Здані і пачвары Беларусі

IV. ПРЫВІДЫ ХАТНІХ ЖЫВЁЛАЎ

Гэта адзін з самых адметных і, дарэчы, даволі распаўсюджаных падвідаў зданяў, што насяляюць нашую Бацькаўшчыну. Ужо з самой назвы вынікае іхняе паходжаньне. Затое наконт мэханікі іх зьяўленьня дагэтуль няма адзінства сярод пачваразнаўцаў. Адныя лічаць, што ў жывёлаў, няхай сабе й хатніх, няма душы, значыцца працягваць жыцьцё пасьля сьмерці яны ня могуць. Такія навукоўцы хаця й не адмаўляюць самое існаваньне прывідаў хатніх жывёлаў, лічаць іх проста галюцынацыямі й таму не бяруць пад увагу шкоду, што наносяць гэтыя істоты. Другія настолькі ж безпадстаўна сьцьвярджаюць - у хатніх жывёлаў ёсьць душа, рыхтык як і ў чалавека, а таму разглядаюць паводзіны такіх зданяў з пазыцыяў чыста чалавечае логікі, а гэта зноў не дазваляе прагназаваць разьвіцьцё падзеяў. У апошні час зьявіўся трэйці пункт гледжаньня, распрацоўшчыкамі якога, дарэчы, зьяўляюцца аўтары гэтае кнігі; ён грунтуецца на найноўшых навуковых дасьледаваньнях.

Справа палягае на тым, што маюць рацыю адначасова й першыя, і другія навукоўцы - у хатніх жывёлаў ёсьць душы, але маленькія й сьмяротныя.

Такая часовая душа ўзьнікае ў працэсе доўгага суіснаваньня жывёлы побач з чалавекам. Рашэньне ляжала на паверхні, бо кожны, хто мае імя, мае й душу, а ў жывёл ёсьць мянушкі, значыцца - ёсьць ключ, з дапамогаю якога мажліва выклікаць іх з замагільнага сьвету. Прафэсыйныя сьпірыты пазьбягаюць рабіць падобнае, таму што з жывёламі няма пра што пагаварыць, а вось аматары часам практыкуюць падобныя дзеяньні, а потым, ня ведаючы як вярнуць прывід у замагільны сьвет, асуджаюць яго на блуканьні ў матэрыяльным. У некаторых краінах таварыствы аховы жывёлаў дамагліся прыняцьця законаў, якія прадугледжваюць судовую адказнасьць за падобнае, але Беларусі, на жаль, яшчэ далёка да сапраўднае дэмакратыі.

На гэтым варта перайсьці да канкрэтных прыкладаў, бо апошняя тэма, уласна кажучы, праблемаў пачваразнаўства ня тычыцца.

Апошнім часам у Беларусі актывізаваўся своеасаблівы бізнэс гіцляў-злодзеяў. Яны выкрадаюць сабак, пераважна з бухматаю поўсьцю: колі, нью-фаўндлендаў, каўкаскіх аўчарак, лупяць зь іх скуру й шыюць шапкі. Каб пазьбегнуць выпадкаў, калі ўважлівы гаспадар пазнае на галаве незнаёмага праходнага рэшткі свайго ўлюбёнага сабакі, гіцалі-злодзеі зарганізавалі збыт футравых вырабаў на расейскім базары ў Беластоку.

Аднаго разу зьнік сабака аднаго з гарадзенскіл мытнікаў - колі па мянушцы Лютар. Гаспадар колькі не шукаў яго, так і не знайшоў, але аднойчы ў сьне да яго зьявіўся Лютар, ускараскаўся на галаву і паклаўся там, завязаўшы лапы вузлом. Мытнік спачатку не зразумеў сэнс мроі, але назаўтра сон паўтарыўся. На трэйцюю ноч гаспадар пабачыў свайго сабаку з тэлефоннай трубкай у лапах, а калі назаўтра заступіў на службу, у памяшканьні мытні прагучаў тэлефонны званок. Невядомы папярэдзіў, што сёньня мяжу перасякуць кантрабандысты й назваў нумар іхняе машыны. Голас падаўся мытніку надзіва знаёмым, праўда, гучаў ён з моцным шатландзкім акцэнтам і нібыта аднекуль здалёк. «Як з магілы», - прызнаўся ён свайму сябру.

