агонь языкаты у бочках жалезных.

Люблю, Камароўка,

тваю незалежнасць!

Тут з даўніх часоў

аддаецца даніна

Законна» павагі

рукам селяніна.

...Таргуюцца з дзядзькам,

гуркі паспытаўшы,

Манументальныя капітаншы.

Паважная дама,

На ўсмешкі скупая,

уважліва бульбіну калупае.

У чарзе неспакойнай

становіцца першай,

Забыла, што сніла сябе

міністэршай.

I лысыя двое,

былымі чынамі,

Стаяць за лабатымі качанамі.

На качарыжцы

дзяўчына так лоўка

Цану вызначае

хімічным алоўкам,

Нібы ў працвярэзніку

нумар па пятцы.

Чарга падыходзіць —

няма чаго пяцца.

Кавун пападоймішча —

хлопаюць хлопцы,

Ну, як пасля ванны малому

па попцы.

Старая мяняе

рубля каляжанцы.

Тавар свой расхвальваць

азербайджанцы.

Гранаты ляжаць сцежалела,

барвяна,

Нібы кашпукі,

што грашыма напханы.

На Усходзе

нялёгкая праца ў мужчыны —

Не разагнеш над прылаўкамі спіны.

Успыхвае шалік

у негра на шыі

Агнём,

што на дрэве не датушылі.

...З Малдовай

іскрыстая дружба старая!

I я ў мітуслівым натоўпе

ныраю.

З дарогі знаёмай

нікуды не збочыш.

Густое, заспанае

цэдзіцца з бочак

Бычынай крывёю

віно маладое.

Хвала

вінаграднаму сырадою!

Манеты выслізгваюць

хітрай лускою,

Кішэнь стала лёгкай,

а шклянка — цяжкою.

Каторая шклянка,

ніхто не пазнае,

He выдасць ні бочка,

ні восень пазная.

Нясмачная бульба —

куплю ў магазіне.

Чаго баклажан

нос паказвае сіні?

Прапала кароўка —

навошта вяроўка?

Нашто мне авоська,

скажы, Камароўка?

...Праспект павузеў,

ды адбыта радоўка,

На сёння

закончана камандзіроўка!

У лес прыціхлы

ноч уваходзіць зноў,

Вядзе за сабой

страх паганскі i лесуноў.

Возера на прагаліне

па вачах разане —

Ад зары гарачае,

дагарае на кожнай сасне.

П'яны ад багуну,

ступаю за страхам услед.

Можна на момант забыцца

на свет

Далёкіх планет.

...Бары знікаюць,

уцякаюць вадзянікі.

Бабры ўцалелыя плачуць

ля перасохлай paкі.

У дубоў векавых

адстае ад цела кара.

І поўня на небе стыне

апошняй слязой бабра.

Планета над прорван сусвету

вісіць, як над студняй вядро,

Ад жаху ядзернага

халадзее ядра нутро.

Я запаведнік зрабіў бы,

дзе б жылі вясновыя сны,

Вадзянікі i чэрці,

русалкі i лесуны.

Нашчадкі некалі вернуцца

з самых далёкіх шляхоў,

Чыстыя ад пылу зямнога

i ад зямных грахоў, —

Ім будзе незразумела,

што такое зялёная цішыня,

Адкуль была ў сэрцах прапрадзедаў

наіўная дабрыня?..

Першага снегу

Мяккі змрок,

Смелага смеху

Ціхі крок.

Лесу маўклівасць,

Цнатлівасць гурб.

Губ сарамлівасць,

Гарачых губ.

Сціхлы, ссівелы

Зімовы свет.

Уцэла,

Уцэла —

Глыбокі след...

Што шукаеш, раніца,

рукі пакрэплі?

Ачахлым вугаллем

на бальшаку

Снег лёгка вызвоньвае.

Крэкчацца грэблі

Смачна,

як свацці пасля першаку.

Аглухлі бары

ад зімовай сумоты.

Кігіканне кнігаўкі

сніць сенажаць.

Алешнік?

А можа аленяў сумёты

Прыспалі?

З'інелыя рогі дрыжаць.

Збляднелы, стаміўся

ў набегах на бераг

Завеі ўчарашняй

адчайны прыліў.

Дымяцца вярбіны

на вогнішчах белых,

Нібыта ix заяц-бяляк падпаліў.

Як зарыва ўспыхне,

на вуліцах белых

Міліцыянера

барвовы твар.

