Паляўнічы

Раздзел шосты

Ранкам Рой сабраўся і пайшоў, не чакаючы, пакуль прачнуцца іншыя.

Яму хацелася схавацца ад вынікаў учарашняй п'янкі, незалежна ад таго, якія яны мусілі быць. Ён цьмяна помніў, што абяцаў Мэрэю перабавіць для яго човен праз хрыбет Белых Гор у заказнік. Яму не хацелася выконваць сваё абяцанне, не хацелася адчуваць тую няёмкасць, якая авалодвае кожным пры сустрэчы з учарашнімі сабутэльнікамі.

Калі ён плыў па возеры, вада, здавалася, храбусцела пад дном лодкі. Неба было халоднае, цёмнае, але гэта была напружанаа цемра, гатовая імгненна саступіць ранішняму ззянню. Лес заціх і, неверагодна сцішаны, здаваўся закінутым, мёртвым. Але недзе ў цішыні быў чуцен кволы капеж і больш востры гук вады, якая бегла па схіле. А пасля, калі ён вывеў човен на сярэдзіну возера, калі на навакольных хрыбтах успыхнулі першыя водбліскі світання, разам з раніцай нарадзіліся і першыя гукі ляснога жыцця. Снегавая сава — апошні голас ночы — загукала, пралятаючы над яго галавой. Пасля аднекуль здалёку данеслася цяўканне ліса. Затым птушкі: чорнагаловая сінічка зачырыкала чык-а-дзі-дзі-дзі-дзі; засвісталі, заверашчалі, зацмокалі вавёркі; засакаталі сойкі; пачулася «бзт», «бзт» курапатак. Гэта былі слабыя гукі, якія ледзь даносіліся да сярэдзіны возера, але ён чуў іх і ўсе адрозніваў. А да таго часу, як святло разлілося на ўсё неба, сам лес пачаў падміргваць, патрэскваць і пакрэктваць незразумелымі гукамі свайго маруднага абуджэння.

Рой ведаў: нішто на свеце не магло параўнацца з тым задавальненнем, якое ён адчуваў зараз, у першы дзень сваёй чарговай бітвы з вераломнымі хітрыкамі прыроды, зараз, калі ён плыў у цяжка нагружаным чоўне па галоўнай артэрыі свайго лесу, ужо адчуваючы прыемны здаровы голад. Ён ведаў, што на гэты раз чакаецца бітва і за самога сябе: быць яму траперам ці валацугай, п'яніцай ці фермерам, чалавекам ці зверам. Але ў яго быў план; нейкія абрысы плана, з дапамогай якога ён павінен усё і назаўсёды ўладзіць, і ён збіраўся гэты план апрабаваць.

Ланцуг пастак Роя знаходзіўся па вялізным крузе працягласцю пяцьдзесят міль. Паўднёвай асновай яго і пачаткам маршруту было возера Т. Звычайна ён пачынаў абход пастак, праплываючы да самага канца возера Т і правяраючы ўзбярэжныя норы. Затым пакідаў човен на тым беразе і ішоў на поўдзень, праз хрыбты да Чатырох Азёр: гэта была яго галоўная паляўнічая гаспадарка, багатая на бабра і андатру. На Чатырох Азёрах у яго была невялікая хаціна, з якой ён, перш чым ісці на захад да Літл-Рывер, як правіла, за тры-чатыры дні абыходзіў усе пасткі на рэках, якія ўпадалі ў возера. Часам да адыходу на захад ён паляваў на лася на балотах паміж Чатырох Азёр, але часцей здавальняўся аленем, якога забіваў на хрыбтах па дарозе на Літл-Рывер. Гэта быў хуткі вузкі ручай, на якім вадзіліся норкі, і тут праходзіла заходняя мяжа ўчастка Роя. На другім беразе пачыналася гаспадарка Скоці і Самсона, тут яны часам сустракаліся. Па гэтым ручаі Рой спускаўся на поўдзень да свайго апошняга возера, якое ён назваў Піт-Піт, згодна са своеасаблівым гукам, з якім рэчка ўлівалася ў азёрную ваду. Адсюль, каб дабрацца да хаціны, яму заставалася пераадолець яшчэ адзін хрыбет, тым самым замкнуўшы круг ці квадрат маршруту на ўсход, поўнач, захад, поўдзень і зноў на ўсход. Як правіла, абыход усяго ланцуга пастак займаў пяць-шэсць дзён. На гэты раз ён вырашыў зрабіць інакш. Для пачатку ён праплыў як звычайна да ўсходняга канца возера Т, правяраючы пасткі на норак, некаторыя здымаючы, іншыя нанава зараджаючы, — як і тыя, што напярэдадні паставіў са Скоці. У самым канцы возера Т ён зацягнуў човен пад вялізную ўпалую сасну, прыкрыў яго галінкамі, а затым расклаў цяпельца, каб згатаваць сняданак. Наеўшыся хлеба са свінінай і запіўшы салодкім чаем, ён закінуў за спіну важкі мех і пайшоў не на поўнач, а на ўсход і ішоў на ўсход амаль паўдня, пакуль не дасягнуў плыткай, з парогамі, рачулкі. На тым беразе яе была хаціна, і калі Рой уброд перабраўся да яе, яго сустрэла браханне сабак, кудахтанне перапалоханых курэй і, нарэшце, высокі худы індзеец.

