Мясцовая гравітацыя

Клаксан

Кaлi ў чaлaвекa аргазм, ён гaтоў разгарнуць неба, i нырнуць у прадбачаную адно анёлам раку забыцця, або, адракаючыся ад сябе, пайсцi светлымi райскiмi сцежкамi. Абы куды, абы далей ад цялеснай абалонкi.

Вiтусю Агоньчыку нiкуды якрaз не хaцелaся. У яго не было жaдaння ступaць нi зa, нi супрaць чaго-небудзь. I не было жaдaння aдмaўляццa aд сябе. Рaсплюшчыўшы вочы, ён ляжaў дaгaры жывaтом. Ляжaў побaч Кaвaлёвaй Лiлькi i дaшчэнтнa прызнaвaўся вa ўлaснaй тaжсaмaсцi: ён, Вiтусь Агоньчык, пяцiдзесяты год нaрaджэння, жaнaты, рaней нa дзяржaўнaй пaсaдзе, зaрaз — гaспaдaр сабе i чатыром спaжывецкiм крaмам. А Лiлька — год нараджэння семдзесят сем. Другі тыдзень стаiць за прылаўкам у Мамуазэль. Дакладна — з дня, калі жонка пана Вітуся адправілася ў водпуск на цёплае мора. Раней яна выпаўняла гэтае месца. А зараз Лілька ўсмiхаецца клiентам, расхвальвае прадукты, а калi ўзлазiць на раскладныя драбiны, ды працягвае далонi да самай высокай палiцы, усе вочы сыходзяцца на яе кароценькай сукенцы. I ва ўсiх, хто якраз сочыць за гэтай, нескладанай мануальнай аперацыяй, ёсць адно адзiнае жаданне: хай былi б у драбiнаў не тры, а нават i сто дваццаць тры прыступкi, i хай прадаўшчыца Лiлька ўзлазiла б высока, на самае неба.

А зараз Лiлька ляжыць побач Вiтуся Агоньчыка, у ягонай аўтамашыне. Машына — метрў дзвесце за каталiцкiмi могiлкамi. Светлым днём гэтае месца шмат хто наведвае. Бо i як не наведаць. Ступаеш крокаў дваццаць ад белавежскай шасы i ўжо агортвае цябе пушчанскi спакой. Яшчэ крокаў дваццаць, i яшчэ, i выходзiш на зялёную паляну. Раней была тут футбольная пляцоўка, ды i зараз падлеткi, час ад часу забiваюць мяч у прыiмшэлыя вароты. А побач з сабачкамi шпацыруюць панюсi, саноўныя пенсiянеры сноўдаюць памежжам святла i ценю. Паглыбляюцца i далей, у духмяныя хмызнякi, дзе, у сонечныя майскiя днi, лiцэiсты i лiцэiсткi частуюцца танным вiном, або салодкiм, лiпкiм лiкёрам. Бывае — у рэзультаце вiнна-лiкёрнай кансумпцыi, тая цi другая паненка застыне на мху пад ляшчынай i калi ты не ў дзiравым корабе радзiўся, можаш назiраць, як руплiвая мурашка, пачынаючы з лакiраванага боцiка, пераадольвае напружаную далеч лыткi, абмацвае закругленасць калена, апынуўшыся на спацелай плошчы сцёгнаў, ступае направа i налева, аж дэзарыентаваная навiной краявiда, знiкае ў цянiстым прыстрэшку сукенкi. Вось чаму, пачуўшы маладыя галасы, той-сёй дзядок, выдаўжае ў iх напрамку свае крокi.

Але зараз тут пуста i цiха. Па-над пушчай, над лясным стадыёнам стаiць чэрвеньская ноч. Раззоранае неба абапiраецца на дубовыя каланады i вось хвiлiну раней, з гэтага неба, Вiтусь Агоньчык апусцiўся знiчкай на плоскi, напружаны жывот Кавалёвай Лiлькi. А чвэрць гадзiны раней, Лiлька сказала:

— Я не хачу так.

— Як так? — не зразумеў Вiтусь Агоньчык, бо i забрыў якраз у пункт, з якога не шмат што бачыцца ды разумеецца.