Спавіты вяроўкамі,

белы кубелак

На белых развалках

вязуць на базар.

Валёнкі не грэюць.

Кажэрка злубела —

На торг сабіралася

цётка да дня.

Хоць вочы заплюшчы —

так холадна-бела,

I белыя-белыя

вейкі ў каня.

Пытаецца аб надзеле ў нядзелі,

Ці многа ёй выдзеляць сонца,

зямля.

На яблынях галкі

азябла датлелі.

У чорных праталках

бяроз аралля.

Базар не чакае —

пасёлку не спіцца,

Дзень ціха ступае

сцяжынай глухой.

I даставак гнёзды,

нібы рукавіцы

Забытыя,

стынуць пад белай страхой.

Пад полазам белым,

з'інелай падковай

Галінкай азяблаю

крохне —

хрусь,

Як яблык, крымянае

i хрупаткое

Слова марознае:

«Беларусь».

Завеі знясіленай

млявы лёт.

Ахрыплае рэха

прастору не мае.

Застогне ў адчаі

на возеры лёд,

Заные ад холаду

ціша нямая.

Мядзведзямі — борці.

Сняць медазбор.

След палазні

прыцярушана-коўзкі.

Далёкія зоры

слухае бор,

Аглухлы i чуйны,

як Цыялкоўскі.

Узняла брыво зара —

У трывозе возера.

Чайкі жнуць у два сярпы

Чараты густыя.

Крыўду, мурава, сцярпі:

Стома

ў стозе

стыне.

І вязуць зару чаўны

Проста ў двор дзявочы.

З хвалямі заручаны

Вёслы,

Вёсны,

Вочы.

У доўгіх і змрочных сукнях

(Век — свёкар:

«І сам не гам...»)

Панура было і сумна

Вясёлым дзявочым нагам.

Бярозкамі маладымі

Высвечвалі змрок стажкоў

І гаслі ў завейным дыме

На ботах у парабкоў.

Пад хмараю сукні — сумна.

Ласкавы які мурог!

І век малады галасуе

За эмансіпацыю ног.

Не хоча спыніцца катрынка

Пра той сівы запавет.

Ды ўрэшце зірнулі з хітрынкай

Каленькі

на белы свет.

За модай паспець —

не спазніцца!

Салодкі хлапечы спадман!

Угору ўсплываюць спаднічкі,

Нібы на дасвецці туман.

Не месца тут кіслай міне.

Як сам сабе ні мані,

А ножкі ў спаднічцы-міні

Ты паспрабуй абміні.

Здаецца,

сяджу на міне.

Тралейбус

у космас ляціць.

На адуванчык-міні

Дальбог жа дыхну —

абляціць.

Ну, як абысці стараною —

Няблага на грэшнай зямлі!

Паэты

i астраномы

Ад неба пагляд аднялі...

Упала з пагорка

галавою на захад,

i асірацела

роднае котлішча —

Верасовачка.

Патухла

майго маленства

зялёнае полымя.

Калі я ў калысцы плакаў,

прынёс яе з лесу бацька

і папрасіў,

каб шумела

мне

ля акна.

Не стала хаты,

бацька дамоў не вярнуўся,

а яна

так і не зацвіла

ні разу.

Вартавала мае гняздо,

стамлёныя выраі

адпачывалі ў яе на плячы.

І толькі зусім нядаўна

паспытаў я першы гарчак

(не быў і ўспамін салодкі).

...Я так хацеў сёння

ўчуць яе шум.

Няма ігрушыны —

упала галавою на захад.

Жыта пажалі:

куды ні зірні —

іржышча,

сарамлівыя пчолкі,

нахрапісты свінакроп,

бяссмертнік (яго бабуля Малання

звала хораша «цьмян»),

над галінамі некалькі каласкоў

(ледзь дакрануўся — пырснулі слёзы)

i засохлыя гарчакі.

Начлежнікі некалі

разводзілі вогнішча,

i не вытрымала сэрцавіна.

Здымаю шапку

перад патухлым

полымем.

Адзін валун у латоцы

даляжыць да другога

ледавіка.

Калі ён і зазелянее,

дык толькі ад моху.

Бывай, ігрушына,

бывай,

зялёнае полымя...

Калдычэва.

Цішыня маўчыць адзічэла.

На балючай зямлі

Толькі дрэвы

не звар'яцець змаглі.

Бярозы дзярноўе сцялі:

Уцячы б

ад жудаснай цішыні,

Ды

перапляліся з касцямі

Абвуглелыя карані.

