Пра тое, як я... [13 несур'ёзных апавяданняў]

Пра тое, як я з Масквы ў Мінск мэблю перавозіў

Так, быў у мяне і гэты клопат — з Масквы ў Мінск мэблю перавезці. Пра ўсё распавядаць не буду, што там ды як — пачну з самага цікавага...

Тарабаніць гэта таксоўка грузавая на вакзал Беларускі, мэблю маю вязе, шафёр — машыноўшчык ахавы — у мемуары ўбіўся, успамінае, як ён Высоцкага адзін раз бачыў, а мы з сябрам-літаратарам збоч яго ў кабіне прывінціліся, слухаем нудоцце гэтае пра караля Таганкі. Вакзал Беларускі, дзякуй богу, не забавіўся, высунуўся на вочы падковай каменнаю, і толькі я падумаў пра шчасце, якое падковы прыносяць, як машыноўшчык наш таксоўку сваю на тормаз мёртвы, як на ланцуг кароткі, пасадзіў,— да багажні метраў сто не даехаў.

А сам?

Глядзіць проста перад сабою, сапляводам гарбатым, як рашпілем, пагрозліва шморгае, гэта значыць бачыць нас у кабіне не хоча.

Чаму?

— А вы,— тлумачыць,— пра генія народнага Валодзьку Высоцкага няўважліва слухалі. Не люблю, калі да імёнаў святых адносіны такія. Дый знак тут пастаўлены.

Сапраўды, перад намі на драціне калыхалася бляшка круглая з палоскай белаю. I палінезійцу французскаму ясна — далей ехаць нельга.

Тады мой сябар-літаратар пытаецца з намёкам колкім, у вуха машыноўшчыку кропельніцу такую ўстаўляе:

— А калі б уважліва пра генія слухалі, то спакойна пад знак пагнаў бы?

— I не піскнуў бы,— адказвае,— а так не магу. Высоцкі для мяне — усё. Рэлігія. За яго нават з генерала пыл выб'ю. А вы, калі расказваў, насамі ў бакі вадзілі, на архіцяктуру любаваліся. Злазьце цяпер і плаціце, што за дарогу наляпала...

Злезлі мы і падумалі толькі: вось што можа здарыцца ў Маскве, калі Высоцкага не ўшануеш. Да багажні не даехаўшы, на голы асфальт спусцяць. Калі не Высоцкім — «знакам» вочы залепяць. А «знак» у жыцці нашым страшней за бясхлебіцу.

Мэблі ў мяне было не вельмі, але ж было столькі, што ў жменю не возьмеш, на карак не закінеш. I на вяроўцы, як кароўку ўпірлівую, не павядзеш.

Але не абышоў я з сябрам-літаратарам і два разы вакол сваёй паклажы святое, выглядаючы палёгку якую, а палёгка проста ў грудзі алкаголем танным дыхае, коламі металічнымі ажно да вежаў крамлёўскіх грыміць. Два насякі сінявухія з вазкамі доўгімі прысунуліся і, зубоў не паказваючы, мэблю маю падхапілі і пагналі без пугі да багажні.

Мы, не дыхаючы, унагон.

У багажні ж насякі з трэскам выхапілі вазкі свае доўгія з-пад мэблі і, памяняўшы на тварах сіні колер на чырвоны, як чакухай па лобе, улупілі басам:

— Адзін з нулём за рэйс!

Ад пачутага калатнула мяне, па нервах сцёбнула. Ды ненадоўга памаракі мае загусцелі. Спрыт з насякамі размаўляць сякі-такі меўся. Нездарма ж у Трэцім Рыме чатыры гады пражыў.

— Гэта цана для ткачых іванаўскіх,— кажу,— а не для праўнукаў Радзівілавых. Даю два з нулём, толькі не ведаю, якой валютай плаціць: керанкамі дэмакратычнымі, чырвонцамі нэпманскімі ці карбаванцамі акупацыйнымі, штампаванымі ў Роўне ў травені 42-га года?

Усё гэта выдыхнуў на хуткасці фарсажнай. Насякі аглушаныя глядзелі на мяне з замілаваннем авечым, як на свайго калегу старэйшага. А я не змаўкаў:

—... магу падпісаць чэк, які са свайго рахунку бяздоннага аплоціць грамадзянка Францыі пані Гвяздкоўская — пазашлюбная дачка былога прэзідэнта польскага Масціцкага.

I вось тут, мусіць, і ўскочыў я ў палонку.