— Хэло, Рой, — сказаў індзеец.

— Хэло, Боб, — сказаў Рой.

Індзеец Боб: яго назвалі так таму, што сапраўднае імя было занадта складанае. Рой ведаў яго і ахвотна называў бы Боба па імені, радуючыся таму, як яно гучыць — Хома-Хомані: першая хмурынка на небе, — але гэтае імя Боба было не для белага, няхай сабе і для Роя.

Бо нават маленькая бронзаватварая індыянка — яго жонка — зараз называла яго Боб. Адзенне Боба таксама было адзеннем белага: шапка з зайца, скураная куртка, сінія палатняныя штаны, але індзейскія макасіны з аленя. Усё гэта сядзела на высокім худым, спакутаваным целе сухотнага чарнавокага, бледнага чалавека, які нагадваў Рою засохлы клён, з якога выцадзілі занадта шмат соку.

— Добра, што ты тут, — сказаў Рой.

— Я толькі што збіраўся ў Сент-Элен па муку і правіянт, — сказаў Боб.

— Хіба не позна? — спытаў Рой.

— Сёлета ўсё спазнілася, Рой.

— Спазнілася? — паўтарыў Рой, думаючы пра звера. — Ці проста сышло?

— Мала-мала спазнілася і мала-мала сышло, — сказаў Боб.

Гэта была пародыя на нібыта індзейскую гаворку, якой Боб карыстаўся як своеасаблівым пакепліваннем над белымі. Па-ангельску ён гаварыў як і ўсе ў Сент-Элене, як усе паляўнічыя, але час ад часу перадражніваў той жаргон, які белыя прыпісвалі індзейцам. Зараз ён не пакепліваў над Роем, якога любіў. Проста гэта быў міжвольны пратэст.

— Боб, — сказаў Рой, — я хачу пайсці на Зялёныя Азёры, туды, дзе мая гаспадарка ўкліньваецца ў тваю. Ты не супраць, калі я прайду па тваіх землях, каб трапіць на азёры?

— А чаго ты туды пойдзеш, Рой?

— Я хачу вылавіць там усё, што мне ўдасца. Я засяду ў сваёй хаціне на Чатырох Азёрах і расстаўлю пасткі па ўсёй акрузе, столькі пастак, каб здолеў толькі запомніць іхнія месцы. Звера там мо і небагата, але калі ён ёсць, то я вазьму яго да рэшты. Масавы аблоў! Я хачу аблавіць нават Зялёныя Азёры. Я там ніколі не ставіў пастак, сабраць там можна небагата, але яны, зрэшты, усе ў адной жмені, і чым яны горшыя за тутэйшыя вялікія азёры?

Зялёныя Азёры, маленькія, акружаныя амаль непраходнымі зараснікамі, праўду кажучы, былі Рою непатрэбныя. Ён назваў іх зараз афіцыйнай назвай, але часцей называў Нікчэмнымі Азёрамі, Непрыдатнай зямлёй, Спустошанай акругай.

— Магчыма, там ёсць пушны звер іменна таму, што я яго там не лавіў, — сказаў ён. — Ва ўсякім выпадку, паспрабую, але для гэтага мне трэба прайсці па тваёй зямлі, каб не блукаць па гэтых лясах.

— Вядома, — адказаў Боб. — Прашу цябе.

— А ці ёсць сцежкі проста да Зялёных Азёр?

— Ёсць адна старая паляўнічая сцежка, але лепшы шлях туды па хрыбце.

