Чалавек-невідзімка

Раздзел I. З'яўленне незнаёмца

Незнаёмец з'явіўся ў пачатку лютага; у той марозны зімовы дзень бушавалі вецер і завіруха — апошняя завіруха ў гэтым годзе, аднак ён прыйшоў з чыгуначнай станцыі Брэмблхерст пяшком; у руцэ, абцягнутай тоўстай пальчаткай, ён трымаў невялікі чорны сакваяж. Ён быў захутаны з галавы да пят; шырокія палі капелюша хавалі ўвесь твар, віднеўся толькі бліскучы кончык носа; плечы і грудзі былі ў снезе, таксама як і сакваяж. Ён увайшоў у карчму «Кучар і коні», ледзьве перастаўляючы ногі ад холаду і знямогі, і кінуў сакваяж на падлогу.

— Агню! — крыкнуў ён. — У імя чалавекалюбства! Пакой і агню! — Ён строс з сябе снег і пайшоў за місіс Хол у прыёмную, каб абгаварыць умовы. Размова была кароткая. Кінуўшы ёй два савярэны, незнаёмец пасяліўся ў карчме.

Місіс Хол запаліла камін і пакінула свайго госця, каб уласнаручна згатаваць яму абед. Раздабыць у Айпінгу зімой пастаяльца, ды яшчэ такога, які не таргуецца, гэта была нечуваная ўдача, і місіс Хол вырашыла паказаць сябе вартай шчаслівага выпадку, які выпаў на яе долю.

Калі вяндліна падсмажылася, а Мілі, вечна сонная служанка, выслухала некалькі знішчальна-з'едлівых заўваг (што, відаць, павінна было падагнаць яе энергію), місіс Хол панесла ў пакой прыезджага абрус, посуд і шклянкі і пачала з асаблівым шыкам сервіраваць стол. Агонь весела трашчаў у каміне, але прыезджы — да найвялікшага яе здзіўлення — да гэтага часу не зняў капелюша і паліто. Ён стаяў спіной да яе, глядзеў у акно, за якім падаў снег. Рукі яго, усё яшчэ ў пальчатках, былі закладзены за спіну, і ён, здавалася, аб чымсьці глыбока задумаўся. Гаспадыня заўважыла, што расталы, снег капае з яго плячэй на дыван.

— Дазвольце, судар, ваша паліто і капялюш, — звярнулася яна да яго, — я аднясу іх на кухню і павешу прасушыць.

— Не трэба, — адказаў ён, не паварочваючыся.

Яна падумала, што недачула, і ўжо гатова была паўтарыць сваю просьбу.

Незнаёмец павярнуў галаву і паглядзеў на яе цераз плячо.

— Я лічу за лепшае не знімаць іх, — заявіў ён.

Тут гаспадыня заўважыла, што ён носіць вялізныя сінія акуляры-кансервы і што ў яго густыя бакенбарды, якія закрываюць твар.

— Добра, судар, — сказала яна, — як вы сабе хочаце. Пакой зараз нагрэецца.

Незнаёмец нічога не адказаў і зноў павярнуўся да яе спіной. Бачачы, што размова не клеіцца, місіс Хол паспешна накрыла на стол і выйшла з пакоя. Калі яна вярнулася, ён па-ранейшаму стаяў каля акна, быццам каменная статуя, з паднятым каўняром і загнутымі ўніз мокрымі палямі капелюша, якія закрывалі твар і вушы. Яна паставіла на стол яечню і амаль крыкнула:

— Сняданак пададзены, судар!

— Дзякую вам, — адказаў ён адразу ж, але не скрануўся з месца, пакуль яна не зачыніла за сабой дзверы. Тады ён крута павярнуўся і хутка падышоў да стала.

Апынуўшыся на кухні, гаспадыня пачула гук, які мерна паўтараўся. «Чырк, чырк, чырк», — чыркала лыжка па талерцы.

— Ах, вось жа гэтае дзяўчо! — сказала місіс Хол. — А я і забылася! Ну і валаводніца! — Яна ўзялася сама расціраць гарчыцу і выказала некалькі кепікаў у адрас Мілі за яе незвычайную марудлівасць. Сама яна паспела падсмажыць яечню з вяндлінай, накрыць на стол, зрабіць усё, што трэба, а Мілі — ну і памочніца! — пакінула госця без гарчыцы. А ён толькі прыехаў і жадае, відаць, тут пажыць. Пабурчэўшы, місіс Хол напоўніла гарчычніцу і, паставіўшы яе, не без некаторай манернасці, на чорны з золатам чайны паднос, панесла ў прыёмную.