— А вось так, на галыша. Нацягнiце кандом. — Сказала i засмяялася. Зразумела раптам недарэчнасць сiтуацыi: зараз атрымаецца ў iх блiзкасць самая блiзкая, а яна да яго звяртаецца на вы. — Бо ведаеш, я нiколi яшчэ....

— Што, нiколi? — рука, якая сцiскаючы Лiльчыны трусiкi даязджала якраз да каленяў, там i спынiлася.

— Я нiколi яшчэ без рызiны — прашаптаў у вуха засаромлены голас. — Разумееш?

Баюся.

— Э-э там — спадзяванне на штосцi другое было, цi не на абсалютную цнатлiваць, бо i рука , знерваваная залiшнiм перапынкам, спрацавала зараз жвавей. — Што тут баяцца. Усё як трэба будзе.

— Але цi напэўна? недавер’е, якое адчувалася ў голасе, неяк спрачалася з дзеяннямі апошніх ворганаў. Калені гойснулі амаль да падбародка, добраахвотна пазбываючыся карункавай абалонкі.

У той момант у Вiтуся ўдарыў пярун. Ён не быў, вядома, фiзiчна-атмасферычны, бо i неба стаяла над лесам чыстае ды зорнае. Быў гэта абсалютна ўнутраны пярун, якi нараджаецца ў чорных хмарах несвядомасцi, агортвае вантробы клубамi агню, спапяляе ўсё наваколле, аж на пажарышчы астаецца адна-адзiнокая, узведзена ў неба, абсмаленая, дубовая кукса. У той момант цi не чарговы пярун дасягнуў таксама ж i Лiльку. Папаў яе цэльна, i дзяўчына, быццам ашарашаная мiльёнам вольтаў, жыватом кiнулася наперад, яе ногi напружылiся, расцягнулiся, закружылi млынком, быццам на веласiпедзе ехалi. I раптам, левая пята, пакаўзнуўшыся на шыбе, прызямлiлася. Якраз на чорную спiну клаксана. Тэхнiка для яе выпадковасць цi памылка не мае нiякага значэння адазвалася.

Светлым днём, у цэнтры горада, мабыць i нiхто не звяртае ўвагу на такiя акустычныя сiгналы. Зараз, пасярэдзiне i лесу, i ночы, клаксан азваўся голасм сотнi зуброў, тысячы аленяў, разюшаных барацьбой за прыхiльнасць самкi. Гэты рык спутаў, спаралiзаваў Вiтусю Агоньчыку ўсе мускулы. I Вiтусь апусцiюся знiчкай на напружаны жывот Кавалёвай Лiлькi. I знярухамеў. I як у песнi спяваецца стала цiха-цiха па усёй зямлi. I ў такую абсалютную цiшыню Лiлька спытала:

— Ужо?

Вiтусь не адказаў. Ён кульнуў у бок i памаленьку пачаў прыходзiць да прытомнасцi. Пытанне паўтарылася, але зараз у дзявочым голасе адчуваўся спалоханы, амаль адчайны тэмбр:

— У-жо? Чуеш ты, цi не чуеш? Ужо?

У асаблiвых сiтуацыях, так пастаўленае пытанне, мужчыне не ў гонар яно. Бо як жа словам дапаўняць тое, што ў добра скамлектаваным калектыве адчуваецца без нiякiх слоў?

— У мяне, значыць, будзе дзiця. У нас будзе дзiця сказала Лiлька. Разумееш ты? Ты разумееш, што нарабiў?

Ён не разумеў. Не зусiм яшчэ прытомны, стараўся адлюстраваць у думках падзеi апошняй хвiлiны. Не атрымоўвалася. Усё, што неяк вярталася на памяць пранiзлiвы гудок клаксана. Так ён i сказаў:

— Я нарабiў? Я? А трэба было пятамi ў клаксан барабанiць?

— Такое малое-маленькае не звяртаючы ўвагу на сказанае Вiтусём, хiба i не яму а сабе кiравала словы. Такое во развяла пальцы на сантыметраў два, а затым, прылажыла iх да жывата, быццам бы стараючыся ўлавiць той момант, з якога пачынаецца новае жыццё. Наша дзiця. Тваё. Не ўцячэш жа, не адмовiшся хiба ад свайго....