— А табе не будзе непрыемна, калі ўбачыш мяне на хрыбце?

— Зараз я рэдка хаджу туды, — сказаў Боб. — Надта далёка.

— Хочаш, я падстрэлю табе якую-небудзь дзічыну на мяса, калі сустрэну, вядома? — спытаў Рой.

— Там шмат аленяў, — сказаў Боб. — Убачыш, страляй.

Прапануючы забяспечыць Боба мясам, Рой хацеў адплаціць за дазвол на праход па яго ўчастку. Мяса было амаль адзінай ежай індзейскай сям'і. Боб паляваў як і ўсе, але ён не мог дазволіць сабе незаконнага палявання. За гэта яго — індзейца — чакала такая ж адплата, што і белага, але для індзейца страта ўчастка была стратай самога жыцця. І вось Індзеец Боб неяк перабіваўся на законнай норме. Гэта давала магчымасць штогод купляць крыху правіянту ў краме, але большую частку харчу ён выдзіраў з зямлі, тут, ля свайго ручая, вырошчваючы крыху кукурузы і азёрнага рысу, трымаючы курэй, свіней, коз і ловячы летняй парой столькі рыбы, колькі мог правяліць альбо захаваць на зіму ў сваім пограбе.

— Чаму ты не папросіш участак у бабровым заказніку Джэймс-Бэй? — спытаў Рой у Боба.

Як і некаторыя іншыя заказнікі Канады, Джэймс-Бэй быў буйным лясным заказнікам, закрытым для ўсіх трапераў, акрамя абмежаванай колькасці індзейцаў; гэта была гаспадарка, дзе кішэлі маладыя бабры; абароненыя законам бабры хутка размнажаліся і давалі гарантаваны ўлоў.

— Не ведаю такой зямлі, Рой, — адказаў Боб.

Рой ведаў: Боб хацеў гэтым сказаць, што Муск-о-гі яго дом, дом яго продкаў. Ён не хацеў пакідаць яго, як Рой не хацеў пакідаць Сент-Элен.

— Ты маеш рацыю, — разважліва прамовіў Рой. — Джэймс-Бэй — гэта вельмі далёка адсюль.

— Скончыцца тым, што я стану фермерам, расчышчу вось тут лес і буду фермерстваваць, — сказаў Боб. Як і Рой, ён ведаў, што звяры сыходзяць на поўнач і хутка зусім знікнуць. Як і Рой, ён ведаў, што ніколі не здолее пакінуць лес, і чым пакідаць яго, ён быў гатовы паспрабаваць фермерства ў лесе.

— А што скажа крымінальны кодэкс наконт гаспадаркі на поўначы? — спытаў у яго Рой. — Ты ж мог паспрабаваць атрымаць участак на поўначы?

— Цяжка адказаць, Рой. Адна справа, калі чытаеш закон, зусім іншая, калі яго парушаеш, асабліва крымінальны кодэкс.

Крымінальным кодэксам звычайна называлі палажэнні пра індзейцаў. Рой чытаў гэтыя палажэнні, чытаў іх у хаціне Боба, дзе яны віселі як яшчэ адна насмешка Боба над белымі. Рою яны здаліся такімі падобнымі на палажэнні пра звяроў, што ён прыйшоў да высновы, што індзейцаў захоўваюць як звяроў, як асколак натуральнага і пажаданага ляснога жыцця, якому нельга было даць знікнуць зусім.

— Ну што ж. Я пайду, Боб, — сказаў Рой.

Выгляд індзейца пачаў засмучаць яго. Думка, што Індзеец Боб асуджаны заставацца тут, — усё адно, будзе да рэшты вылаўлены гэты ўчастак ці не, — заўсёды засмучала Роя.

— Калі ты збіраешся ісці на поўнач на новыя землі? — спытаў індзеец Роя.

Рой пачаў ужо пераходзіць рэчку.

— Яшчэ не ведаю, Боб. Гэта будзе залежаць ад многіх абставін. Але хутка гэта высветліцца.

— А Сахаты таксама недзе блізка? — перамагаў Боб шум парогаў.

— Блізка. А што?

— Нехта ставіў пасткі на маёй плаціне ля старых карчоў. Відаць, Сахаты.

— Ты так лічыш? — спытаў Рой. Зараз яму таксама даводзілася крычаць.

