La skeleta brigado

Sepa ĉapitro

Tiun fatalan matenon ekruliĝis la stranga dramo. Ĝi komenciĝis post la veksignalo…

Trumpeto…

Ĉiuj membroj de Fécamp doloras, sed li kolektas sian forton. Matena viciĝo. Se li nun ne eltenos, tiam li estas perdiĝinta homo. Kiu malbone faras sian laboron, tiun oni batas, turmentas, li denove ricevas punon, li laboras, kaj tiel li ruliĝas rapide al la morto; luktante kun la amasiĝintaj malfacilaĵoj de la laboro kaj puno. Kaporalo Grison kaj serĝento Magiron tre malamis la kondamniton n-ro 63, sed ili ne sukcesis ĝis nun kunpremi lin per la pinĉprenilo, malgraŭ lia malboniĝinta sanstato pro la suferinta puno! Hodiaŭ tamen estos ilia tago por agi…

Aŭroras.

El la direkto de la montoj descendas viskoza, malseka vaporo, la sunleviĝo ankoraŭ estas malproksime. Ili vicatendis ĉirkaŭ la kaldrono kun siaj gameloj, moroze, dormeme.

Tiguer, la ruĝliphara kaporalo rigardas la vicon. Iafoje li pikpuŝas iun aŭ alian homon je la flanko.

— Rapide, rapide… Kiu estas preta, tiu iru plu!

Tiu kaporalo estas la enkorpiĝinta, inerta indiferenteco kun sia rondforma, malalta frunto kaj ostoŝvelaj manoj. Li ne torturas pro nura turmentigo, sed li sentas nek kompaton.

Aperas Magiron, la serĝento. Li estas dormema kaj moroza. Iu ĵus faligas sian gamelon. La maldensa likvaĵo disfluas.

— Nur iru plu! Rapide!.. For, porko! Dufoje vi ne ricevos kafon!

La suno jam leviĝas… La lumo ĉiam pli larĝe disvastiĝas per akre purpura kaj flava koloroj. La serĝento kaŝe rigardas al Fécamp. Li bone scias, ke alvenis lia tempo… Nom du nom!.. Li montros al li, kiu defraŭdis dum la sieĝo de Bastille…

— Atentu! Krias la serĝento. — Ekmarŝu!.. He! Aliĝu, ĉar mi vindkatenigos vin! Magiron ludas militistan ludon kun tiuj mizeruloj. Li kruele kontentigas la ambiciojn de degradita suboficiro, avida je soldatservo, neesprimeble subordigante tiujn apenaŭ vivantajn ruinojn.

Ĉi tie ne estas reglamente regulita la limoj de disciplino, ĉi tie la malliberuloj perdis la leĝan pretendon al la kompato kaj humanismo, kaj neniu kontrolis la manieron de la traktado. Ju pli malbona, des pli bona.

Estis speciala sufero victeniĝi, aliĝi, rektiĝi kaj defili, se la serĝento deziris tion.

La militistaj kutimoj, la disciplinitaj movoj, reduktitaj vivbezonoj signifis neelteneblan, humiligan suferon al tiuj homoj, kiuj estis fermitaj ĉi tien, en la Afrikan puntendaron. La ŝoseo, kiun ili konstruas inter Sudano kaj Saharo ne alportos al ili rekonon, gloron, pli bonan trafikon kaj rezulton. Kial do primoki ilin pri la enviita sorto de vera, respektata soldato, se jam ilia sorto volis tiel, ke ili naskiĝu sub konstelacio de peko.

Ĉi tie, en la Coin de l’ Enfer, ne la ŝtonrompado estas la plej malbona, sed la „victeniĝo”, la „aliĝo’ kaj ĉio, kio ŝajnas al ili morte stulta agado, pro ties vaneco, sen la apartenanta enhavo, kaj ĝi memorigas la kondamnitojn de la fortikaĵo pri la socio de la feliĉaj honestuloj, kie ili estis soldatoj, ĉar oni estimis ilin.

Adjutanto Berlac venis rapide. Ĝi estas surpriziga. Cetere li ne kutimas ĉitempe doni instrukciojn.

Li defie iras en sia strikta uniformo, kaj li forigas la cindron de sur sia cigaredo kun orgojla mieno. Dume li levas iun sian brovon pli supren. Li ordonas per malvarmkonduta, tenora voĉo.

— Magiron!

— Oui, mon adjudant…

— Ĉu la kondamnito n-ro 63 iris por labori? — li demandas akravoĉe. Traktu tiun homon kun escepta antaŭzorgemo. Kial… tio estas… milita sekreto… supera afero… Ni devas atenti, ke li restu vivanta.

