Гары Потэр і Філасофскі Камень

— РАЗДЗЕЛ VIII — Прафесар зеллеварэння

- Вунь, глядзі!

- Дзе?

- Побач з тым высокім хлопцам, рудым.

- У акулярах?

- Бачылі яго твар?

- Бачылі шнар?

Перашэптванне пераследвала Гары з таго моманту, як ён выйшаў са спальні наступнай раніцай. Дзеці, якія тоўпіліся перад уваходам у свае класы, амаль што не падскоквалі, каб лепей разгледзець яго, або імчаліся іншымі шляхамі зноў да месца, дзе стаяў Гары, каб яшчэ раз прайсці паблізу яго. Ад такой увагі Гары пачуваўся вельмі ніякавата. Ён імкнуўся засяродзіцца на тым, каб знайсці дарогу ў свой клас.

У "Хогвартсе" было сто сорак дзве лесвіцы: адны шырокія і спадзістыя; іншыя вузкія і скрыпучыя; трэція змянялі свой напрамак па пятніцах; чацвёртыя былі са знікаючай прыступкай дзесьці пасярэдзіне, якую трэба было не забыць пераскочыць. Яшчэ былі дзверы, якія не адчыняліся, пакуль іх ветліва не папытаеш або не паказычаш у патрэбным месцы, або дзверы, якія насамрэч былі зусім не дзвярыма, а самымі звычайнымі сценамі, якія проста вельмі добра маскіраваліся пад дзверы. Акрамя таго, было вельмі складана запомніць, што дзе знаходзіцца, таму што ўсё бесперапынна перамяшчалася з месца на месца. Людзі на партрэтах увесь час хадзілі адзін да аднога ў госці, а рыцарскія даспехі, Гары быў абсалютна ў гэтым упэўнены, валодалі здольнасцю самастойна рухацца.

Прывіды таксама заміналі жыць. Немагчыма не спалохацца, калі хтосьці выплывае прама на цябе скрозь дзверы, якія ты спрабуеш адчыніць. Амаль Безгаловы Нік быў вельмі ласкавы з Грыфіндорцамі-пачаткоўцамі і заўсёды дапамагаў знайсці дарогу, а вось палтэргейст Піўз пры сустрэчы, асабліва, калі навучэнцы спазняліся на ўрок, ускладняў жыццё сур’ёзней, чым двое замоўленых дзвярэй плюс лесвіца з сакрэтам, разам узятыя. Ён мог насунуць студэнту на галаву кошык для смецця, выцягнуць дыван з-пад ног, закідаць крэйдай або неўпрыкмет праслізнуць пад табой і схапіць за нос з крыкам: "ну і шнабель!".

Горш за Піўза - вядома, калі такое наогул магчыма - быў наглядчык Аргус Філч. Гары з Ронам патрапілі яму ў лапы ў першую ж раніцу. Філч схапіў іх пры спробе адчыніць дзверы, якія, як высветлілася, вялі ў забаронены калідор на трэцім паверсе. Філч не паверыў, што хлопцы заблукалі, вырашыў, што яны знарок жадалі прабрацца туды, куды нельга, і пагражаў кінуць іх у падзямелле, але тут, на шчасце, паблізу праходзіў прафесар Квірэл, які іх і выратаваў.

У Філча была кошка місіс Норыс, кашчавае стварэнне колеру пылу з вытарашчанымі вачыма-ліхтарамі, такімі ж, як у самога Філча. Кошка самастойна патрулявала калідоры. Калі нехта хоць крышачку парушаў правілы, літаральна на міліметр пераступаў забароненую рысу, і яна тут жа, таямнічым чынам знікаючы, кідалася клікаць Філча, які, раз’юшаны, з'яўляўся літаральна праз секунду. Філч лепей чым хто-небудзь іншы (за выключэннем хіба што двайнятак Уізлі) разбіраўся ў школьных сакрэтных пераходах і мог не горш за прывіда выскачыць з-пад зямлі. Вучні дружна ненавідзелі яго, і агульнай ружовай марай было тузануць за хвост місіс Норыс.

