Чалавек-невідзімка

Раздзел XVII. Наведвальнік доктара Кемпа

Доктар Кемп працягваў пісаць у сваім кабінеце, пакуль гукі стрэлаў не прыцягнулі яго ўвагу. «Паф, паф, паф», — шчоўкалі яны адзін за адным.

— Ого! — усклікнуў доктар Кемп, зноў прыкусіўшы ручку, якой толькі што пісаў, прыслухоўваючыся! — Хто гэта ў Бэрдоку паліць з рэвальвера? Што яшчэ гэтыя аслы выдумалі?

Ён падышоў да паўднёвага акна, адчыніў яго і, высунуўшыся, стаў узірацца ў начны горад — сетку асветленых вокнаў, газавых ліхтароў і вітрын з чорнымі прамежкамі дахаў і двароў.

— Як быццам там, пад узгоркам, каля «Крыкетыстаў», сабраўся натоўп, — сказаў ён, узіраючыся. Потым позірк яго скіраваўся ўдалечыню, дзе свяціліся агні судоў і прыстань, — невялікі, ярка асветлены будынак зіхацеў, нібы жоўты алмаз. Малады месяц узыходзіў над заходнім бокам узгорка, а яркія зоркі амаль ззялі што як над тропікамі.

Хвілін праз пяць, на працягу якіх думкі яго несліся да сацыяльных умоваў будучыні і блукалі ў нетрах бязмежнасці часоў, доктар Кемп уздыхнуў, зноў зачыніў акно і вярнуўся да пісьмовага стала.

Прыкладна праз гадзіну пасля гэтага каля ўваходных дзвярэй пазванілі. З таго часу як Кемп пачуў стрэлы, работа яго ішла вяла, і ён раз-пораз адхіляўся і задумваўся. Калі пачуўся званок, ён пакінуў работу і стаў прыслухоўвацца. Ён чуў, як служанка пайшла адчыняць дзверы, і чакаў яе крокаў на лесвіцы, але яна не вярнулася.

— Хто б гэта мог быць? — сказаў Кемп.

Ён паспрабаваў зноў узяцца за работу, але штосьці яму перашкаджала. Тады ён устаў, выйшаў з кабінета і спусціўся па лесвіцы на пляцоўку; там ён пазваніў і, калі ў холе, унізе, з'явілася пакаёўка, спытаўся ў яе, перагнуўшыся цераз парэнчы:

— Пісьмо прынеслі?

— Не, выпадковы званок, сэр, — адказала пакаёўка.

«Я чамусьці нервуюся сёння», — сказаў Кемп сам сабе.

Ён вярнуўся ў кабінет, рашуча ўзяўся за работу і праз некалькі хвілін быў ужо ўвесь захоплены ёю. Цішыню ў пакоі парушала толькі ціканне гадзінніка ды парыпванне пяра, якое рухалася па паперы ў самым цэнтры светлага круга, які ўтварала настольная лямпа.

Было дзве гадзіны ночы, калі доктар Кемп вырашыў на сёння закончыць работу. Ён падняўся, пазяхнуў і спусціўся ўніз, у сваю спальню. Ён ужо зняў пінжак і камізэльку, як раптам адчуў, што яму хочацца піць. Узяўшы свечку, ён спусціўся ў сталовую, каб пашукаць там сельцерскай і віскі.

Навуковыя заняткі зрабілі доктара Кемпа вельмі назіральным чалавекам; вяртаючыся са сталовай, ён заўважыў цёмную пляму на лінолеуме побач з цынкоўкай, каля самай лесвіцы. Ён падняўся ўжо наверх, як раптам задаў сабе пытанне, адкуль магла з'явіцца гэтая пляма. Гэта была, відавочна, падсвядомая думка. Але як бы там ні было, ён вярнуўся ў хол, паставіў сіфон і віскі на столік і, нагнуўшыся, стаў даследаваць пляму. Без асаблівага здзіўлення ён пераканаўся, што яна ліпкая і барвовая, зусім як падсыхаючая кроў.

Прыхапіўшы сіфон і бутэльку з віскі, ён падняўся наверх, уважліва прыглядаючыся па баках і спрабуючы растлумачыць сабе, адкуль магла з'явіцца крывавая пляма. На пляцоўцы ён спыніўся і ў здзіўленні ўтаропіўся на дзверы свайго пакоя: ручка дзвярэй была ў крыві.

