Пра тое, як я... [13 несур'ёзных апавяданняў]

Пра тое, як я Маршалка Кім Ір Сена сустракаў

Сядзеў я неяк у карчме Траецкай, кавай гарачай цешыўся і зусім не здагадваўся, што мястэчка наша сталічнае самому Маршалу Кім Ір Сену дужа спадабалася. I настолькі дужа, што захацелася Маршалу на суботу-нядзелю прыехаць да нас. Дзіўнага тут нічога няма. Іншы раз маршалам і не тое хочацца.

Не паспеў я каву гарачую дапіць і дагартаць да сярэдзіны свой часопіс любімы «Паралітычны субяседнік», як таварыш Кім, раз-пораз паўтараючы па-беларуску словазлучэнні гасцявыя «шыра дз-зя-кку-ю» і «кал-лі лла-скк-ка», паспяхова даляцеў з Пхеньяна ў Смалявічы нашыя.

Ну, само па сабе, што паміж кіраўніцтвам местачковым і Маршалам Кім Ір Сенам была на візіт гэты дамоўленасць пэўная.

А як жа ж!

Прыляціш без дамоўленасці,— ніхто цябе не сустрэне, і прасіся тады да цёткі смалявіцкай нанач.

Са Смалявічаў кіраўніцтва наша местачковае павезла Маршала Кіма на полудзень урачысты ў харчэўню местачкомаўскую. Падсілкавацца ж трэба. Не будзеш гэта без полудню ўрачыстага па мястэчку сталічным халявамі бліскаць. Нават я і то без карчмы Траецкае спаць не кладуся.

Па дарозе ж на полудзень урачысты і з праграмаю візіту таварыша Кіма пазнаёмілі. I было ў той праграме днём першым — наведванне Кургана Велічы Будучай, а днём другім стаяла — наведванне Выстаўкі Дасягненняў.

Маршал Кім Ір Сен, чалавек мяккі ды інтэлігентны, праграму шчодрую местачкомаўскую прыняў з радасцю.

Урачысты полудзень прайшоў урачыста.

Падмацаваўшыся, Маршал Кім Ір Сен далікатна пацікавіўся, дзе гэта знаходзіцца Курган Велічы Будучай? Самы паважаны з паважаных местачкомаўцаў нашых адказаў, што Курган за мястэчкам знаходзіцца. А Выстаўка Дасягненняў?—было новае пытанне. У мястэчку,— быў новы адказ.

Маршал адразу ж папрасіўся на Выстаўку Дасягненняў. Здагадаўся, мусіць, што гэта бліжэй будзе.

Самы паважаны з паважаных местачкомаўцаў нашых абачліва згадзіўся з такой рэвізіяй праграмы візітнай і гэтак жа абачліва з хвіліну паўсміхаўся таварышу Кіму — адразу на Выстаўку Дасягненняў? Цудоўна!.. Пасля гэтак злёгку, нібы ў харэаграфіі тонкай, павёў плячом — даў зыак Памочніку. Памочнік імгненна прыняў знак і пабег званіць на Выстаўку Дасягненняў — а ці ўсё там падрыхтавана? Ён дазваніўся да Камандзіра ачаплення ганаровага і пачуў даклад: «Падрыхтавана ўсё, можаце ехаць. Толькі ж... няма сцягу каэндээраўскага. Дэфіцыт. Адзін сцяг на ўсё мястэчка й ёсць, дык яго са Смалявічаў адразу ж патарабанілі на Курган Велічы Будучай, куды планавалі напачатку павесці і госця высокага. I толькі пасля таго, як высокі госць пабудзе на Кургане, сцяг мелі неўпрыкметку перакінуць сюды, на Выстаўку Дасягненняў, перад самым, так сказаць, з'яўленнем таварыша Кіма».

Памочнік цвёрда прамовіў: «Без сцяга нельга».

Тады Камандзір прапанаваў: «Калі зусім нельга, то хоць здалёку, каб не так гола было, можна вывесіць амерыканскі сцяг. Ён у нас ёсць. На тым жа тыдні дэлегацыю з Чыкага сустракалі».

Памочнік яшчэ цвярдзей прамовіў: «Амерыканскі й не думай!» I загадаў сцяг каэндээраўскі намаляваць.

Пакуль Маршала Кіма вялі да машыны, падрабязна тлумачачы і паказваючы на пальцах, што ён толькі што з'еў і выпіў, на ганку шырокім Выстаўкі Дасягненняў, разаслаўшы кавалак прасціны цумаўскай, два лейтэнанты пачалі маляваць штандар дзяржаўны дружалюбнай нам краіны. Лейтэнанты працавалі старанна, можна сказаць, мужна, працавалі спяшаючыся,— ім было адведзена на такую работу нязвыклую толькі пяць хвілін. Каб не памыліцца і захаваць усе прапорцыі неабходныя, лейтэнанты зазіралі ў дапаможнік — геаграфічны атлас для дзяцей дашкольных, ну, кніжку такую каляровую пад назваю «Свет і чалавек», у якой былі паказаны ўсе сцягі свету, каэндээраўскі таксама.