...Зарубцаваўся палец

У даваеннай бярозы,

А памяць

дагэтуль паліць,

Марозам

працінае

Пятля драцяная.

Удавом смуткуе

бабіна лета.

Бярозы...

ці гэта

Шкілеты

зелянеюць лістамі

Апошняй надзеі.

...Хутка касцей не стане,

Дым парадзее...

А можа...

складзены не былі

Жудасныя штабялі:

бярозавае паленне,

шкілеты,

бярозавае паленне,

шкілеты?..

Не памагло

тваё маленне,

Бабіна лета.

Хай над бяссіллем сваім не ўздыхае

Ноч рабінавая.

...Жарка гарэла

бяроза сухая,

аблітая бензінам...

Хаця ў азёр

не просіці неба просіні,

Ды ў спелым жыце

ўжо відаць здалёк,

Нібыта ў кнізе года,

васілёк

Паміж старонкамі

вясны i восені.

Рэчка з возера уцякае,

А на возеры стогне лёд.

Завіруха сляды шукае,

Не знаходзіць каторы год.

З завірухі выходзяць коні

(Глуха стукаюць капыты).

Нахіляюцца над ракою,

Анямелай ад глухаты.

Раздзімаюць цёплыя храпы,

Не даюць застаяцца льду, —

Быццам ім захацелася раптам

Пастудзіць густую ваду.

I таго не ведаюць самі,

Што прыйшлі яны да ракі,

Каб напомніць

пра лёгкія сані,

Пра кажух,

пра званцы-шаргункі.

За гарадской прапіскаю

Вы ідзяцё ў нянечкі.

Вас у пад'ездах ціскаюць,

Салдаты просяцца ў наначкі.

Вас на алейках сватаюць,

Кахаюць у сціхлых скверыках.

Смяюцца піжоны цыбатыя

З «произношения скверного».

Дзябёлыя вы, як пранікі.

Цвітуць вашы вочы лубінам.

Вясною, як бульбінкі раннія,

Насы кірпатыя лупяцца.

І песню, што жала, бабіла,

Ішла басанож за баронамі,

Удовіны ночы бавіла, —

Ціха спяваеце, нібы забаронена...

Адвячорак

Пускай свабодна лейцы,

Пегаса распражы —

Навошта каля Лельчыц

І лейцы, і гужы?

Ласі далёка трубяць.

Мядзведзь ілбом у борць

Бабах,

і ў рэчку Убарць

Ахаладацца — боўць!

Пахілых дрэў задужжа

Над змрокам быстрака —

Нясе пяску задужа

Старанная рака.

Як нудных кавалераў,

Мяняе берагі.

Відаць, ніхто не верыў

Вірам яе тугі.

Нам цэлы луг паслалі

Гасцінныя дубы,

Хоць гавары з бусламі —

У ix мудрэц любы.

Вячэра пад дубамі.

Без юшкі — не яда.

Заскрэбча дно — дабавяць:

Ёсць рыба, ёсць вада!

Спачатку, на паспытак

(Аж сэрца пах заскроб!)

Ідзе сельгаснапітак,

Што ад усіх хвароб.

Над ціхімі дымамі,

Над Убарцю

Без слоў

Тост першы падымаем

За лельчыцкіх буслоў.

Вясной,

Зімой,

Увосень

Па даўняму шляху

Тут кожны бусел носіць

Над кожную страху

Палешучкоў крыклівых

З высокага гнязда.

Для самых сарамлівых

I двойні не шкада!

Шафёр чытае вырак

Інспектарам ГAI.

I п'е падпольны лірык

За салаўя ў гаі.

А я — каб у мядзведзя

З ілба сышоў гузак.

Памалу вечар едзе,

Як стомлены вазак.

Пяецца ўсёй бяседзе.

Даўно заход пагас.

Пасецца вольна недзе

Над Убарцю пегас...

Ноч

Так хораша басанож

Ступаць у пясок неастылы!

У сне пасміхаецца ноч —

Прыемнае нешта прысніла.

У сонныя берагі

Вярнуліся хрэсьбіны нават.

Як леташнія стагі,

Спяць коні

ў падсохлых канавах.

I гэткі настрой ляпы,

Што хочацца ў смешным парыве

Прысніць вараныя сны

На ўвітай дзядоўнікам грыве:

Таксама убачыць сябе

На ранніх лугах без аброці,

Аб ворыве, аб сяўбе

Забыцца ў начной адзіноце...