Названую машыну затрымалі. Мытнік адразу ж на адной з вушанак, знойдзеных зашытымі ў сядзеньне, пазнаў свайго сябра Лютара. Потым, на выставе, арганізаванай у Гародні, большасьць шапак была апазнаная. Гіцляў-злачынцаў аддалі пад суд. А да мытніка ў сьне зноў прыйшоў сабака й ўдзячна лізнуў у твар.

Калі гісторыя пра прывід сабакі мытніка, можна сказаць - нават прасьветленая, то гэтая, пра Афганскага Пацука, бадай што самая крыважэрная з усіх зафіксаваных выпадкаў сутыкненьня чалавека з прывідамі хатніх жывёлаў. Здарылася яна ў Кобрыні ў 1987 годзе. А потым падобныя здарэньні пракаціліся эпідэміяй па ўсёй Беларусі.

Грамадзянка гэтага райцэнтра Н. выправіла свайго сына служыць у, тады яшчэ савецкае, войска. А той трапіў на вайну ў Афганістан. У якасьці падарунка сын прывёз маці з-за мяжы забранага ў адным з кішлакоў сабаку. Тамтэйшыя сяляне пераканалі хлопца, што гэта - мяйсцовая парода балёнак. Сабака быў маленькі, бухматы, але зь дзіўнаю, доўгаю завостранаю пысаю. Грамадзянка Н. пасяліла сабачку ў сваім пакоі. Жанчыну адразу ж насьцярожыла тое, што ён нічога ня еў, толькі піў, да таго ж не хлябтаў, а менавіта ўсмоктваў вадкасьць сваёю доўгаю пысаю.

Грамадзянка Н. не заўважыла нічога асабліва кепскага. Хіба што сабака не брахаў. Але ўжо праз тыдзень яна адчула млявасьць. З кожным наступным днём ёй рабілася ўсё горш і горш. А вось сабачка наадварот - штодня тлусьцеў, хаця нічога ня еў. Паводзіць сябе ён стаў таксама дзіўна: удзень спаў, зашыўшыся ў цёмнае мейсца, а пад вечар ажываў. Нарэшце жанчына настолькі саслабела, што яе давялося пакласьці ў шпіталь. А праз тыдзень небарака памерла. Дактары паставілі дыягназ - малакроўе й сьпісалі сьмерць на наступствы чарнобыльскае катастрофы. Сын забраў сабачку да сябе, а празь месяц сканала ягоная жонка й з тым жа самым дыягназам. Удавец у ноч пасьля пахаваньня ня мог заснуць; пачуўшы плач малога сына, ён зазірнуў у дзіцячы пакой і ўбачыў, што афганская істота шчэміцца пад коўдру да малога. Вэтэран спачатку падумаў, што сабачка проста хоча прылашчыцца, але неўзабаве заўважыў, што цэлая пыса жывёлы перапэцкана крывёю.

З раніцы зьляканы маладзён панёс свой вайсковы трафей да вэтэрынара, але той доўга ня мог даць рады, бо падобнай жывёлы ніколі не сустракалі на тутэйшых абшарах. Параіўшыся, мужчыны палічылі за лепшае ўсыпіць сабачку. Пачалі з хляраформу, але дзіўная істота, прасядзеўшы мо з гадзіну ў шкляным слоіку па лыткі ў сонным, так і не сканала. Тады разьюшаны вэтэрынар, схапіўшы вялікія нажніцы для кастрацыі, перарэзаў азіяцкую поскудзь напалам, і ледзьве не самлеў - пачвара ўяўляла сабою адну толькі скуру, у сярэдзіне якой целяпалася густая й яшчэ цёплая чалавечая кроў.

Сьледчыя вайсковае пракуратуры, якія зацікавіліся гэтай справай, высьветлілі наступнае:

У некаторых, непраходных для цяжкой савецкай тэхнікі, раёнах Афганістана з паганскіх часоў і дагэтуль захаваўся культ сабак. Азіяцкія ведзьмакі могуць адасабляць і кансэрваваць душы зьедзеных у культавых мэтах чацьвераногіх сяброў. Па патрэбе гэтыя душы ўдзімаюцца ў злупленыя сабачыя скуры - так зьяўляецца на сьвет жахлівы крывасмок. Суседнім народам здаўна вядомы хітрыкі падступных ведзьмакоў; такія монстры на мусульманскім Усходзе маюць назву Афганскі Пацук.

Гэтая гісторыя яшчэ раз даводзіць слушнасьць усім вядомых вайскова-палітычных дактрын, паводле якіх Беларусь мусі захоўваць нэўтральны статус і ня ўдзельнічаць у каланіяльных войнах суседзяў.