— Oui, mon adjudant!

— Malfermu bone viajn okulojn. Nuntempe ni spertas suspektindajn simptomojn en la fortikaĵo.

La lasta frazo estis nur aroganteco. Sed Magiron ankoraŭ longe meditadis pri tio.

Berlac turniĝas kaj iras plu.

„Kio estas al la malliberulo n-ro 63?” Kiaj „suspektindaj simptomoj” eblas en la fortikaĵo?

En tiu momento pafo tondris de ie, kaj poste eksonis la alarmo…

Ĝi estis la tria atenco kontraŭ Magiron dum unu jaro… kaj oni ne trovis eĉ la spuron de la farinto.

Alarmo!

La kapitano dormeme saltleviĝas de sur la leda kanapo en la kontoro. Instinkte li surprenas sian kamizolon, poste li oscedante zonas sian glavon.

— Berlac! — li krias nervoze

Kaj la adjutanto venis.

Memkonscian, sed servopretan homon karakterizas tiu mieno, kiel li venas rapide, kaj tramplante li haltas senmove ĉe la sojlo.

Berlac estis bela viro. Lia klasika profilo, alta frunto kaj proporcia, sportita staturo pitoreske harmoniis kun la iom tro dekorita adjutanta uniformo. Sed reduktis la favoran, ĝeneralan impreson, ke li pozis.

Li estis tiom konscia pri sia avantaĝa aspekto, kiel provinca heroo en dramo, damnita al duaranga rolo, kiu pasigas sian tempon per longa trejnado nur tial, ke li levu iun sian brovon sendepende de la alia dum horoj suprentirite, kiam li ludas la rolon de Metternich; tute ne parolante pri Mefisto en la dramverko Fausto. Nun li staras tiel streĉe, kiel la plej humila, senranga soldato, sur lia frunto tiriĝas tri malgajaj, sed virecaj sulkoj, kaj li rigardas al Sirone atendema interesiĝo.

La kapitano ne ŝatas tian konduton.

— Atentu min, Berlac… Ne konvulsiigu vin konstante en tia elartikiĝinta pozo! Nom du nom… La franca suboficiro estas severa soldato, sed ne lakeo, kaj li ne kondutas tiel, kiel ia tro fervora rekruto.

La adjutanto fariĝis fajroruĝa. Li sentis sur sia brusto fridan malamon de morta hontosento de humiligita strebulo.

— Raportu!

La maleoloj de Berlac denove kunfrapiĝis.

— Ĉirkaŭ sep minutojn pli frue, kiam la malliberuloj iris al sia laborejo…

— Mallonge, mi petas! Kial tiu drama pozemo?

Berlac grakis. Li ĉiam raŭkiĝis momenton pro dolora humiligo.

— Denove okazis atenco kontraŭ serĝento Magiron…

— Jam la tria… Je la nomo… Venu! Ligert faru protokolon.

La esploro komenciĝis.

Oni pafis el la lavoĉambro, troviĝanta apud la hospitalo. Tio estis senduba. Malgranda, kupra kuglingo kuŝis apud la fenestro, sur la planko…

Ili daŭrigis la esploron en la hospitalo. Estis tre varme, la kapitano do rapidis. Ĉar la etiketo de la oficiroj malpermesis, ke li trinku brandon dum la esploro, li estis multe pli nervoza, malpacienca, kaj indignis lin la pedanta pozemo de Libourne, kiu skribadis en sia notlibro, kaj li ĉirkaŭiris tiel en la domo, ŝajnigante sian graveco, kiel ĉefdetektivo, famekonata el romano.

— Do… — diris la kapitano rapide — ne estas elirejo de ĉi tie al la korto… phu… Kie en la infero estas Vigoin?

— Kiu li estas? — demandis doktoro Minkiew, kiu haste, kiel oni vekis lin el lia dormo, akompanis la esploron en virina, silka kimono kaj en pajla pantoflo. Li portis ĉiam, kiam li povis tiun ruĝan, orkoloran trivitan, malpuran, ŝiriĝintan negliĝon, anstataŭ uniformo. Kelkfoje li ofte palpebrumis, aŭ iafoje li subite eklevis sian dekstran ŝultron.

— Li venis anstataŭ Screbin, kiel vickapitano — diris Sirone kun iom da dolora ironio kaj strange ridetis. — Mi estas rangsuperulo, sed li estas la nova vickapitano.