Але калі б самай вялікай цяжкасцю было знайсці дарогу да кабінета! Як бы не так! А самі заняткі? Гары вельмі хутка зразумеў, што вядзьмарства - гэта не проста размахванне чароўнай палачкай і мармытанне незразумелых слоў.

Кожную сераду, апоўначы, дзеці павінны былі, гледзячы ў тэлескоп, вывучаць начное неба, зубрыць назовы зорак і траекторыі руху планет. Тры разы на тыдзень яны накіроўваліся ў цяпліцу на заднім двары вывучаць гербалогію пад кіраўніцтвам прафесара Спроўт, прысадзістай карчакаватай вядзьмаркі, якая вучыла, як збіраць і апрацоўваць травы і грыбы і як іх выкарыстоўваць.

Самым нецікавым урокам была гісторыя магіі, адзіны прадмет, які выкладаў прывід. Прафесар Бінз быў вельмі-вельмі стары і аднойчы заснуў перад комінам у настаўніцкай - а на наступную раніцу прыйшоў на ўрок ужо без цела. Бінз бубніў і бубніў, а дзеці машынальна запісвалі імёны і даты, блытаючы Эмерыка Злога з Умерыкам Дзіўным. Прафесар Флітвік, выкладчык замоваў, быў такі малюсенькі, што яму даводзілася стаяць на стосе кніг, для таго, каб вучні маглі яго добра бачыць з-за кафедры. На першым занятку падчас пераклічкі ён, прачытаўшы прозвішча Гары, у захапленні крыкнуў і зваліўся пад стол.

Прафесар МакГонагал, як і ўсе астатнія настаўнікі ў школе, валодала сваёй, ярка выяўленай індывідуальнасцю. Гары меў рацыю, калі падумаў, што яна не той чалавек, з якім варта спрачацца. Строгая і разумная, яна задала тон адносін на першым жа занятку, ледзь толькі дзецям селі на свае месцы.

- Ператварэнні - самае складанае і небяспечнае чараўніцтва, якое вы будзеце вывучаць у "Хогвартсе", - сказала яна. - Тыя, хто будзе валяць дурня ў мяне на занятках, пакінуць клас назаўжды. Гэтае першае і апошняе папярэджанне.

Потым яна ператварыла стол у свінню і назад. Дзеці былі ў захапленні і не маглі дачакацца, калі і ім будзе дазволена прарабіць штосьці падобнае, але неўзабаве ўсвядомілі, што да ператварэння мэблі ў жывёлін ім яшчэ вельмі і вельмі далёка. Пасля таго, як яны доўга пісалі ў сшытак складаныя формулы, кожнаму была выдадзеная запалка, якую трэба было ператварыць у іголку. Да канца ўроку адна толькі Герміёна Грэйнджэр змагла хоць крыху змяніць выгляд запалкі; прафесар МакГонагал паказала ўсяму класу, што запалка стала ўся срэбная і вострая на канцы, і нават усміхнулася Герміёне, хоць наогул усміхалася надзвычай рэдка.

Усё з нецярпеннем чакалі першага ўроку па абароне ад сіл зла, але аказалася, што заняткі ў прафесара Квірэла - проста нейкая пародыя. У класе моцна пахла часныкам; казалі, часнык выкарыстоўваўся прафесарам Квірэлам для адпужвання вампіра, які калісьці напаў на яго ў Румыніі і які, прафесар быў абсалютна ўпэўнены, аднойчы абавязкова павінен быў вярнуцца. Цюрбан, растлумачыў ён вучням, быў падораны яму адным афрыканскім прынцам у знак падзякі за збавенне ад зомбі, але дзеці не вельмі верылі гэтай гісторыі. Па-першае, калі цікаўны Шэймас Фініган папрасіў распавесці падрабязней пра барацьбу з зомбі, прафесар Квірэл счырванеў і загаварыў аб надвор'і; па-другое, ад цюрбана зыходзіў моцны і дзіўны пах - двайняткі Уізлі сцвярджалі, што цюрбан таксама набіты часныкам, каб абараняць прафесара Квірэла паўсюль, куды б той ні пайшоў.