У Вiтуся не было жадання нi ўцякаць, нi адмаўляцца ад чаго-небудзь. Як раней сказана, расплюшчыўшы вочы, ён ляжаў дагары жыватом. I думаў. Пра блiжэйшую будучыню. Перш за ўсё як аб’явiць такую навiну жонцы. Што для яе сказаць? I як сказаць? З жонкай, хаця i перажылi з сабою гадоў трыццаць, нiколi такое не было. Нiколi, нат пасля самай блiзкай блiзкасцi, не сказала яна Вiтусю: у нас будзе дзiця. I яго не было.

А затым, з разгубленасцi, непазбежнай у новай сiтуацыi , пачаў вылузвацца дзiўны мужчынскi гонар, упэўненасць у сваю выключнасць, несмяротнасць амаль. „Якое ўсё нескладанае. Не было дзяцей, адна хвiлiна i ёсць яны. Маё жыццё пяройме мой сын” падумаў. I зараз усхваляваўся: „Сын? Адкуль жа ведаць. А мабыць дачка?” I зноў спалохаўся: „Як жа дзiця?

— Што цяпер будзе? апранаючы гардэроб спытала Лiлька.

Вiтусь не адказаў. Ён не ведаў.

Кажуць — усходам сонца пачынаецца новы дзень. І яшчэ кукурыканнем пеўняў. Такія меркаванні грунтуюцца на стандартах далёкай мінуўшчыны, калі свет пераліваўся з хвіліны ў хвіліну каплямі ранішняй або вечаровай імглы, і калі чалавек слухмяна хадзіў наўкол сонечнага манежа, заложаны ў ягоныя аглоблі.

За нашым часам дзверы ў новыя дні раскрываюцца спажывецкімі крамамі. Ігнаруюць гэтыя крамы і сонечны гадзіннік, і кукурыканне пеўняў, і ранішнюю расу. Жалудак бесцырымонна вытурвае чалавека на вуліцу. „Iдзi кажа. Есцi хачу”. I чалавек не дыскутуе з жалудкам. Iдзе ў Мамуазэль.

А ўласнікі такіх крамаў падымаюцца на ногі раней за ўсіх апошніх. А можа, хто іх ведае, бы які біялагічны варыянт perpetum mobile, фунцыянуюць бесперапынна і кругласутачна?

Яркае сонца ўзвялося на трэці паверх летняга неба, а Вітусь Агоньчык усё яшчэ ляжаў пад коўдрай. Ён не спаў. Заплюшчыць вочы не дазваляў гадамі настроены біялагічны гадзіннік. А таксама і думкі, што натоўпам гуртаваліся ў галаве, гаманлівым рознагалоссем спрачаліся кожная за сваю рацыю. Прыходзіла на памяць крама і Вітусю рабілася сорамна. Зараз пэўна там чарга кліентаў а на паліцах дзяжурыць учарашні хлеб, і ўчарашняе малако. І зза неахайнасці гаспадара, апраўдоўваецца перад кліентамі прадаўшчыца Лілька.

Лілька. Прыходзіла на думку яе імя і Вітуся агортваў раптоўны сполах, бо за Лількай ішло чарговае слова — дзіця. Прыпаўзала ракам, разгартала ружовенькія ручкі, зза абсліненай соскі ўсміхаліся кругленькія губкі. Соска выплёўвалася караценькім словам: тата.

Ад слова “тата” ўскалыхнулася, напоўнілася насалодай сэрца. Ён амаль і прызабыў гэтае слова, згубіў спадзяванні на яе. А тут — вось і на табе. Зараз ракам яно прыпаўзае, а не бач калі ўзвядзецца на ногі, прыбяжыць, застукае ў дзверы, закіне ручкі за тваю шыю, маленькая шчака прытуліцца да вялікай. Затым пойдзе гэтае слова ў школу і будзеш цешыцца на кожную пяцёрку, на кожны, хай сабе і самы дурненькі вершык вывучаны на памяць. Аж у які прыгожы дзень прыйдзе ў дом — пад ручкі з такім жа як ён словам, толькі другога полу. І разам адтэрмінуюць тваё небыццё на яшчэ адно пакаленне.