Ён зірнуў на сваю руку. Яна была зусім чыстая. І тут ён успомніў, што калі ён выйшаў з кабінета, дзверы ў яго спальню былі адчынены, — значыць, ён да ручкі дзвярэй і не датыкаўся. Ён цвёрдым крокам увайшоў у спальню; ягоны твар быў зусім спакойны, хіба што некалькі больш рашучы, чым звычайна. Позірк яго, уважліва аглядаючы пакой, спыніўся на ложку. На коўдры цямнела лужына крыві, а прасціна была разарвана. Калі ён першы раз увайшоў у пакой, ён гэтага не заўважыў, таму што накіраваўся проста да туалетнага століка. У адным месцы пасцель была скамечана, як быццам бы хтосьці толькі што сядзеў на ёй.

Тут яму падалося, што чыйсьці голас нягучна ўсклікнуў: «Дык гэта ж Кемп!» Але доктар Кемп не верыў у таямнічыя галасы.

Ён стаяў і глядзеў на скамечаную пасцель. Можа, яму проста здалося? Ён зноў агледзеўся, але не заўважыў нічога падазронага, акрамя скамечанай і запэцканай крывёй пасцелі. Тут ён ясна пачуў нейкі рух у кутку пакоя, каля ўмывальніка. У любога чалавека, нават самага адукаванага, захоўваюцца нейкія няўлоўныя рэшткі забабонаў. Жудаснае пачуццё апанавала доктара Кемпа. Ён зачыніў дзверы спальні, падышоў да століка і паставіў на яго сіфон. Раптам ён уздрыгнуў: у паветры, паміж ім і ўмывальнікам, вісела акрываўленая павязка з палатнянай анучы.

Уражаны, ён стаў углядацца. Гэта была пустая павязка — акуратна зробленая, але зусім пустая. Ён хацеў падысці і схапіць яе, але нечы дотык спыніў яго, і ён пачуў голас, які прагучаў зусім побач.

— Кемп! — сказаў Голас.

— А? — сказаў Кемп, разінуўшы рот.

— Не палохайцеся, — працягваў Голас. — Я невідзімка.

Кемп нейкі час нічога не адказваў, толькі глядзеў на павязку.

— Невідзімка? — сказаў ён нарэшце.

— Невідзімка, — паўтарыў Голас.

Кемпу прыпомнілася гісторыя, якую ён так старанна высмейваў усяго толькі сёння раніцай. Але, у гэтую хвіліну ён, мусіць, не вельмі спалохаўся і здзівіўся. Толькі пазней ён змог усвядоміць свае пачуцці.

— Я лічыў, што ўсё гэта выдумка, — сказаў ён. Хаця ў яго ў галаве круціліся доказы, якія ён прыводзіў раніцай. — Вы ў павязцы? — спытаўся ён.

— Так, — адказаў Невідзімка.

— О! — усхвалявана сказаў Кемп. — Вось дык штука. — Але тут жа схамянуўся. — Глупства. Фокус які-небудзь. — Ён хутка ступіў наперад, і рука яго, працягнутая да павязкі, сустрэла нябачныя пальцы.

Пры гэтым дотыку ён адскочыў і змяніўся ў твары.

— Богам прашу, Кемп, не палохайцеся. Мне так патрэбна дапамога! Пачакайце!

Нябачная рука схапіла Кемпа за локаць. Кемп стукнуў па ёй.

— Кемп! — крыкнуў Голас. — Кемп, супакойцеся! — І нябачная рука яшчэ мацней сціснула локаць Кемпа.

Шалёнае жаданне вызваліцца апанавала Кемпа. Перавязаная рука ўчапілася яму ў плячо, і раптам Кемп быў збіты з ног і кінуты дагары на ложак. Ён адкрыў рот, каб крыкнуць, але ў тую ж секунду край прасціны апынуўся ў яго паміж зубамі. Невідзімка трымаў яго моцна, але рукі Кемпа былі свабодныя, і ён шалёна біў імі без разбору.