Стаілася ціш савой.

Чуваць,

Як ад Лельчыц да Хойнік

Гадзіннік пясочны свой

Паціху варочае конік.

Раніца

Хутка сонца угару налезе,

Як цыган вясёлы па драбінах.

Жмурыцца цыганіста Палессе

Вечарам чаго недарабіла?

I чакаю, зараз запытае:

— А за Гомлем людзі е?

— Драбныя, —

Адкажу.

Імжа, як вір, густая.

І плячо ў старога дуба пыс.

Досвіткам ліло —

Халодна ў рэчцы.

Будзе у бузе драмаць падоўгу —

Просяць уюноў у печцы ўгрэцца,

Гэта ім не надта даспадобы.

Пахне упрэлай купай,

Пахне сенам,

Пахне зрубам малады трасочнік.

— Што яшчэ хмурына натрасе нам?

Ластаўкі за нізкім небам сочаць.

З Убарці яшчэ не брала мыту

На паркаль вясёлка.

Спіцца ветру.

Толькі над бульбоўнікам абмытым

Узышоў сланечнік светла-светла.

Неба спахмурнелае крамсаюць

Дваццаць шэсць

ахвярных бліскавіц.

Дваццаць шэсць

бакінскіх камісараў

Навальніца

хоча блаславіць.

Не ад нафты

учарнела мора —

Ноч жалобы,

змрочная жуда.

Ніца нахілілася

ад гора

Беларусі русая вярба...

Другія суткі

гудзе ў вушах

Гул рэактыўны шторму.

Выбіць бы

небасхілу вушак

I вырвацца

на прастору!

Цяпер дарэмна,

маўчы ці крычы,

Не загаворыць з табою.

На бераг,

На бераг

калоды, карчы —

Моташна з нерапою...

Ды раптам развідніць

замжэлы змрок,

Спатнелы

i таўстагубы,

Як негр,

што з паўднёвых штатаў уцёк,

Усмешкаю белазубай.

Характару не пераломіць свайго

Няўцішны,

да бунту ахвочы.

Пад вечар толькі

зноў у яго

Па-славянску

сінеюцца вочы.

Коціць бурлак

Валоў валуны.

Да рання не можа праспацца.

Ракавак звон,

халодны, шкляны,

Цэдзіць праз мокрыя пальцы.

Незалежна, смуглянка, ступаеш

(У вяснушках, як зорная ноч).

Напрароч мне, не будзь скупая,

Самых зорных начэй напрароч.

Хочаш —

вогнепаклоннікам стану,

Пакланяцца пачну агню,—

Будзе ён на дарогах расстайных

Папяліць маю цішыню.

Хай ад зайздрасці вецер вые!

Найсвятым у продкаў тваіх

Быў агонь i ў часы сівыя,

Ды не той, што адзін на дваіх.

Сёння ўбачыў цябе ці ўчора?

Да бяды тут, як да вады.

Ад Баку адступае мора —

Не замыць бы твае сляды.

Каспій,

па-еўрапейску галантны,

Адступаецца перад табой.

Углядаешся —

з іншых галактык,

Можа яхту прыспешыць прыбой.

Прэч гані недавер з пагардай.

Хай звініць тваіх слоў ручэй.

Ціхай ласкаю i спагадай

Засвяці байніцы вачэй.

Паламай непрыязні стрэлы.

Мала толку ў журбе-варажбе,

Ты мяне такога сустрэла.

Хіба гэтага мала табе?

Неспакой мяне не пакіне.

Пакланяцца хачу агню.

Самаўпэўненым,

як бакінец,

Сёння быць хачу

ўпершыню!..

Можа й добра,

што сівер злы

Восень чулую дакарае,

Што далёка зімуюць буслы,

Аж, напрыклад,

у Ленкаралі.

Недзе млее ў бярозы рука —

Да вясны буслянку трымае.

Да дняпроўскага старыка

Пуцявіна ляжыць

не прамая.

Толькі гаспадарам, відаць,

Ёсць спагада ў бусліным каране.

Для чаго

Ленкарань пакідаць?

Душная зіма ў Ленкарані.

Ля свайго кружыся гнязда.

Што там думаць

пра край далёкі!

Тут усё —

і вада, і яда,

I ў адгор'ях блукае клёкат.

Я шкадую

спакойных буслоў —

Нe адчуць ім крыламі сваімі

Небяспекі вяртання дамоў.