Гары ўздыхнуў з палёгкай, калі зразумеў, што не так ужо адстае ад усіх астатніх. Шмат дзяцей былі з сем'яў маглаў і, гэтак жа, як ён сам, да атрымання ліста не падазравалі, што з'яўляюцца чараўнікамі і ведзьмамі. Новых ведаў на вучняў сыпалася так шмат, што нават дзеці накшталт Рона мелі не занадта шмат форы.

У пятніцу ў Гары з Ронам быў адмысловы дзень: яны нарэшце змаглі дабрацца на сняданак у Вялікую Залу, ні разу не заблукаўшы па дарозе.

- Што ў нас сёння? - спытаў Гары ў Рона, пасыпаючы аўсянку цукрам.

- Першыя дзве пары - зелле, разам са Слізэрынцамі. - адказаў Рон. - Снэйп дэкан у "Слізэрыне". Кажуць, ён ва ўсім ім дапамагае і заўжды заступаецца за іх - убачым, ці праўда гэта.

- Добра б МакГонагал так адносілася да нас. - сказаў Гары. Прафесар МакГонагал была дэканам каледжа "Грыфіндор", але гэта зусім не замінула ёй на ўчорашнім занятку загрузіць "сваіх" гіганцкай дамашняй работай.

У гэты час прыбыла пошта. Зараз Гары ўжо звыкся, але ў першую раніцу было не па сабе, калі ў Вялікую Залу падчас сняданку ўляцела не меней сотні соў і закруціла над сталамі ў пошуках гаспадароў, а потым стала скідаць лісты і пасылкі ім на калені.

Дагэтуль Хэдвіг нічога не прыносіла Гары. Яна часам падлятала паскубці яго за вушы або падзюбаць дробак, перш чым адправіцца адпачываць у савятню разам з астатнімі птушкамі. Гэтай раніцай, аднак, яна прызямлілася паміж вазачкай з джэмам і цукарніцай і кінула занатоўку Гары на талерку. Гары неадкладна адкрыў пасланне. Вельмі неакуратным почыркам там было напісана:

Дарагі Гары,

У пятніцу ў другой палове дня ты вольны, ці жадаеш папіць са мной гарбаты, гадзіны ў тры?

Жадаю пачуць ад цябе пра першы тыдзень у школе. Дашлі адказ з Хэдвіг.

Хагрыд.

Гары пазычыў у Рона пяро, надрапаў "Вядома, жадаю, убачымся" на зваротным баку лістка і прычапіў яго да лапкі Хэдвіг.

Гарбата з Хагрыдам прыйшлася вельмі дарэчы, інакш урок зеллеварэння апынуўся б для яго яшчэ больш цяжкім выпрабаваннем. Дагэтуль за ўвесь час вучобы з Гары не здаралася нічога больш прыкрага.

На банкеце з нагоды пачатку навучальнага года Гары здалося, што прафесару Снэйпу ён не спадабаўся. Напрыканцы першага ўроку зеллеварэння ён зразумеў, што ён не проста не спадабаўся прафесару - той люта ўзненавідзеў яго.

Заняткі па зеллеварэнню праводзіліся ў адным з падзямелляў замка. Там было значна халадней, чым наверсе, і мурашкі бегалі б па целе ў любым выпадку, нават калі б па паліцах не былі расстаўленыя шматлікія слоікі з заспіртаванымі жывёлінамі.

Снэйп, як і Флітвік, пачаў урок з пераклічкі і, падобна Флітвіку, зрабіў паўзу на прозвішчы Гары.

- О, - сказаў ён ціха, - Гары Потэр. Наша новая… знакамітасць.

Драко Малфой і яго сябрукі Крэб і Гойл хіхікнулі. Снэйп скончыў пераклічку і агледзеў клас. У вачах, такіх жа чорных, як і ў Хагрыда, не было і следа дабрыні, уласцівай ключніку. Гэта былі пустыя і халодныя вочы, якія наводзілі на думку аб цёмных тунэлях.