— Скажы яму, калі ён будзе шукаць свае пасткі, што яны вісяць на сухім дрэве ля плаціны.

Тут не было злоснай задумы, індзеец паступіў менавіта так, як паступіў бы любы трапер, знайшоўшы на сваім участку чужыя пасткі, ён зняў бы іх і павесіў. На другі раз ён меў права забраць іх сабе.

— Добра, Боб. Убачымся, калі я буду вяртацца.

— Шчаслівай дарогі, Рой.

Рой перайшоў раку і па закінутай сцежцы пайшоў на поўнач, да Чатырох Азёр.

Яшчэ завідна дабраўся ён да сваёй хаціны, скаціўшыся з апошняга схіла, як перагружаны састаў, які цісне на паравоз і падганяе яго. Пакуль ён запальваў лямпу і раскладаў цяпельца, мышы разбегліся па кутках і адтуль назіралі, як ён распакоўвае правіянт і хавае яго ў моцную скрыню, скрэмзаную слядамі іхніх зубоў. Рой стаміўся; калі павячэраў, ён прытушыў агонь, паваліўся на ложак і адразу ж заснуў.

Раніцай Рой хутка і лоўка распачаў свой масавы аблоў.

Перш за ўсё ён праверыў пасткі на Чатырох Азёрах, зняў аднаго бабра і адну андатру. Затым пачаў расстаўляць пасткі ва ўсіх хоць крыху прыдатных мясцінах. У яго хаціне на Чатырох Азёрах было дзесяць старых пастак сістэмы Ньюхаўс; ён іх падрамантаваў, пачысціў і расставіў на бабровых гацях, на харчовых пляцоўках андатры і ля хатак. Ён паставіў паўдзесятка пастак першага нумара па берагах і на пясчаных мелях. Гэтыя прызначаліся для норак, якія кожную ноч блукаюць па беразе ў пошуках рыбы і жаб. Калі справіўся з Чатырма Азёрамі, Рой зрабіў двухдзённы пераход убок, на поўнач ад участка Індзейца Боба, да Зялёных Азёр. Гэта былі глыбокія азёры, не надта зручныя для баброў, але тут маглі вадзіцца норкі і можа быць выдра. Перш за ўсё трэба было разведаць звера, адшукаць красамоўныя кучкі акрываўленых пёраў ля жылля норак, недаступныя сховы ласак, слізкія гліняныя схілы, па якіх выдра, гуляючы, з'язджае ў ваду. Ён выявіў мала слядоў выдры і норкі, але там, дзе яны былі, паставіў пасткі, паставіў хітра, скарыстаўшы дзеля прынады рыбу, злоўленую сеткай у Чатырох Азёрах. На адным з Зялёных Азёр былі дзве невялікія бабровыя гаці, і тут ён таксама паставіў тры пасткі проста ля хатак.

— «Забаронена законам, — гучна спяваў Рой, калі ставіў свае пасткі, — любому грамадзяніну ставіць пасткі бліжэй чым пяць футаў ад жылля бабра». Ну што ж, пан губернатар, я, здаецца, парушаю закон, але майце ахвоту з'явіцца тут і злавіць мяне на месцы злачынства. Майце ахвоту з'явіцца і паглядзець, як даводзіцца беднаму чалавеку выкручвацца, каб злавіць нейкага бедалагу-бабра.

Калі Рой расставіў усе свае пасткі, ён пачаў ладзіць іншыя, больш хітрыя.

Ён добра ведаў параграф пра гэты від пастак, і паколькі адзінай крыніцай друкаванай паэзіі для Роя была мова палажэнняў пра дзічыну, ён ахвотна цытаваў на памяць вытрымкі з закону. Параграф быў вельмі просты, ён абвяшчаў, што любому грамадзяніну забараняецца законам карыстацца гэтым відам пастак для любой мэты на ўсёй тэрыторыі акругі Сент-Элен.

Рой ладзіў пасткі ў разліку на любога звера, які ў іх трапіць, няхай сабе гэта рысь, ліс, куніца-рыбачка альбо нават воўк. Шкуры ваўка ішлі за бясцэнак, але за ваўка старэйшага за тры месяцы плацілі дваццаць пяць даляраў прэміі; і хоць Рой лічыў гэта толькі суровай помстай закону ў адносінах да чацвераногага паляўнічага, ён не губляў гэтай магчымасці.