Ix не ўзніме

Туга па Радзіме.

Хоць з любой гарой

туман жані!

Мутная,

бяжыць рака Калдобня.

Прашчурам пастой у цішыні

I адчуй —

свет сустракае добра.

Хай шумяць высока трыснягі.

Ліўні йшлі —

спаўзае бераг стромкі.

Ліўні шчодрыя,

нібы багі

(Хмарам незнаёма слова

«стронцый»).

Ластаўка ля самае вады.

Б'ецца рыба

слізкая, цяжкая

(Тол глухі,

з капрону невады —

Гэта ўсё яшчэ яе чакае).

Студзіць ногі ранішняя твань.

Расхінай трыснёг заспаны,

млявы, —

I сустрэнеш сонца шчодры твар

(Потым i на ім заўважаць плямы).

Лесуном далёкім

ходзіць грэх.

А зямля зялёна-маладая.

(Піар зямны,

як грэцкі той арэх,

Скальпаваць ніхто шчэ не жадае).

Вырай скінуў мокрае пяро.

Як Адам,

чакаю, перазяблы,

Ну, калі ўсявышні мне рабро

Выламіць?

Калі ж даспее яблык?..

Жылі спакойна,

ціха,

Так ціха,

хоць заплач,

Карга-карагачыха

I карагач-каргач.

А карагачаняты

На высмяглай зямлі

Сваім былі заняты —

Шумелі, як маглі.

Іду да старажыла,

Кажу:

— Салам, стары!..

Аж голаў закружыла,

Як рыпне:

— Паўтары!

— Табе стаяць тут —

кара,

Ці ты такі багач,

Ну, адкажы мне, кара,

Шаноўны карагач?

Калі стаяць тут —

кара,

Дык звязвай хатулі.

Багаты

i не скнара —

Ад сонца затулі...

Старая, як купчыха,

Старога ў бок штурхель.

Круці,

карагачыха,

Бо карагач — круцель.

Нашто штурхаць пад бокі,

Хітрыць,

карагачы?

Вы ў спёкі,

абібокі,

Усе паслугачы.

Ну што ён

разумее

У халадку атаў,

У студзеньскай

завеі?

I я зарагатаў...

У скронях закіпела,

Нядуж, аднак іду ж.

Сланечнік

пераспелы,

Як сапсаваны душ.

Да дрыжыкаў

картава

Рыпяць карагачы:

— Завея i атава...

Цяпер

па-рра-га-чы!..

Паказала гай малады

I не хочаш мне адгукацца.

Як па першапутку сляды,

Па паляне лісты акацый.

Па паляне ходзяць лісты,

Па паляне ступае трывога.

Мы ўтраіх —

восень,

я i ты.

Пачакае да заўтра дарога!

Неспакойны заход ачах.

Не ад вечара стала золка.

Зазвінелі у тваіх вачах

Цені дрэў і нясмелая зорка.

Ці не блізкія ўчуў халады,

Што пачаў маладзік заікацца.

I дрыжаць над намі сляды

Ацалелых лістоў акацый.

Хай за Донам шумяць лясы.

Дзелім мы свой жаданы сорам.

...Пахлі вечарам валасы

I падміргвалі грудзі зорам...

Адчынены дзверы ў адрыне.

Вячэрняя ціш прыдрамала.

На прызбе сядзяць старыя.

Заходзіць сонца памалу.

Прыціхлі вязы ў пашане

Зялёнаю талакою.

Кот, растаўсцелы птушатнік,

Ступае па частаколу.

Галовы задралі. свінні:

Чакаюць, a ці пяройдзе?

Пасвіцца прыцемак сіні

Нa недаспелым гародзе.

За дзень жываты угрэлі

У цёплых барознах дыні.

...Высока ўзляцелі арэлі —

Ca смехам лятуць маладыя.

Унізе I вяз караністы,

I прызбы смалістая тоўшча.

А певень, як захад агністы,

Удумліва курыцу топча...

У звечарэлай цішыні

Паверыць снегу хрупаткому,

Глядзець на сонныя агні —

I не зайздросціць анікому.

Згадаць, нібы далёкі сон,

Слупоў здранцвелых перагуды,

Пагляд спагадлівых акон —

I не спяшацца анікуды.

Забыць згрызню турбот пустых,

Успомніць,

Што табе за трыццаць,

І шкадаваць,

Што гэты міг

Не зможа болей паўтарыцца.