Па краях прасціны цумаўскай лейтэнанты правялі дзве паласы сінія, а паміж імі — шырэйшую, чырвоную, абачліва пакінуўшы на ёй белы кружок, у які далікатна ўмалявалі зорку палымяную.

У атласе каля кожнага сцяга стаялі чалавечкі лялечныя ў світках нацыянальных; каля каэндээраўскага можна было ўбачыць мужычка ў шыраполым, як самбрэра, чорным капелюшы і ў шырокім балахоне блакітным, і ягоную сяброўку ўсмешлівую ў пышна-рукаўнай кашулі зялёнай і ў спадніцы доўгай, ружовай — ног зусім не відаць.

Лейтэнанты надумаліся перамаляваць іх на прасціну сваю, каб гэта сцяг больш нацыянальна выглядаў. Камандзір жа ачаплення ганаровага не дазволіў — часу ж зусім няма, картэж і не збачыш, як з'явіцца!

Лейтэнанты паслухмяныя асцярожна паднялі прасціну і пачалі сушыць. Сушылі, не варушачыся, каб, крый бог, фарба сіняя не змяшалася з чырвонаю...

Камандзір прыспешваў.

Лейтэнанты падышлі да флакстэнгі, на якой самотна пакалыхваўся сцяг нашага мястэчка сталічнага, і прымацавалі сваю прасціну. Недасушаны сінь-чырвона-сіні штандар марудна папоўз угару.

Калі ён яшчэ толькі поўз па флакстэнзе, я ўжо выходзіў з карчмы Траецкае, і нейкая сіла авантурная павярнула мяне ў той бок, дзе знаходзілася Выстаўка Дасягненняў.

Зноў-такі прызнаюся — нічагусенькі ні пра што не ведаючы, яшчэ на дальнім падыходзе да флакстэнгі я ўбачыў свежапаголеную грамадскасць нашага мястэчка сталічнага з кветкамі ў руках, убачыў лейтэнантаў і аркестрантаў заклапочаных, цэлае мора заклапочанае міліцыянтаў і, нарэшце,— не проста заклапочанага, а зусім ашалелага Камандзіра ачаплення ганаровага.

Усе, як галубятнікі, угару глядзелі.

Угары вольна пацялепваўся сцяг нашага мястэчка сталічнага, а побач, на суседняй драціне, прыгнечана звісала, не хацела гуляцца з ветрам цумаўская прасціна сіне-чырвоная.

Камандзір ачаплення ганаровага схапіўся за галаву і забегаў вакол флакстэнгі.

Лейтэнанты паслухмяныя доўгай рэйкай металічнаю спрабавалі разварушыць прасціну, пусціць яе па ветры. Нічога не памагала. Сцяг самаробны звіўся ў трубку і звісаў, як перабіты хобат.

Камандзір ачаплення ганаровага некалькі разоў хапаўся за кабуру — ці то хацеў настрашыць лейтэнантаў няспрытных, ці то мерыўся сам застрэліцца, каб не даць ганьбе ўчапіцца ў свае пагоны чыстыя.

Нервы, нервы... Ды, дзякаваць богу,— кабура выратавальна не расшпільвалася...

Прынеслі яшчэ адну рэйку. Дзве рэйкі доўгія бездапаможна стукаліся адна аб адну, жаласліва звінелі, і ўсё ўверсе заставалася так, як і было.

Падыходзілі простыя людзі і — добрыя душы,— бачачы такую бяду незвычайную, пачыналі радзіць. Не мной заўважана, але гэта так — людзі простыя заўсёды гатовыя хоць словам паспрыяць вайскоўцам.

— Вецер падла,— казаў круглы, як глобус, Распранальшчык з тэатра опернага,— от каб знізу падзьмуць чым...

— Так, вецер слабы,— падтакнула мадам Ах, гаспадыня шынка кааператыўнага «Грошы наперад»,— трэба, каб пажарныя з уключанымі фенамі падняліся наверх і высушылі фарбу.

— Фены не памогуць,— не згадзіўся Распранальшчык круглы.— I з фенамі небяспечна. У нашым тэатры ўчора ў грымёрнай фен стрэліў, як пісталет, і дужа напалохаў прыму-балерыну.

— Я так думаю,— прыкметна ажывілася мадам Ах,— што гэта й быў пісталет і яго вашай прыме-балерыне ў адчаі вялікім падсунуў муж-раганосец.

— Ну што вы, у тэатры нашым няма такіх мужоў,— запярэчыў Распранальшчык тэатральны.