— Ідзе вайна, — казаў Рой звярынай браціі на паляўнічых сцежках, — і нехта ў ёй павінен перамагчы. Нехта павінен перахітрыць іншага, таму асцерагайся, жорсткі воўк, крывасмок-норка, насцярожаная ліса, рысь-чашчавік. Нехта з вас павінен перахітрыць іншага.

Рой быў вельмі хітры. Ён не лічыўся спецыялістам па звярах, якія бегаюць і якіх цяжка злавіць, але ён мог перахітрыць іх, бо ведаў іхнія звычкі. Усе звяры хадзілі па сцяжынках, пратаптаных буйнымі звярамі, такімі, як алень альбо лось. На такіх сцежках і ставіў Рой свае пасткі. Асабліва хітра ставіў іх на лісу. Звычайна Рой перагароджваў звярыную сцежку ствалом; ён падкочваў ствол да месца з дапамогай рычага, да якога дакранаўся толькі ў пальчатках, цалкам пазбягаючы ўсялякага чалавечага паху. Перагарадзіўшы дарогу, ён закручваў адзін канец доўгага дроту вакол цяжкага ствала, а затым прыладжваў пятлю так, што ліса павінна была трапіць у яе, калі б захацела абысці ствол. Сіло майстравалася са стальной раяльнай струны, моцнай і пругкай, а каб і на ёй не заставалася слядоў дотыку чалавека, Рой націраў яе воскам. Некаторыя траперы карысталіся для гэтага мускусам бабра альбо пацука, але Рой лічыў, што перша чым звабліваць чуйны нос ліса гэтым падманлівым пахам, лепш нейтралізаваць сіло нейтральным пахам воску. Ён яшчэ ніколі не правяраў гэтай сваёй тэорыі, але зараз, расставіўшы шмат пастак вакол Зялёных Азёр і Чатырох Азёр, а таксама на хрыбтах і ў далінах, ён мусіў праверыць сапраўдную іх вартасць і сваё ўласнае паляўнічае майстэрства.

У апошнюю чаргу Рой заняўся куніцай і блізкай да яе куніцай-рыбачкай. Гэтыя каштоўныя пушныя звяры маглі трапіць у любую з яго пастак, у пастку на норак, у некаторыя сіло нават у пасткі на баброў і андатраў. Але паляванне спецыяльна на рыбачку альбо на куніцу патрабавала асаблівага вопыту і майстэрства. Яны не толькі рэдка сустракаліся, але, як правіла, ніколі не выяўлялі свайго жылля. Паляўнічаму даводзілася здагадвацца, дзе іх шукаць, здагадвацца пра іхнія звычкі. Абедзве мелі багатую шаўкавістую карычневую пушніну стойкага колеру, за яе заўсёды добра плацілі. Абедзве жылі на дрэвах, не карысталіся логавамі альбо норамі. Абедзве харчаваліся дробнай жыўнасцю — зайцамі, вавёркамі, мышамі, усім, што трапляла на іх востры зуб. Разважаючы пра іх, Рой згадаў, што за ўсё сваё доўгае жыццё ў лесе ён бачыў кожнага з гэтых звяркоў толькі пяць ці шэсць разоў, асабліва куніцу. Яна жыла ў самым гушчары і цемры хвойных нетраў і не пераносіла вады і сырасці. А рыбачку, наадварот, можна было звычайна знайсці каля балота альбо ручая, хоць і тут яна знаходзілася на вершалінах дрэў і спускалася толькі паляваць. Яны былі злосныя ворагі, і ў сутычках куніца звычайна перамагала свайго родзіча. Яны абедзве палявалі паасобку, пераважна ноччу. Пра іхнія звычкі ў Роя захаваўся толькі адзін успамін. Аднойчы на яго вачах рыбачка загрызла чырвоную вавёрку; убачыўшы Роя, рыбачка адкусіла ў вавёркі пушысты хвост і кінулася да бліжэйшага дрэва. Яна імгненна знікла ў лістоце і паляцела з верхавіны на верхавіну, трымаючы ў зубах вавёрку, але пазбавіўшыся яе хваста, які перашкаджаў бы так хутка бегаць.

Рой ладаваў свае пасткі на куніцу і рыбачку чырвонай вавёркай, але замест таго, каб замацоўваць пасткі на паваленым ствале альбо на зямлі, ён падвешваў іх так, што ў скачку за вавёркай куніца альбо рыбачка павінны былі абавязкова патрапіць у пастку. Ён паставіў пяць паўтарачных пастак, усе вакол Зялёных Азёр. Для рыбачкі ён выбіраў навіслыя над вадой елкі, для куніцы заходзіў глыбей у гушчар. Гэтым Рой закончыў ставіць ланцугі пастак для масавай лоўлі.