— Ankaŭ Gouillaume forestas — diris la doktoro. — Sed kial tiom esplori? Ni tute ne estas spertaj pri tio. — Li elprenis botelon kaj trinkis el ĝi… — Ĉu vi deziras? — li proponis al la kapitano.

— Ne… Nun mi ne trinkas — respondis Sirone kolere. — Diru… tiu Gouillaume… hm… ne plaĉas al mi…

— Li estas tute sana! — mansvingis Minkiew. — Li havis malarian atakon. Nu, ni iru plu, ĉar miaj ĉiuj poŝtmarkoj trempiĝos.

Li faris malpeciencan paŝon, pro kio ambaŭ baskoj de la akrakolora, tre malpura, silka negliĝo disiĝis, kaj evidentiĝis, ke la doktoro ne povus esti la reprezentanto de la hedonista kulto, tiom altnivela en la antikva epoko, kiu konsideris la viron, kiel ideala enkopiganto de la forto kaj belo. La krea naturo tre malavantaĝe zorgis pri la staturo de doktoro Minkiew. Sed la kuracisto ne ŝajnis malĝoja pro tio, kaj trankvilmove li ĵetis la kimonon ĉirkaŭ sia talio el dekstra direkto maldekstren aŭ inverse, neglektante siajn malkaŝiĝintajn korpomankojn. Eĉ karikaturisto povintus plani lian vizaĝon. Eksplodo operaciis sur ĝin tre groteskan esprimon. Miloj da pulveroj perforis lian haŭton poreterne, forbruligante lian iun brovon kaj parton de liaj malgrandaj, nigraj, dornosimilaj lipharoj. Laŭstature li estis malalta, kurbakrura, osteca.

— Ligert! — kriis Libourne, sed la skribisto ne anonciĝis.

Kiam la komitato iris plu el la malproksima lavoĉambro, Gouillaume ne sekvis ilin, sed heziteme turninte sin, li rigardis al Ligert, el kies dentoj peco da pano kurbiĝis al lia frunto, dume li rapide kolektaĉis la notaĵojn ambaŭmane.

— Skribisto… — balbutaĉis Gouillaume — á… moi…!

La skribisto instinkte rigidiĝis en senmova pozicio, kiel malnova soldato, preskaŭ samtempe kun la komando.

— Ĉu vi pensas… ke mi freneziĝis?… Atentu do! Vi estas la skribisto Ligert… — spiregis la oficiro. — Antaŭ tri jaroj, kiam mi venis… vi estis malsana… je disenterio… Vi povas vidi: mian memoron… Per tio… ne estas… problemo… ĝi estas tia, kiel la rilato de la celilo… al la kanono… se la celado estis… estis preciza… tiam… ankaŭ la trafo estos bona…

Ligert jam alkutimiĝis, ke liaj superuloj kelkfoje diras al li nekompreneblajn aferojn, tial li ne miris, kaj li aŭskultis kun deviga atento la pigran, senfortan vortlavangon, plenan de intermita spirado.

— Bone rimarku ion… mia frato… kapitano Jeromo… Ankaŭ li estis artireliano. ĝi estas familia… Mia patro ĉe Sedam… Mia frato ĵeromo ĉe Verdun… kaj la tagordono menciis min ĉe Rheims, ke: „… taĉmentestro Gouillaume kuraĝe, ne timante eĉ la morton…” Nun neniu fanfaronu… Ĉar ni ŝirmis nin per la kadavro… de nia plej bonaj kamaradoj…

Li haltis anhelante, senspiriĝinte. Kaj Ligert sentis tiel, ke li devas diri ion, aŭdinte tiom da bonegaj, konficencaj aferoj.

— Vere estas admirinde, kion sinjoro ĉefleŭtenanto, krome via kara patro kaj via estimata frato faris. Mi scias de iu mia parenco, ke grava batalo estis ĉe Verdun.

— Bonvolu rimarki — li gestadis larĝmove, denove flustrante kaj tamen stertore, — ni… persistis en nia posteno!.. Verdun, Rheims… kaj Marne… Ĉar ankaŭ ĉe Marne mi estis kuglotrafita… Nun ĝi silentas! — li falsidiĝis spiregante. — La kuglo ne povas paroli, ĝi nur doloras… Kaj dum tempestaj tagoj… ĝi veadas tiel en la karno… Ke mi devas freneziĝi pro tio…

— Ĝi estas tre prava deklaro — aprobis Ligert, ke la kuglo doloras. Precipe, kiam la toksiĝinta vundo sepsiĝas. Plej ofte ĝi estas kutima.