Ці то пра францужанку — міфічную пані Гвяздкоўскую — насякі маскоўскія нешта чулі, што, зразумела, вельмі неверагодна, ці то я ў адну лузу тры шары заляпіў адразу, што таксама кісель у супе пры маёй нянавісці да більярда, але як бы там ні было — мае памочнікі сіне-чырвоныя страсянулі грывамі і цуглі выплюнулі:

— Ты што нам,. палітбюр, бакі закручваеш! Мы што, гаішнікаў для дружбы народаў уломвалі? «знак» для музея малявалі? Зімою, рукі марозячы, вешалі! Давай адзін з нулём, а то піяніну з рэбраў зробім!

Трэба сказаць, што насякі маскоўскія людзі страшэнна музычныя. З носа чужога могуць скрыпку дастаць, нават са смыкам ужо наканіфоленым. Ну а з рэбраў не тое што піяніна — арган могуць скласці. Пра ўсё пра гэта я добра ведаў, сябар-літаратар — таксама. А калі так, то што тут вышукваць новую пані Гвяздкоўскую — плаці, дый годзе.

Я заплаціў.

— Дарогу! — закрычалі мне.

Я ледзьве паспеў убок прыняцца.

Міма правезлі скрыню доўгую.— нейкі вялізны, шчыльна збіты пенал. Следам пругка прайшоў афіцэр, наглуха пераплецены рамянямі, а за ім — два салдаты з аўтаматамі. Скрыню з багажні вывезлі на перон...

У багажні стаяла будка шкляная, зробленая пад кіёск. У будцы пакалыхвалася круглая, як ілюмінатар, галава прыёмшчыка. Прыёмшчык быў не стары і не малады, не худы і не тоўсты — рыхтык Чычыкаў, толькі, зразумела, што не дваранскага, а паходжання звычайнага, маскоўска-пралетарскага.

Прыёмшчык сказаў, што рэек на ўпакоўку капітальную няма, што мэблю абкруцяць папераю, але абкручванне гэтае ён аформіць упакоўкай капітальнаю, і што мне трэба згадзіцца і заплаціць за паперу, як за рэйкі, і калі я згаджуся, то багаж мой хутчэй адправіцца.

Я згадзіўся.

Прыёмшчык-чычыкаў, з будкі не вылазячы, пакавачоў паклікаў. Пакавачы прыбеглі і пачалі пакаваць. Запакаваўшы, ускінулі маю мэблю пакутную на тачку самаабслугоўвання маркі «Камсамольск-на-Амуры» і паказалі на перон — вязіце!

Прыпадаючы на ўсе чатыры калены, мы з сябрам-літаратарам выпіхнулі тачку з багажні. Адно кола гэтага транспарту маладзёжнага праз кожныя два крокі сервізныя старанна выводзіла акорды пачатковыя вернападданніцкага гімна «Боже, царя храни».

На пероне стаяў афіцэр, пераплецены рамянямі, і ўсё тыя ж двое салдат з аўтаматамі. Яны пагрузілі скрыню сваю ў цягнік калінінградскі і цяпер ужо ад няма чаго рабіць толькі сябе ахоўвалі ды сваю зброю.

Мы з крэктам і мелодыяй небяспечнаю гімна манархічнага рушылі да вагона багажнага мінскага цягніка.

Мінскі багажнічы — гэткая шпала ў кухайцы — зірнуў у квіток мой і хехекнуў толькі:

— Хрэн вам у цюцьку. У вас павінны быць рэйкі, а не кулёк гастраномны. Па дарозе ўсё гэта растрасе да фені, а мне пасля соплі падцягвай. Не п-пр-рым-маю такое.

I дзвярыма — шморг, адно шчылінку — кулак прасунуць — пакінуў.

Мы ўперамежку (то я, то сябар-літаратар, то сябар-літаратар, а то зноў я) сталі шоўкам лезці ў вушы махнатыя мінскага багажнічага. Мы галасамі трагічнымі апавядалі пра хітрага прыёмшчыка-чычыкава, пра ягоных пакавачоў паслухмяных, успомнілі нават і пра машыноўшчыка фанатычнага, што згроб нас на дол разам з мэбляй няшчаснаю. Мы, як маглі, лашчыліся да багажнічага, бо ведалі: шпалу ў кухайцы пагрозай не праткнеш і пані Гвяздкоўскай не спакусіш.

Нічога не памагло.

Больш таго — мінскі багажнічы нездарма ж пакінуў у дзвярах шчыліну з кулак. Ён прасунуў у яе доўгі кіёк металічны і стаў адпіхваць ім ад вагона свайго нашу тачку музейную. Рабіў ён гэта з радасцю вялікаю і жаданнем дзіцячым перамагчы.

Тут мы не ўпарціліся. Няхай. Кій багажнічага ніякай шкоды ўчыніць нам не мог. Хіба толькі паперу падзерці на мэблі. Мусіць, пра марнасць сваіх намаганняў агрэсіўных уцяміў і багажнічы. Ён схаваў сваю дзіду і крыкнуў у шчыліну:

— Пшлі адсюль, падлы маскоўскія! Вечна ў вас рэек няма! Калі ў вас толькі што было?! Не прыму ад вас і трэскі!