Але паставіць пасткі было толькі пачаткам. З гэтага дня яму трэба было настойліва і метадычна аглядаць пасткі, абыходзячы іх у строгай паслядоўнасці і замяняючы прынаду. Ён абышоў спачатку Чатыры Азёры, праверыў пасткі, а калі вяртаўся ў хаціну, праверыў яшчэ некалькі пастак. Затым зрабіў двухдзённы абыход Зялёных Азёр, па дарозе туды праверыў пасткі, выбраў тыя, што ля вады, а па дарозе назад праверыў астатнія. Яму давялося цягнуць на сабе ўвесь правіянт, прынаду, сакеру і злоўленую дзічыну. Абход даводзілася рабіць хутка, бо на Зялёных Азёрах у яго не было іншага сховішча, акрамя шалаша з галінак піхты, які ён змайстраваў пад вялікай сасной. Значыць, яму даводзілася нясці і спальны мяшок, а для чалавека, які прывык да зручнасці сваіх хацін, гэта было вялікай стратай. Але ён не здаваўся, спадзеючыся, што вынік апраўдае ўсе затраты. За два тыдні Рой злавіў чатырох баброў, чатыры андатры, адну норку і дзвюх ласак. Больш рэдкая дзічына — ліса, рысь, рыбачка, выдра — зусім не траплялася яму, хоць ён выявіў шмат слядоў лісы і рысі і ведаў, што рана ці позна ён зловіць іх. Але для гэтага патрабавалася шмат цяжкай працы, бясконцай працы.

— Вось табе і адзінаццаты нумар! Чым не аўталінія? — мармытаў ён сам сабе, калі знясілена вяртаўся ў сваю хаціну ля Чатырох Азёр. — Вось табе і канвеер! — Але ён працягваў гэта толькі тры тыдні, а пасля зразумеў, што пара спыніцца: пачаў выпадаць снег.

Усё пачалося з невялікай завірухі і парывістага паўночнага ветру. Чысты ранні сняжок пасцілкай лёг на лес, азёры і хрыбты гор, і ўжо з гэтага снегападу ў далінах утварыліся гурбы. Усю гэтую завіруху Рой пераседзеў у сваёй хаціне на Чатырох Азёрах. Калі завіруха сціхла, ён зрабіў апошні абыход — снег прымушаў яго спяшацца і хутчэй правяраць пасткі на Літл-Рывер, а затым скіраваць на поўдзень і паглядзець, што робіцца ў яго на возеры Піт-Піт. Абодва гэтыя ўчасткі былі закінуты ім амаль на месяц, і Рою трэба было вырашыць, ці варта дзеля новага ланцуга пастак забывацца на ўсе старыя. Ад гэтага рашэння шмат залежала ў далейшых паводзінах Роя.

Падчас апошняга абходу яго затрымліваў рыхлы снег, які даводзілася абтоптваць адразу. Абход быў няўдалы. На Чатырох Азёрах папалася некалькі баброў і некалькі андатраў. І ўсё. Па дарозе на Зялёныя Азёры ён знайшоў у адной пастцы лісу. Ліса сядзела на сцежцы, драцяная пятля захліснула ёй шыю, але яна была яшчэ жывая і нагадвала сабаку на прывязі. Яна злосна пазірала на Роя, які ішоў па сцежцы. Рой спыніўся.

— Эх ты, палахлівая ліса, — задумліва прамовіў Рой, — сёння ты перамудрыла.

Іншыя звяры, якія траплялі ў пастку, адчайна вырываліся; але чым мацней яны вырываліся, тым мацней зацягвалася пятля на шыі, і чым мацней яна зацягвалася, тым мацней яны вырываліся, пакуль пятля не душыла іх да смерці. А гэтая ліса? Рой зразумеў, што яна таксама спрабавала вырвацца, але хутка зразумела, што барацьба для яе небяспечная. Тады яна прыціхла і пачала чакаць, ці не ўдасца перахітрыць пастку. Яна і зараз хітра пазірала на Роя, ці не ўдасца ёй перахітрыць яго.