- Вы прыйшлі сюды, каб вывучаць дакладную навуку і тонкае мастацтва падрыхтоўкі чароўных зелляў, - пачаў ён. Ён гаварыў амаль шэптам, але вучні лавілі кожнае яго слова - як і прафесар МакГонагал, Снэйп валодаў мастацтвам без найменшых высілкаў утрымліваць увагу класа. - Паколькі тут няма нічога ад дурнога размахвання палачкамі, хтосьці з вас можа засумнявацца, ці можна гэта назваць магіяй. Я і не чакаю, што вы здолееце годна ацаніць чароўную прыгажосць ціха закіпаючага катла і мігатлівых над ім выпарэнняў, далікатную моц вадкасцяў, якія праходзяць па чалавечых венах, якія зачароўваюць розум. Я магу навучыць вас разліваць па бутэльках славу, настойваць адвагу, рыхтаваць жывую ваду… калі толькі вы не такія ж непраходныя тупені, як тыя, каго мне звычайна даводзіцца вучыць.

Пасля гэтай непрацяглай прамовы наступіла доўгае маўчанне. Гары з Ронам абмяняліся здзіўленымі поглядамі. Герміёна Грэйнджэр круцілася на стуле, гатовая ў любую секунду пачаць даказваць, што яна не тупень.

- Потэр! - раптам выклікаў Снэйп. - Што атрымаецца, калі насыпаць тоўчаны корань златакветкі ў настойку палыну?

Тоўчаны корань чаго ў настойку чаго? Гары азірнуўся на Рона. У таго на твары застыў не менш ашаломлены выраз, чым у самога Гары, затое рука Герміёны так і стрэліла ў паветра.

- Я не ведаю, сэр, - адказаў Гары.

Вусны Снэйпа скрывіліся ва ўсмешцы.

- Тц-тц… так, адной славы відавочна недастаткова.

На паднятую руку Герміёны ён не звярнуў ніякай увагі.

- Паспрабуем яшчэ. Потэр, дзе б вы сталі шукаць, калі б я папрасіў вас прынесці мне безааравы камень?

Герміёна выцягнула руку наколькі было магчыма без таго, каб устаць са стула. А Гары не меў ні найменшага ўяўлення аб безааравым камені. Ён імкнуўся не глядзець у бок Малфоя, Крэба і Гойла, якія рагаталі.

- Не ведаю, сэр.

- Мяркую, да школы вы не зазіралі ў кнігі, так, Потэр?

Гары прымусіў сябе не адводзіць погляд ад гэтых халодных вачэй. Ён зазіраў у кнігі да школы, але няўжо Снэйп лічыць, што ён абавязаны памятаць усё, што напісана ў "Тысячы чароўных траваў і грыбоў"?

Снэйп па-ранейшаму не звяртаў увагі на руку Герміёны.

- У чым розніца, Потэр, паміж воўчай атрутай і клабуком манаха?

Герміёна ўстала, выцягваючы руку так, быццам спрабавала дастаць да столі.

- Я не ведаю, - імкнучыся захоўваць спакой, адказаў Гары, - Але, па-мойму, Герміёна ведае, чаму б вам не спытаць яе?

Раздаліся смешкі; Гары сустрэўся вачыма з Шэймасам, і той падміргнуў. Снэйп, аднак, быў незадаволены.

- Сядзьце, - крынуў ён на Герміёну. - Да вашай звесткі, Потэр, златакветка з палыном утвораць снатворнае зелле такой сілы, што яно атрымала назоў "глыток жывой смерці". Безааравы камень здабываецца са страўніка казла і можа выратаваць ад большасці атручэнняў. Што ж датычыцца воўчай атруты і клабука манаха, то гэта адная і тая ж расліна, вядомая таксама пад назовам аканіт. Ну, у чым справа? Чаму ніхто не запісвае?

Раздаўся ліхаманкавы шолах пергамента і рыпанне пёраў. У гэтым шуме Снэйп вымавіў ціхім голасам:

- А за ваш нахабны адказ з Грыфіндора здымаецца адзін бал, Потэр.