I ўсё на гэтым — дзверы ляпнулі, як сківіцы драконавы.

На крык вайскоўцы падышлі.

— Праблемы? — коратка спытаў афіцэр.

— Праблемы,— адказаў я.

— Вам куды?

— На Мінск.

— Здавайце на наш калінінградскі. Усё адно дарога праз Мінск,— заключыў афіцэр.

Паслухаліся мы афіцэра — не толькі ж пры пісталеце чалавек, пры розуме таксама. Зноў на ўсе калены наляглі, тачку да цягніка калінінградскага завярнулі...

— Я ў вас, хлопцы, магу прыняць, але баюся, што ў Мінску не паспею выгрузіць... мала стаім,"— калінінградскі багажнічы папароў мезенцам у зубах.

Па гэтым папорванні маляўнічым можна было здагадацца, што багажнічы калінінградскі не ўмеў хлусіць і што не засох яшчэ на шпалу паганую, як яго менскі аднапрафесіец. Але калі ўсё ж даводзілася падманваць,— хоць ты руку прывязвай! — заўсёды лез мезенцам у зубы.

— Што ты, бацька,— усклікнуў мой сябар-літаратар,— у Менску цягнікі доўга стаяць, нават берлінскія. Паспееш не толькі выгрузіць, да знаёмай стрэлачніцы на какаву забегці.

Выратоўца наш памяркоўны ўсміхнуўся. I толькі. Мезенец з рота не выпусціў. I ці выпусціў бы, каб сябар-літаратар не шапнуў мне: «Дай гэтаму кенігсбержу траяк».

Даў.

Груз ваш дрэнна ўпакаваны,— сказаў на гэта «кенігсбержац».

Я аж задыхнуўся, пачуўшы такое, усё роўна як вуголіну гарачую глынуў:

— На, дзядзька, яшчэ траяк і паказвай, куды згружаць.

Я баяўся, што і пасля другога траяка ён засуне свой кручкаваты, як зазубец, мезенец паміж зубоў. Што тады? Зноў успамінаць грамадзянку французскую пані Гвяздкоўскую?

Ды «кенігсбержац» тут забыўся на палец. Пажвавеў. Неяк адразу ад кораня да верхавіны сівой памаладзеў увесь:

— Значыць, хлопчыкі, так: траякі гэтыя я, калі што якое, на прыёмцы ў Мінску аддам. Раптам увапруцца там, скажуць, што ў паперы ўсё... падзерлася... пабілася, а пакуль што пакуйце ў гэты куток.

Ён паказаў куды.

Мы ў апошні раз крэктанулі і, як жаба на корч, у вагон калінінградскі падзерліся. Як мае быць, з мэбляю на хрыбце. Уладкавалі яе каля скрыні доўгае, таго самага пенала незразумелага, з якім прыбылі на вакзал вайскоўцы.

Тут бы, здаецца, і пот выцерці...

Ды не!

На хвільку якую прыселі на скрыню гэтую: ці то адпачыць, ці то яшчэ раз паглядзець малітоўна на сваю зорку светлую — багажнічага калінінградскага. А ён, як толькі прыселі мы, у адзін момант з анёла ў сатану ператварыўся, у таго самага, які звычайна што б ні было пасмейваецца сабе ціхенька з усяго: хі-хі-хі ды хі-хі-хі, і ад таго пасмейвання ў людзей добрых з вушэй вата выпадае.

— Куды селі... хі-хі-хі... куды селі хі-хі-хі... вы ж на героя брэжнеўскага селі, стукнутага ў Афганістане.

Мы падхапіліся як апараныя, імгненна ўцяміўшы, што ў пенале драўляным была схаваная труна цынкавая.

А «кенігсбержац» далей малаціў:

— А летам што бывае, летам... білетаў няма, усе пруцца да мяне. Пусці, просяць, заплоцім... а ў мяне ўжо стаяць гэтыя нары кабульскія. Іншы раз і не адныя. Кладу на іх зайцоў і зайчыц усялякіх, а раніцай, бывае, на вушка й шапну: а ці ведаеце, мае вы дарагія, на якой вы пасцелі спалі?.. Аднаго разу студэнта і студэнтку да самага Калінінграда так вёз, дык студэнтачка, калі даведалася, у калготках басейн зрабіла... хі-хі...

На гэтым хі-хі кволенькім «кенігсбержац» змоўк раптоўна, быццам прусака глынуў.

У вагон увайшоў афіцэр, туга пераплецены рамянямі, і два салдаты з аўтаматамі.

Сумны выйшаў канец у майго апавядання вясёлага.

28 чэрвеня 1989