Gouillaume iris al la pordo ŝanceliĝante. Liaj blankiĝantaj, longaj haroj hirte staris, kaj li turnis sian velkintan vizaĝon al la suno, kun esprimi, vivon sopiranta:

— Nun… aŭskultu… min… — li komencis denove, trankviliĝinte en la ebrio de la militaj memoroj. — Ne nur tiu sango… estas…. kiu fluas sur la batalkampo… Ekzistas atavisma… heredita sango de patro… Tio estas ekspresa trajno… Pasioj al kartludo hejtis la trajnon… kaj tiel ĝi kuris… sur malbonan relŝanĝilon. Ĝi ne estis falsa… nur malbona… Kaj tiam… subite aperis en mian vivon… Evelyn… Ĉar ĝi estis subita apero, kiel la virino venis… — li pezmove eksidis sur seĝon kun tremantaj genuoj, kaj li premis sian dekstran manplaton sur sian bruston; per la maldekstra mano li apogis sian antaŭenkliniĝintan frunton super la tablo… — Por tiel diri la eŭgenika gilotino de la patra atavismo ekzekutis min… pro virino… kaj venis ankaŭ relŝanĝilo… tiam en Toulon…

„Oni ekzekutis lian patron pro virino, kaj la kompatindulo estis deŝanĝita el la regimento de Toulon. Tio estas evidenta” — pensis Ligert, sed li diris nur tion, ke:

— Bonvolu preni moru-hepat-oleon. Mia reŭmatisma onklino renaskiĝis pro ĝi. Ankaŭ sinjoro ĉefleŭtenanto estas grave malsana je reŭmatismo, kio kaŭzas anemion…

— Atentu min, Ligert… Granda sekreto estas tio, kion mi diros al vi: mia frato Jeromo estis kapitano. Kiam Evely subite aperis… Kaj… nuntempe ekideis… al mi… Kiam sufero kaj soleco… renkontiĝas… en la sorto de homo, destinita al tio… tiam ĝi revelacias gravajn justaĵojn al la mondo… Jeromo saviĝis.. nun li ŝuldas… al mi… Li evitis la ordonon de la sango… koste de mia peko. Ĝi estas grava afero! Grava… Ĝi… Ĝi… — Li batadis la tablon spiregante. — Estas nenia dubo! Nun ĉiu devas silenti!.. Mi kroĉiĝis al tio… Nun, ĉe la rando de la tombo! Mi pagis anstataŭ li pro la patra peko… la kartludo… la virino… la amuziĝo…

— Tion… vi bone faris sinjoro ĉefleŭtenanto, kvankam, laŭ mi estas pli bone, se patro ne iras amuziĝi…

Gouillaume ne vidis la skribisto. Li nur parolis:

— … Kaj ankaŭ Jeromo scias tion… kiam li fariĝos kolonelo… baldaŭ… li repostenigos min… Ĝi estas ekzakta kaj… certa strategio. Estos bone lerni tion!!

— Ligert! Kie en la infero vi estas!? — kriis Libourne, kaj li jam venis incitite.

— Sinjoro ĉefleŭtenanto instruis min pri strategio — raportis la skribisto.

Ankaŭ la aliaj revenis. Rezulto: nulo. Multe da sencelaj priaŭskultoj. La kapitano kolere frapis sur la tablon…

— Tamen estas senekzemple! Ĝi estis la tria atenco kontraŭ la serĝento, kaj la esploro nenion povis malkovri.

— Mi pensas — ekparolis doktoro Minkiew rapide transaranĝinte la du baskojn de sia kimono, — ni devus voki la atenton de la serĝento, ke li estu pli indulgema al la malliberuloj.

– Ĝi estas alia temo! — diris Libourne aplombe. — La agoj de la serĝento neniokaze motivas fari embuskmurdon!

— Kiam okazis la unua atenco? — demandis Sirone.

— En la pasinta jaro, kiel konstatis tion la esplorprotokolo…

— Parolu mallonge! — kriis la kapitano kaj nervoze frapis sur la tablon. — Kiam ĝi okazis?!

— Pasint… jare… — balbutaĉis Berlac kun flamruĝa vizaĝo. Ĝi okazis la kvinan de aprilo…

Nun Gouillaume, kiu ĝis nun fikse rigardis la klinkon, ekstaris. Ŝvito fluas de sur lia vizaĝo, kaj abomeninda karbolodoro sidas en la ĉambro, sur kies muro floras ŝimo.

— Mi pensas — li komencis malrapide, — mi ne estas bezonata… Nun mi devas zorgi pri mia sano…

— Estus bone, se vi dirus vian opinion pri la afero — diris doktoro Minkiew, kiu staris antaŭ lin por pli bone vidi lian vizaĝon.