Да гэтай пары ветлівае далучыўся неўзабаве дзядок планканосны, аддзелакадраў-скі. Дзядок планканосны прапанаваў зняць наш сцяг і апусціць у вядро з фарбаю, каб і ён звіўся ў трубку набраклую і выглядаў на флакстэнзе аднолькава з каэндээраўскім.

Дзядка ж ніхто не паслухаў.

Нейкая цётка з зубам залатым параіла лейтэнантам напалоханым недасушаны сцяг чужы трымаць на руках, як ручнік з хлеб-соллю. Цётка прастадушна выставіла рукі перад сабою — паказала, як гэта зрабіць.

Камандзір ачаплення ганаровага, усё яшчэ бегаючы, зыркнуў на яе, як на дыверсантку нявыяўленую. Цётка пакрыўдзілася, але з вачэй камандзіравых не сышла. Відаць было, што яна шчыра шкадавала і Камандзіра забеганага, і лейтэнантаў няшчасных, і ўсю астатнюю маўклівую гвардыю міліцэйскую.

Ад гаспадыні шынка кааператыўнага «Грошы наперад» галантнай мадам Ах я й даведаўся пра візіт Маршала Кім Ір Сена.

Сэрца маё не магло спакойна глядзець на невымерныя пакуты камандзірскія.

— Не псуйце зброю,— сказаў я, убачыўшы, што ён зноў спрабаваў, як пасту з цюбіка, выціснуць з кабуры пісталет.— Здыміце абодва сцягі і госця высокага сустрэньце па-народнаму.

— Як гэта па-народнаму? — сцепануўся Камандзір, не забываючы загад Памочнікаў.

— Народнымі песнямі, скокамі, можна і гульнямі. Кіраўнікі рэспублік народных заўсёды фальклор любяць.

Ну, ці ж не дзіва — мая парада залатая? Дзіва!

Камандзір ачаплення ганаровага паглядзеў на мяне, як на збавіцеля. Плечы ў яго імгненна папаўнелі, зрабіліся шырокія і засланілі цвёрды голас Памочнікаў. Пагоны заблішчэлі, як вітрыны. Голасам, якім можна аглушыць каня, ён загадаў лейтэнантам ачысціць флакстэнгу і павярнуўся да аркестрантаў: «Што-небудзь народнае!»

Пад самыя воблакі беспартыйныя шуснулі мажорныя, горача любімыя народам «Тры танкісты»!

... Далажылі: картэж набліжаецца, ужо зусім блізка матацыклы ганарыстыя барабаняць усімі цыліндрамі.

Свежапаголеная грамадскасць нашага мястэчка сталічнага засцярожліва прамовіла: «О-о-о-о-!» — і ўзняла над сабою кветкі чырвоныя.

— Танцаваць! — выгукнуў Камандзір ачаплення ганаровага і, прысеўшы, каб не вытыркацца, абхапіў за клубы цётку-«дыверсантку».

Цётчын зуб залаты гулліва бліснуў.

Да гаспадыні шынка кааператыўнага «Грошы наперад» галантнай мадам Ах намёртва прыляпіўся круглы Распранальшчык тэатральны.

I мора міліцэйскае разбеглася на пары.

I лейтэнанты, сцягі схаваўшы, выціраючы адзін аб аднаго сіне-чырвоныя пальцы, таксама ўтварылі тандэм грацыёзны.

Свежапаголеная грамадскасць нашага мястэчка сталічнага танцавала, як і стаяла,— не пакідаючы калонаў.

А я не пусціўся ў скакача, хаця б мог запрасіць дзядка планканоснага, аддзелакадраўскага. Але што мне дзядок з танцамі гэтымі. Іншае рупіла: хацелася ўбачыць зблізку Маршала славутага.

Аркестранты не змяншалі мажору. Іхнія «Тры танкісты» грукаталі ўсімі гусеніцамі. Праўда, рытму гусенічнага не зусім вытрымваў Камандзір ачаплення ганаровага. Пасля ўсяго перажытага і перадуманага яго маглі б задаволіць толькі паважна-элегічныя «Сопкі Маньчжурыі».

Міліцыянты ж маладыя, учапіўшыся адзін аднаму ў партупеі хрупасткія, трымаліся стылю масава-касавага,— яны шчыра вытанцоўвалі бескампрамісны рок.

А далей?

А далей усё было, як на вяселлі добрым.

Маршал Кім Ір Сен, толькі ўгледзеўшы скокі бурныя, вядома ж, не ўтрымаўся,— скінуў свой кіцель строгі і запрасіў у круг самага паважанага з паважаных местачкомаўцаў нашых.

Для Камандзіра ачаплення ганаровага гэта было найвышэйшай узнагародаю.

— Ты, хлопец,— во! — шапнуў ён мне пасля скокаў выратавальных.— Заўтра ў нашу лазню сходзім. I ў наш буфет.

18 верасня — 11снежня 1989