Здаўна ў Гомельскім парку культуры й адпачынку, пераробленым зь сядзібы кпязя Паскевіча-Эрыванскага, увагу наведвальнікаў вабіць вялікі валун з выбітым на ім надпісам «Лордъ». Як сьцьвярджаюць гісторыкі-зданезнаўцы, пад гэтым каменём пахаваны ўлюбёны сыбірскі кот магната. Пры жыцьці кот Лорд праславіўся тым, што ня толькі спраўна лавіў мышаў і нават пацукоў у палацы гаспадара, але й ўдзельнічаў ва ўлюбёных забавах Паскевіча - у паляваньнях на дробную жывёлу й на прыгонных палешукоў. Дарэчы, заслугоўвае ўвагі й сама тэхналёгія паляваньня, распрацаваная фаварытам расейскага імпэратарскага двара: егер, сядаючы на каня, браў ката на рукі, і калі наганяў сваю ахвяру, кідаў хатняга драпежніка ёй на плечы. Кот са злосным вуркатаньнем умомант перацінаў артэрыю й цягнуў яшчэ цёплую здабычу да гаспадара. Так працягвалася да тых часоў, пакуль кот не натрапіў на палешука-сыфілітыка, і празь некаторы час сканаў у жахлівых пакутах. Удзячны князь пахаваў свайго ўлюбёнца на высокім беразе Сожа, каб пад час шпацыраў з паненкамі па парку мець нагоду для прыемных успамінаў і вытанчанай гаворкі.

Пасьля прыходу да ўлады бальшавікоў, нашчадкі князя былі расстраляныя, а сядзіба перароблена на асяродак выхаваньня юных ленінцаў - нашчадкаў прыгонных палешукоў. Новыя гаспадары паводзілі сябе ў новых, цалкам нязвыклых варунках шыкоўнага палаца, як і мае быць: паскудзілі ў саксонскі фарфор, покуль ён быў цэлы, прадавалі на рынку спшэнт, што застаўся ад былых уладальнікаў, а на грошы, прыдбаныя ад гандлю, куплялі мэдычны сьпірытус. Між іншым, дзеткам вельмі спадабалася ладзіць свае алькагольныя оргіі (да сапраўднага сэксу яны яшчэ не дарасьлі) на валуне-надмагільлі ўлюбёнца былога гаспадара.

Дзеці зьнікалі й раней, але для выхавацеляў у часы паміж ваенных ліхалецьцяў гэта падавалася цалкам натуральным. Аднак ў 1954 годзе, калі раптоўна зьнік сын прысланага з Тамбова партфункцыянэра, пачалося афіцыйнае расьсьледаваньне. Гэтым разам да паказаньняў непаўналетніх пьяніц прыслухаліся, а яны паказвалі наступнае:

Спачатку дзіцячыя забавы ішлі як звычайна: юныя ленінцы пілі, білі пляшкі аб надмагільле, займаліся мастурбацыяй, частавалі адзін аднаго падабранымі на паркавых алеях недакуркамі. Але аднойчы сын тамбоўскага партфункцыянэра вырашыў навучыць новых сяброў улюбёнай забаве расейскіх падлеткаў, а менавіта: «Хто зробіць сікунамі ў зямлі глыбейшую сьвідравіну?» Відавочна, перамагаў спрактыкаваны ў гэтай звышазартнай гульні расейскі юнак, але атрымаць асалоду з гэтага ён так і не пасьпеў: з-пад зямлі высунулася калматая лапа, наматала струмень на кіпцюры й зацягнула пераможцу пад камень. Зьляканыя дзеці кінуліся наўцёкі.

Сьледчыя напачатку не далі веры пачутаму, але на ўсялякі вьшадак адвярнулі надмагільле. Дол поўніўся дзіцячымі касьцьмі - старымі й з прырослымі яшчэ сьвежымі кавалкамі мяса. На чалавечых рэштках ляжаў некрануты цьвільлю вялізных памераў кот, уткнуўшыся пысай у адгрызаную галаву прапагандыста расейскіх народных гульняў. На жаль, далейшы лёс гэтай жудаснай пачвары невядомы: службы бясьпекі, зьмясьціўшы сваю знаходку ў сьвінцовы кантэйнэр, зьвезьлі яе ў Маскву, а матэрыялы сьледзтва засакрэцілі.

