Адам Клакоцкі і ягоныя цені

Энцыкляпэдыя для героя: дзяцінства

Ён памятаў: яму сьнілася дзяцінства, такое знаёмае, прапахлае разваранай бульбай і нямоўкнай гаворкай радыё. Была цішыня цёплага летняга вечара, ён ішоў па незнаёмай вуліцы куды вялі ногі. Ён ішоў з «гарэлага балота», так звалася сьметня, куды звозілі мэталёвае ламачча з усяго гораду. Старэйшыя хлапчукі часьцяком наведваліся туды і прыносілі прыгожыя падшыпнікі, якія потым зваліся «цокамі». Сёньня ён пайшоў туды з старэйшымі, але заблукаў сярод сьметні і ўшчэнт запэцкаў кашулю. Затое набраў падшыпнікаў, вельмі прыгожых. Асабліва калі адмыць іх ад мазуту. Ён выцягнуў падшыпнікі з кішэні, паклаў на асфальт, паспрабаваў адмыць іх у невялікай калюжыне. Паспрабаваў таксама пачысьціць кашулю, але мазут толькі расплыўся вялікаю плямай. Ён спрабаваў зноў і зноў, але нічога не атрымоўвалася, мусіць, мазут застанецца назаўсёды. Гэта было вельмі блага — як ён пойдзе цяпер дадому?

Ён бадзяўся па вуліцах, ня ведаючы, што рабіць.

Дахаты ісьці не хацелася, там будзе лямант і плач і ўсё іншае. Падшыпнікі ўжо ня цешылі, па вуліцы зь імі было нязручна ісьці, ён паклаў іх на ходнік і пакрочыў далей. Надыходзілі прыцемкі, пачалі запальвацца ліхтары, ён прысьпешыў хаду. Трэба было да зьмярканьня патрапіць у парк, там ён будзе цяпер жыць, так ён вырашыў.

* * *

Мы мусім быць там, дзе мы знаходзім сябе сёньня, — падумаў ён, прачнуўшыся, — на ханскім піры, на зыходзе другога тысячагодзьдзя ад нараджэньня аднаго самотнага ўтапісты. А потым яшчэ: нідзе нічога не адбываецца.

Ён сядзеў у невялічкім калідоры хімкорпусу, паліў. Ішоў 1984 год. Учора Віктарас М. вынайшаў самае кароткае азначэньне дыямату: жывы труп. Так, усё праўда, вось ужо трэці год ён сядзеў у трупярні, дзе гэты труп ціха распадаўся на катэгорыі, паняткі, тэмы і праблемы. Кожны мог выбраць штосьці сабе, на ўсё далейшае жыцьцё. У ціхім філязофскім тупічку.

Ён чакаў Герду, яна спазьнялася, як заўсёды, ён выцягнуў нататнік і пачаў пісаць ашалелым рытмам, амаль бяз паўзаў. Словы клаліся навосьлеп, чорныя, сьляпыя словы суму.

Дзе ж Герда?

Учора яны блукалі пад дажджом, увесь вечар, зазіраючы ў вокны, размаўляючы пра восень, пра дождж, пра дзяцінства. Ёй бы не спадабаліся ягоныя змрочныя трызьненьні, ён ведаў гэта дакладна. Яна была, нібы вада, хуткая і плястычная, магла цекчы ў якой-колечы прасторы, абмінаючы, ветла і незаўважна, усіх мерцьвякоў сьвету.

Потым, у пакойчыку, ён пацалаваў яе ў вусны, упершыню. Адчуў цёплы спакой яе цела, белыя пагоркі грудзёў.

Седзячы тут, на калідоры, ён ужо амаль ня верыў, што гэта было насамрэч, што гэта магчыма.

Ён падняўся і пайшоў па калідоры пагледзець расклад заняткаў. Лекцыя пра спадара Дэкарта. Можа, варта й паслухаць.

Учора ён слухаў простыя словы пра дзяцінства ў маленькім мястэчку, пра тое, як увосень пачынаюць сьвяціцца зіхоткім сьвятлом дрэвы ў прысадах, як сьпявае па начох вецер.

Дзіўным чынам ён адчуў, што гэта магло б быць мэтай: спакваля, асьцярожна выгадаваць у душы вецер, восень, прысады, просты самотны шпацыр у абляцелым парку. А потым разуменьне: Герда жыла там, а ён гэта прадумваў. Адно прадумваў.