Яна пастукала і адразу ж увайшла. Пры яе з'яўленні незнаёмец зрабіў рэзкі рух, і яна ўсё ж паспела заўважыць нешта белае, якое мільганула над сталом. Ён, здаецца, штосьці падбіраў з падлогі. Яна паставіла гарчычніцу на стол і тут жа прыкмеціла, што паліто і капялюш госця вісяць на стуле перад камінам, а на стальной рашотцы стаіць пара мокрых чаравікаў. Рашотка, вядома, заржавее. Місіс Хол рашуча наблізілася да каміна і заявіла тонам, які не дапускаў пярэчанняў:

— Цяпер, я думаю, можна ўзяць вашы рэчы і прасушыць.

— Пакіньце капялюш, — сказаў прыезджы глухім голасам. Павярнуўшыся, яна ўбачыла, што ён выпрастаўся і глядзіць на яе.

З хвіліну яна стаяла вылупіўшы вочы і знямеўшы ад здзіўлення.

Ніжнюю частку твару ён прыкрываў чымсьці белым — сурвэткай, якую ён прывёз з сабой, — ні яго рота, ні сківіцаў не было бачна. Таму і голас прагучаў так глуха. Але не гэта ўразіла місіс Хол. Лоб незнаёмца, пачынаючыся ад краю сініх акуляраў, быў абвязаны белым бінтам, а другі бінт закрываў яго вушы, непрыкрытым заставаўся толькі ружовы востры нос. Нос быў такі ж ружовы і бліскучы, як у тую хвіліну, калі незнаёмец з'явіўся ўпершыню. Апрануты ён быў у карычневую аксамітавую куртку; высокі чорны каўнер, падшыты палатном, быў падняты. Густыя чорныя валасы, выбіваючыся з-пад перакрыжаваных бінтоў, тырчалі пучкамі ў розныя бакі і надавалі незнаёмцу надзвычай дзіўны выгляд. Гэтая захутаная і забінтаваная галава так ашаламіла місіс Хол, што ад нечаканасці яна на хвіліну здранцвела.

Ён не адняў сурвэтку ад твару і, па-ранейшаму прытрымліваючы яе рукой у карычневай пальчатцы, глядзеў на гаспадыню праз непранікальныя сінія акуляры.

— Пакіньце капялюш, — зноў гугнява сказаў ён праз сурвэтку.

Місіс Хол, ачуўшыся ад спалоху, паклала капялюш на стул перад камінам.

— Я не ведала, судар… — пачала яна, — што… — і збянтэжана замоўкла.

— Дзякую вам, — сказаў ён суха, пераводзячы позірк ад яе да дзвярэй і назад.

— Я зараз усё высушу, — сказала яна і панесла з сабою вопратку госця. Каля дзвярэй яна зноў паглядзела на яго белую забінтаваную галаву і непранікальныя акуляры; ён усё яшчэ прыкрываў рот сурвэткай. Выходзячы з пакоя, яна ўсё дрыжала, і твар яе красамоўна сведчыў аб поўным замяшанні.

— У жыцці сваім… — прашаптала яна. — Ну і ну!

Яна ціха вярнулася на кухню і нават не спыталася ў Мілі, з чым тая цяпер важдаецца.

Незнаёмец тым часам прыслухоўваўся да крокаў гаспадыні, якія паступова заціхалі. Перш чым адкласці сурвэтку і зноў узяцца за ежу, ён запытальна паглядзеў у акно, потым падняўся і, трымаючы сурвэтку ў руцэ, падышоў і апусціў штору да белай фіранкі, якая прыкрывала ніжнюю частку акна. У пакоі запанаваў прыцемак. Крыху заспакоены, ён вярнуўся да стала і працягваў свой сняданак.

— Небарака, ён разбіўся, ці яму зрабілі аперацыю, ці яшчэ што-небудзь, — сказала місіс Хол. — Увесь перавязаны, нават глядзець страшна!

Яна падкінула вугалю ў печку, паставіла козлы для сушкі вопраткі і паклала на іх паліто прыезджага.

— А акуляры! Ды што казаць, вадалаз нейкі, а не чалавек. — Яна павесіла на козлы яго шалік. — А твар закрывае анучай! І гаворыць праз яе! Можа, у яго рот таксама баліць!