Па меры таго, як урок працягваўся, становішча Грыфіндора не палепшылася. Снэйп разбіў клас на пары і загадаў усім змешваць нескладанае зелле для лячэння апёкаў. Ён імкліва расхаджваў па класе ў сваёй доўгай чорнай мантыі, назіраючы, як дзеці ўзважваюць сушаную крапіву і парашок змяіных зубоў, і крытыкаваў усіх і кожнага за выключэннем Малфоя, які, па ўсім, спадабаўся яму з першага погляду. Снэйп як раз заклікаў усіх паглядзець, як ідэальна Малфой выварыў рагатага слімака, калі раптам аднекуль павалілі клубы зялёнага з'едлівага дыму, і па ўсім падзямеллі разнеслася гучнае шыпенне. Нэвіл незразумелым чынам здолеў расплавіць кацёл Шэймаса, і зараз зелле, якое яны ўдвух гатавалі, лілося на каменную падлогу, прапальваючы дзіркі ў чаравіках вучняў, што стаялі побач. У лічаныя секунды ўсе паўскоквалі на стуллі. Нэвіл, якога абліло зеллем, стагнаў ад болю, а па ягоных руках і нагах хутка распаўсюджваліся страшныя чырвоныя апёкі.

- Чортаў ідыёт! - загарлапаніў Снэйп, прыбіраючы разлітую вадкасць узмахам чароўнай палачкі. - Мабыць, вы паклалі іголкі дзікабраза да таго, як зняць кацёл з вагню?

Нэвіл усхліпваў - апёкі ўжо дабраліся да яго носу.

- Адвядзіце яго ў медпункт, - рэзка загадаў Снэйп Шэймасу. І тут жа абрынуў гнеў на Гары і Рона, якія працавалі побач з Нэвілам.

- Вы, Потэр - чаму вы не спынілі яго? Думалі, як добра будзеце выглядаць самі на яго фоне? Грыфіндор наўрад ці скажа вам дзякуй - вы страцілі яшчэ адзін бал.

Гэта было так несправядліва! Гары адкрыў рот, вырашыўшы адстойваць свае правы, але Рон штурхнуў яго нагой.

- Не спрачайся з ім, - прашаптаў ён, - Кажуць, Снэйп бывае проста жудасны, Грыфіндор можа страціць яшчэ пару дзесяткаў балаў.

Калі праз гадзіну яны караскаліся з падзямелля ўверх па прыступках, Гары быў страшэнна злосны і ўвесь час ліхаманкава абдумваў тое, што здарылася на занятку. З-за яго ў першы ж тыдзень Грыфіндор страціў два балы – за што Снэйп так моцна яго ненавідзіць?

- Не хвалюйся, - суцяшаў яго Рон. - Фрэда і Джорджа Снэйп таксама заўсёды карае і здымае балы. А можна, я пайду з табой да Хагрыда?

Без пяці тры яны вышлі з замка і накіраваліся праз двор на ўзлесак Забароненага лесу, дзе стаяла хатка Хагрыда. Над дзвярыма віселі арбалет і гіганцкія боты.

Гары пастукаў. Знутры данеслася адчайнае драпанне і гулкае выццё. Потым раздаўся голас Хагрыда: "назад, Фанг, назад".

У прыадчыненым дзвярным праёме з'явіўся вялікі валасаты твар Хагрыда.

- Пачакайце, - сказаў ён. - Назад, Фанг.

Ён упусціў хлопцаў, з вялізнымі высілкамі ўтрымліваючы за ашыйнік здаравеннага чорнага сабаку.

У хатцы быў усяго адзін пакой. Са столі звісалі шынкі і фазаны, на адчыненым агні кіпеў медны імбрык, а ў куце стаяў масіўны ложак, пакрыты коўдрай.

- Будзьце як дома, - запрасіў Хагрыд, адпускаючы Фанга. Сабака тут жа накінуўся на Рона і стаў аблізваць яму вушы. Як і сам Хагрыд, Фанг быў зусім не такім лютым, якім падаваўся.