На прыкладзе гэтай гісторыі можна яшчз раз пераканацца, што да гульняў іншых народаў трэба ставіцца зь вялікай асьцярожнасьцю.

Іншым разам у якасьці зданяў выступаюць ня толькі самі жывёлы, але й часткі іхніх целаў. Доказам гэтаму зьяўляецца кранальная гісторыя, што нядаўна надарылася ў беларускай сталіцы. Недасканаласьць беларускага заканадаўства дазваляе чужынцам прымаць грамадзянства Рэспублікі Беларусь. Такім чынам шматлікія тэрарысты, крымінальнікі, гвалтаўнікі, спэкулянты зброяй і наркотыкамі, угоншчыкі самалётаў, рэкіцёры, злодзеі ды іншыя асобы каўкаскай нацыянальнасьці асядаюць у Менску. На жаль, іхнія норавы й мараль часам несумяшчальныя з мэнталітэтам тутэйшых жыхароў...

Грамадзянка Азэрбайджана Зульфія Т., прыехаўшы з арцахскага горада Хаджалы, прывезла з сабою горнага казла Салямбэка. Азіяцкая збачэнка ўчыніла над беднай жывёлай сапраўдны зьдзек; яшчэ казьляняцем яна выхапіла яго са статка й мэтадам упартай дрэсыроўкі прывучыла задавальняць свае вычварныя полавыя патрэбы. Выхаваны на самоце, небарака-казёл нават і не падазраваў, што на сьвеце існуюць козы; ён думаў, што ўсе ягоныя суродзічы маюць полавыя стасункі толькі з азэрбайджанкамі.

Пасяліўшыся ў прэстыжным раёне насупраць сумнавядомага Камароўскага рынку, Зульфія Т. штовечар выводзіла шпацыраваць свайго сужыцеля на ашыйніку. Так працягвалася да тых часоў, пакуль казёл Салямбэк ня ўбачыў па повязі ў рукох адное вясковае кабеты маладую казу, пасьля чаго адразу зразумеў усю ненатуральнасьць свайго жыцьцяладу. Сарваўшыся з ашыйніка, Салямбэк наскочыў на козачку й пасьля кароткага, але бурлівага акту канчаткова вызначыў для сябе, што больш піколі не пакладзецца ў адну пасьцель з гаспадыняю.

Чаго толькі не рабіла Зульфія: спрабавала спакусіць яго цукрам, сьвежай капустай, катавала электратокам, згаліла бараду, але казёл быў няўмольны; Салямбэк стрымаў дадзенае сабе слова. Тады азіятка, схільная да ненатуральнай, на беларускі погляд, распусты, забіла каханка. Адрэзаўшы Салямбэкаву галаву, яна зрабіла зь яе чучала й павесіла над кухонным сталом. А паколькі, жывучы каля Камароўкі, знайсьці азэрбайджанца значна лягчэй, чым якога-небудзь іншага казла, Зульфія Т. неўзабаве прывяла ў свой дом новага абраньніка - гандляра гранатамі Гейдара К. Але як ні стараўся апошні стаць вартаснай заменай у вачох Зульфіі Т., так і ня змог. Аднойчы Гейдар, распрадаўшы свае гранаты, сядзяў на кухні й скардзіўся чарговаму сваяку на неспатольную прагу жонкі. Раптам над імі прагучала мэканьне. Азэрбайджанцы, падняўшы галовы, з жахлівым зьдзіўленьнем заўважылі, што галава Салямбэка ажыла. За паўгадзіны галава небаракі распавяла, чаму й як апынулася прыбітаю да сьцяны, і папярэдзіла Гейдара, што калі ў бліжэйшы час той ня здолее задаволіць Зульфію Т., то неўзабаве чучала зь ягонае галавы апынецца побач. Каб словы чучала галавы Салямбэка ня спраўдзіліся, гандляр, ня бачачы іншага выйсьця, закалоў Зульфію Т. шашлычным шампурам і ўцёк на гістарычную радзіму, адкуль па тэлефоне пераказаў менскай міліцыі прычыны забойства.

Чучала галавы цяпер знаходзіцца ў лябараторыі Інстытута Зданезнаўства й Пачварагадоўлі, алс пакуль яна маўчыць.

Дарэчы, гэты эпізод зьявіўся адной з прычын таго, што беларуская парлямэнцкая апазыцыя настойвае на ўвядзеньпе візавага рэжыму й тэрміну натуралізацыі для розных казлоў каўкаскага паходжаньня.