— Ĉu mia opinio? — li demandas, kaj liaj vokaloj estas iom trenate prononcitaj. — Mia opi… nio estas tio, ke ni devas profilaktike… aŭ tiel, kiel la steriligon, izoli do ties kaŭzon… aŭ, kiel ekzemple… kiam oni sendis min ĉi tien kun elastaj… junaj fortoj… en tiun kavernon… ĉar ĝi estas kaverno, mi petas…

— Nun iru ripozi.

— Ĉu.. — Li rigardis al li spiregante. — Se vi… ne aŭskultos min, mi respektoplene petas vin… tiam vere…

— Ni iru plu! — interrompis Libourne malpacience.

— Atendu… Nur momenton… — li spiregis. — ĝi estas grava… mi ankoraŭ devas diri tion… La psika forto… tiu punkto, kie… la morbidaj diabloj de la anima subtera mondo… rompiĝas…

— Kvazaŭ li estus freneziĝinta — diris Libourne, kiam ili elvenis.

— Eh — mangestis doktoro Minkiew, kaj li aspektis tiel en la negliĝo, kvazaŭ li estus sorĉita virino fare de malica ĝino, sed la transformiĝo sukcesis nur duone pro ia eraro. — Tiu ĉi klimato oksidas la nervosistemon, sed ne tio estas la problemo ĉe Gouillaume. Li havas neŭrastenion.

Minkiew ekfumis cigaron, pro kio lia aspekto fariĝis eĉ pli maltrankviliga.

— Kie en la infero estas ĉefleŭtenanto Vigoin? — rigardadis Sirone dekstren-maldekstren.

Eble lia interesiĝo ne estus tiel supraĵa, se li ekvidus en tiu momento, ke Ligert montras disfaliĝintan protokolon al Minkiew.

— Bonvolu rigardi — sinjoro regimentkuracisto… ĉu tiu ruĝa humidaĵo estas sango?

Minkiew paliĝas kaj elprenas ĝin el lia mano.

— Tio estas via profesio, sinjoro regimentkuracisto, vi do scias. Ĉu ĝi estas sango?

— Ne! — li respondas mallonge. — Ruĝa vino! Kaj tenu vian buŝon fermita pri tio, ĉu vi komprenas?

Sur la sanga notlibro estas skribite:

V I G O I N

La esploro daŭriĝis indiferente sur la korto.

Sirone rapidis tute melsekiĝinta al la domo de la staboficejo. Berlac aperis antaŭ li subite ĉe la pordego.

— Kun via permeso… ĉu mi rajtas… paroli… sinjoro kapitano… mi opinias, ke vi miskomprenas miajn kapablojn.

— Ĉuuu?… Parolu pli kompreneble, Berlac… Phu…

La suno jam brilis brulige, ĉar ĝi grimpis ĉiam pli alten sur la ĉielo, gradon post grado, kiel ia flava, maljuna araneo.

— Kun via permeso, sinjoro kapitano…

— Ne diru konstante, ke „kun via permeso” — Sirone admonis lin malpacience, kaj li timzorge sentis, ke nenio motivas lian antipation kontraŭ Berlac, per kio li ĉiufoje skurĝas la vantecon de tiu fervorulo pro sia terura incititeco. Eldiru rapide, kion vi volas, anstataŭ kompliki.

Li balbutas suferante, kvankam li bone scias, ke lia frazo ŝajnas ridinda stultaĵo:

— Sinjoro kapitano, vi prijuĝas ne miajn kapablojn…aŭ, kiel sinjoro kapitano prijuĝas min, tio ne montras miajn verajn kapablojn, kaj…

— Ba, mi petas! Kiaj stultaĵoj estas tiuj? — li respondas mansvingante. — Zorgu pri tio, kion mi diris! La malliberulon n-ro 63 traktu severe, sed li restu vivanta, ĉar nek vi transvivos, se vi mortigos lin. Cetere ordonu, ke tiu malliberulo tuj anonciĝu partopreni priaŭskulton! Rompez!

Kaj Sirone lasis lin tie. Pasis nek duon minuto, kiam la ruĝlipharara kaporalo alvenas kurante, kaj spiregante li raportas al Berlac:

— La sinjoro serĝento… sendis min avize!.. Ne nia kulpo estas tio. Bonvolu kredi! La ordono venis malfrue.

— Kio okazis?!

— La… gardistoj… mortbatis… la malliberulon n-ro 63!