Тут яна рэзка павярнулася, мусіць, раптам успомніўшы аб чымсьці вельмі важным.

— Божа! — усклікнула яна. — Мілі! Няўжо блінчыкі яшчэ не гатовыя?

Калі місіс Хол увайшла ў прыёмную, каб прыбраць са стала, яна ўбачыла новае пацвярджэнне сваёй здагадцы, што рот незнаёмца знявечаны няшчасным выпадкам: незнаёмец курыў люльку, і за ўвесь час, пакуль яна знаходзілася ў пакоі, ні разу не адсунуў шоўкавую хусцінку, якой была абвязана ніжняя частка яго твару, і не ўзяў мундштук у рот. Хаця ён не забыўся пра сваю люльку, бо місіс Хол заўважыла, што ён паглядвае на тытунь, які тлеў марна. Ён сядзеў у кутку, спіной да апушчанай шторы; падмацаваўшыся і сагрэўшыся, ён, відавочна, адчуваў сябе лепш і размаўляў ужо не так адрывіста і раздражнёна. У чырванаватым водбліску агню яго вялізныя акуляры як быццам бы ажылі.

— У мяне застаўся такі-сякі багаж на станцыі Брэмблхерст, — сказаў ён. Выслухаўшы адказ, ён ветліва нахіліў сваю забінтаваную галаву. — Толькі заўтра! — сказаў ён. — Няўжо нельга раней? — І вельмі засмуціўся, калі яна адказала, што нельга. — А можа, усё ж знойдзецца хто-небудзь, хто б з'ездзіў з павозкай на станцыю?

Місіс Хол ахвотна адказала на пытанні, спадзеючыся такім чынам разгаварыць яго.

— Дарога да станцыі вельмі крутая, — сказала яна і, карыстаючыся выпадкам, дадала: — У мінулым годзе на гэтай дарозе перакуліўся экіпаж. І пасажыр і кучар абодва загінулі. Ці доўга надарыцца бядзе? Адна хвіліна — і канец, ці не праўда, спадар?

Але госця не так і лёгка было ўцягнуць у размову.

— Праўда, — сказаў ён, спакойна гледзячы на яе праз акуляры.

— А потым, калі яшчэ паправішся, праўда? Вось, напрыклад, мой пляменнік Том парэзаў сабе руку касой — касіў, ведаеце, спатыкнуўся ды і парэзаў, - дык ці паверыце, спадар, тры месяцы хадзіў з завязанай рукой. Пасля таго выпадку я страшна баюся касы.

— Безумоўна, гэта зразумела, — сказаў прыезджы.

— Спачатку мы вельмі баяліся, што Тому давядзецца рабіць аперацыю, яму так было дрэнна.

Прыезджы адрывіста засмяяўся, быццам забрахаў.

— Дык яму было дрэнна? — паўтарыў ён.

— Праўда, спадар. І гэта было зусім не смешна для тых, каму давялося з ім важдацца. Хоць бы мне, спадар, таму што сястра ўсё няньчылася са сваімі малымі. Толькі ведай: завязаць ці развязаць яму руку… Таму, калі дазволіце…

— Дайце мне, калі ласка, запалкі, - раптам перапыніў ён яе. — Мая люлька патухла.

Місіс Хол замоўкла. Несумненна, з яго боку груба перапыняць яе такім чынам пасля таго, як яна яму ўсё расказала. З хвіліну яна сярдзіта глядзела на яго, але, успомніўшы пра два савярэны, пайшла за запалкамі.

— Дзякую, — коратка сказаў ён, калі яна паклала запалкі на стол, і, павярнуўшыся да яе спіной, пачаў зноў глядзець у акно. Бачна, размова аб аперацыях і бінтах была яму непрыемная. Яна вырашыла не вяртацца да гэтай тэмы, але непрыязныя паводзіны незнаёмца раззлавалі яе, і Мілі давялося гэта адчуць на сабе.

Прыезджы заставаўся ў гасцінай да чатырох гадзін, не даючы ніякага поваду зайсці да яго. Амаль увесь гэты час у пакоі было вельмі ціха: магчыма, ён сядзеў каля каміна, які дагараў, і курыў люльку, а можа, проста драмаў.

Аднак, калі б хто-небудзь уважліва прыслухаўся, то змог бы пачуць, як ён памяшаў вуголле, а потым хвілін пяць хадзіў па пакоі і размаўляў сам з сабою. Затым зноў сеў, і пад ім рыпнула крэсла.