- Гэта Рон, - сказаў Гары Хагрыду, які наліваў кіпень у вялікі заварачны імбрычак і выкладваў на талерку каменна-чэрствыя булачкі.

- Чарговы Уізлі, так? - спытаў Хагрыд, зірнуўшы на вяснушкі Рона. – Паўжыцця правёў, вартуючы лес ад тваіх братоў.

Каменныя булачкі пры найблізкім аглядзе аказаліся бясформеннымі плюшкамі з разынкамі, аб якія можна было зламаць зубы, але Гары з Роном зрабілі выгляд, быццам яны ў захапленні ад пачастунка і распавялі Хагрыду аб сваіх першых уражаннях ад школы. Фанг паклаў галаву Гары на калені і абслініў яму мантыю.

Рон з Гары былі ў захапленні ад таго, што Хагрыд абазваў Філча "старым дурнем".

- А гэтая яго кошка, місіс Норыс, вось бы Фанга з ёй пазнаёміць. Ведаеце, калі я заходжу ў школу, яна паўсюль за мной цягаецца. Гэта ўсё Філч яе на мяне натаскаў.

Гары распавёў Хагрыду аб тым, што здарылася на ўроку ў Снэйпа. Хагрыд, гэтак жа як і Рон, сказаў, што Гары не павінны турбавацца, бо Снэйпу практычна ніхто з вучняў не падабаецца.

- Але мяне ён люта ненавідзіць!

- Глупства, - не паверыў Хагрыд. - Чаму?

І усё ж Гары здалося, што Хагрыд пры гэтых словах адвёў вочы.

- А дзе зараз Чарлі? - спытаў Хагрыд у Рона. - Добры хлопец - жывёлін любіць.

Цікава, ці знарок ён змяніў тэму, падумаў Гары. Пакуль Рон распавядаў Хагрыду, як Чарлі працуе з драконамі, Гары ўзяў са стала газету. Гэта быў "Прарок":

СПРОБА РАБАВАННЯ БАНКА "ГРЫНГАТС"

Працягваецца расследаванне спробы рабавання банка "Грынгатс", здзейсненай 31 ліпеня, як мяркуюць, невядомымі чорнымі ведзьмакамі.

Гобліны - працаўнікі банка - сцвярджаюць, што нічога не было выкрадзена. Мэтай рабаўнікоў быў сейф, змесціва якога, аднак, было забранае ўладальнікам за некалькі гадзін да таго.

"Мы не маем намеру даводзіць да звесткі шырокай грамадскасці, што менавіта ўтрымоўвалася ў дадзеным сейфе, таму раім усім трымацца далей ад гэтай справы, калі вы не жадаеце праблем", - заявіў сёння днём гоблін па сувязях з грамадскасцю.

Гары ўспомніў: у цягніку Рон ужо казаў, што хтосьці спрабаваў абрабаваць "Грынгатс", але не ўдакладняў, калі менавіта гэта здарылася.

- Хагрыд! - выклікнуў Гары. - Гэты ўзлом у "Грынгатсе" здарыўся ў мой дзень нараджэння! Можа быць, гэта адбывалася як раз тады, калі мы там былі!

Гэтым разам не заставалася сумненняў - Хагрыд схаваў вочы. Ён чартыхнуўся і прапанаваў Гары яшчэ булачку. Гары перачытаў артыкул. Змесціва сейфа ўладальнік забраў некалькімі гадзінамі раней. Хагрыд забраў з сейфа нумар семсот трынаццаць маленькі пакуначак. Ці было гэта тое, на што палявалі злодзеі?

Калі Гары з Ронам ішлі назад у замак на вячэру, з кішэнямі, поўнымі каменных плюшак, ад якіх яны не вырашыліся адмовіцца, Гары падумаў, што пакуль яшчэ аніводзін урок не выклікаў у яго столькі розных думак, як гэты візіт да Хагрыда. Значыць, Хагрыд забраў пакуначак якраз своечасова? Дзе ж зараз гэты пакуначак? І ці ведае Хагрыд нешта такое пра Снэйпа, аб чым не жадае казаць?