Гэта быў адзін з тых выпадкаў, калі Рою цяжка забіць звера. Ён заўсёды здзіўляўся знаходлівасці, яго здзіўляла настойлівая барацьба звера за жыццё, здзіўляла ўсё, што магло перахітрыць механічную вераломнасць пасткі. Але ішла вайна, і ён быў яе ўдзельнікам. Заставалася толькі выклікаць лісу на супраціўленне. Рой так і зрабіў, ён пачаў трывожыць яе доўгім сасновым суком, а калі яна стала адсоўвацца ад палкі і мацней зацягнула пятлю, Рой двойчы моцна стукнуў яе па галаве, так моцна, што палка зламалася. Ліса была мёртвая, а Рой — пераможца міжвольны — стаяў і захапляўся чыстай шаўкавістай поўсцю.

Больш нічога ў сваіх пастках ён не знайшоў, а на Зялёных Азёрах у пастку трапіла толькі адна норка. Ні бабра, ні андатры, ні выдры, ні куніцы, ні рыбачкі. Рой сяк-так пераседзеў марозную ноч у занесеным снегам шалашы на Зялёных Азёрах, а затым шпаркім тэмпам рушыў па снезе назад да хаціны на Чатырох Азёрах, раздумваючы, ці ўдалася справа з масавай лоўляй, ці варта тут вылаўліваць усё, што толькі можна, за кошт усіх іншых участкаў.

У хаціне ён падлічыў сваю здабычу.

Усяго было злоўлена шэсць андатраў, пяць баброў, дзве норкі, чатыры ласкі і ліса. Вывад зразумелы. Для такога напружанага палявання вынік быў мізэрны, хоць, калі гаварыць шчыра, гэта была неблагая трохтыднёвая здабыча. Але Рой не апраўдваў выключную стаўку на інтэнсіўную лоўлю ў гэтым месцы на шкоду ўсім іншым. Акрамя таго, Рою здавалася, што ў далейшым ён не набярэ тут і гэтага. Ён злавіў чатырох баброў на Зялёных Азёрах, і болей там баброў не было, іх неабходна выкрэсліць з далейшага палявання. На Чатырох Азёрах заставаўся яго звыклы рэзерв — паўтара дзесятка хатак і некалькі новых збудаванняў маладых баброў. Але пры такой інтэнсіўнай лоўлі гэтага было мала. На Чатырох Азёрах трэба спыніць паляванне, калі ён мае намер захаваць там хоць некалькі баброў і андатраў. Мо і варта было праводзіць тут інтэнсіўную тыднёвую лоўлю, але не больш за тыдзень. Таму ён пакінуў усе свае пасткі на ранейшых месцах, але ўжо дакладна ведаў, што павінен ісці на Літл-Рывер, уніз да возера Піт-Піт і назад у сваю хаціну. Трэба рухацца, пакуль снег не выпаў па-сапраўднаму, а рэкі і азёры не скавала лёдам.

Перш чым пакінуць Чатыры Азёры, Рой прайшоўся па яловых балотах паміж азёрамі. Ён шукаў сляды лася, ведаючы, што Джэк Бэртан, калі назапашвае мяса на ўсю сям'ю, аддае перавагу буйному ласю, а не дробнаму аленю. Рой знайшоў сляды, памёт і абадраную кару на дрэвах там, дзе вялізны самец стараўся спыніць сверб сваіх раскідзістых маладых рагоў. Але самога лася ён так і не знайшоў. Ён убачыў шмат слядоў аленяў, але за ўсе тры тыдні не сустрэў ні аленіхі, ні цяляці. Гэта было нязвыкла і трывожна, і па дарозе на Літл-Рывер ён пільна сачыў, ці не з'явіцца на хрыбце алень альбо лось у даліне. Ён прыкмеціў адну белахвостую аленіху на схіле каля Літл-Рывер і паспеў выстраліць, але ўбачыў толькі, як мільганула і знікла ўдалечыні яе белае люстэрка.

— Ну што ж, хоць адзін алень ёсць у гэтым лесе, — сказаў ён. — Пакіну яго для Джэка. Для фермера Джэка, выратавальніка Сент-Элена.

Рой гучна засмяяўся ад уласнага жарта, і яго зычны смех рассыпаўся па ўсім лесе. Ён пайшоў на поўдзень да возера Піт-Піт і дамоў, гадаючы, ці застане ў сваёй хаціне Сахатага, ці ён пайшоў ужо ў заказнік.