А потым Вітусю прыйшоў на памяць Грыша Грынь, што жыве па-суседску, а дзве вуліцы ў бок прыдбалася ў яго дзіця ад аднае грудзістай панюсі. Хлопчык часам забягае на іхнюю вуліцу і напаткаўшы Грышу кліча яго — тата. Але гэтае кліканне Грышу Грыню не падабаецца. Каштуе трыста злоты ў месяц. Няшмат, бо як сказалі ў судзе — браць больш за палову зарплаты негуманітарна.

“А калі так і Лілька захоча палову? Значыць — дзве крамы? Можа нават “Мамуазэль”?” — Гэтая думка яшчэ глыбей забіла Вітуся пад коўдру. Заплюшчыў вочы, прытаіў дыханне. Дарма. З абсалютнай цемры, літара за літарай вытыркаўся зялёны неон: “М-А-М-У-А-З-Э-Л-Ь”. І крышку ніжэй: “Уласнік — Кавалёва Лілька”.

“Не, не можа быць. Лілька не такая. Не ад карыслівасці ўчора там, у лесе за могілкамі”, — вярнуліся на памяць абразкі ад апошняй ночы і ў цемры пад коўдрай Вітусь усміхнуўся сам сабе. — “Можа нават кахае мяне Лілька? Яна такая пыгожая і такая сумленная”. — Згарнуў коўдру з галавы, зірнуў на свет. Сонца пераступала чарговы паверх неба, а на Вітуся зваліўся чарговы сполах. “Там, у краме натоўп злых кліентаў, Лілька бедная, апраўдоўваецца, узлазіць на расстаўныя драбіны, сарамліва ўсміхаецца... Менавіта. На якую халеру ўсміхацца чужым мужыкам? І сукенка — кароценькая такая. Магла б жа апрануць якія нагавіцы, або што... Прыстойныя дзяўчыны не гойсаюць па драбінах у такіх сукенках. Нават тая грудзістая прыгажуня Грышы Грыня — калі бачыў хто яе на драбінах? А не такая яна ўжо і прыстойная — за яе ж справай “дзецяробам” клічць Грышу ў мястэчку”.

“Дзецяроб. Значыць — што? Ніхто зараз не скажа: “Я купіў сыр у Агоньчыка?” Або: “іду за півам у Мамуазэль? Схадзі за хлебам да дзецяроба — так мабыць зараз выправіць мужа за пакупкамі якая жонка?”. І Вітусь чарговы раз нырнуў пад коўдру.

“А Лілька — яна такая прыгожая і такая сумленная. Калі спытае хто: Дзе ж ты зараз працуеш, Лілька, што тады для яе астаецца? У дзецяроба за прылаўкам я працую, адказаць? А сваім шляхам — ад сумленнасці да несумленнасці адзін крок. Была ж нястача ў касе на мінулым тыдні. Праўда, за руку ніхто нікога не злавіў. Але ж — стаяла за прылаўкам жонка і ніякай нястачы не было.

Жонка. Заўтра пятніца, а ў суботу вяртаецца яна”.

Цёплая — як ніколі раней — хваля агарнула Вітуся. Знаёмыя вочы, знаёмая ўсмешка. У суботу пасля поўдня ён сядзе на машыну, паедзе на вакзал. Будзе спяшаць, каб да прыезду цягніка знайсці добрае месца на пероне. І калі грукатам вагоны зайдуць на вакзал, пакуль спыняцца між перонаў, праз адкрытае акно яна памахае рукой. А ён, як заўсёды, радасна адмахне. Прыхапіўшы багаж, пойдзе перонамі. Яна будзе ступаць побач, а ён тады скажа: “Ведаеш? Гэта прадаўшчыца, што ты да ад’езду вынайшла яе... А, дарма і казаць што”.

— Зноў нястача ў касе? — як заўжды спытае жонка і смутна ўсміхнецца. — Зараз дарма давяраць маладым.

— Ой, дарма, — адкажа Вітусь у суботу пасля поўдня. А зараз ён ляжыць пад коўдрай і думае.