— Будзьце разважнымі, - сказаў Невідзімка, моцна трымаючы Кемпа, нягледзячы на ўдары, што сыпаліся на яго. — О чорт, не выводзьце мяне з цярплівасці! Ляжыце смірна, боўдзіла вы гэтакі! — раўкнуў Невідзімка ў самае вуха Кемпа.

Яшчэ з хвіліну Кемп працягваў выкручвацца, потым заціх.

— Калі вы крыкнеце, я разаб'ю вам галаву, — сказаў Невідзімка, вымаючы прасціну з рота Кемпа. — Я — Невідзімка. Гэта не выдумка і не фокус. Я сапраўды Невідзімка. І мне патрэбна ваша дапамога. Я не зраблю вам нічога шкоднага, калі вы не будзеце паводзіць сябе, як ачмурэлая дзеравеншчына. Няўжо вы мяне не помніце, Кемп? Я — Грыфін, мы ж разам вучыліся ва ўніверсітэце.

— Дайце мне падняцца, — сказаў Кемп. — Я нікуды не збягу. І дайце мне хвіліну пасядзець спакойна.

Ён сеў на ложак і памацаў патыліцу.

— Я — Грыфін, вучыўся ва ўніверсітэце разам з вамі. Я зрабіў сябе нябачным. Я — самы звычайны чалавек, якога вы ведалі, але толькі нябачны.

— Грыфін? — перапытаў Кемп.

— Так, Грыфін, — адказаў Голас. — Ва ўніверсітэце быў на курс маладзей за вас, амаль альбінос, шэсць футаў ростам і плячысты, з бела-ружовым тварам і чырвонымі вачыма. Атрымаў узнагароду за работу па хіміі.

— Нічога не разумею, — сказаў Кемп, — у галаве ў мяне зусім памутнела. Пры чым тут Грыфін?

— Грыфін — гэта я.

Кемп задумаўся.

— Гэта жахліва, — сказаў ён. — Але якая чартаўшчына можа зрабіць чалавека нябачным?

— Ніякай чартаўшчыны. Гэта зусім лагічны і даволі нескладаны працэс…

— Гэта жахліва! — сказаў Кемп. — Якім чынам?..

— Жахліва, сапраўды. Але я паранены, мне балюча, і я змарыўся. О госпадзі, Кемп, будзьце мужчынам! Аднясіцеся да гэтага спакойна. Дайце мне паесці і напіцца, а пакуль я прысяду.

Кемп глядзеў на павязку, якая рухалася па пакоі; потым ён убачыў, як плеценае крэсла працягнулася па падлозе і спынілася каля ложка. Яно затрашчала, і сядзенне апусцілася на чвэрць цаля. Кемп працёр вочы і зноў памацаў патыліцу.

— Гэта цікавей за ўсялякія прывіды, — сказаў ён і недарэчна расмяяўся.

— Вось так лепш. Слава богу, вы становіцеся разважлівымі.

— Альбо дурнею, — сказаў Кемп і зноў працёр вочы.

— Дайце мне віскі: я ледзьве дыхаю.

— Гэтага я не сказаў бы. Дзе вы? Калі я ўстану, я не наткнуся на вас? Ага, вы тут. Добра. Віскі… Калі ласка. Куды ж мне паднесці яго вам?

Крэсла затрашчала, і Кемп адчуў, што шклянку бяруць у яго з рук. Ён выпусціў яе не зусім ахвотна, неўсвядомлена асцерагаючыся, што шклянка ўпадзе і разаб'ецца. Але шклянка спынілася ў паветры, цалях у дваццаці над пярэднім краем крэсла. Кемп глядзеў на шклянку ў страшэнным неўразуменні…

— Гэта… ну, вядома, гэта — гіпноз… Вы, магчыма, унушылі мне, што вы нябачны.

— Лухта! — сказаў Голас.

— Але ж гэта вар'яцтва!

— Выслухайце мяне.

— Толькі сёння раніцай я прывёў бясспрэчныя доказы, — пачаў Кемп, — што нябачнасць…

— Плюньце на ўсе доказы, — перапыніў яго Голас. — Я паміраю ад голаду, і для чалавека, зусім распранутага, тут даволі прахладна.

— Ён адчувае голад! — сказаў Кемп.

Шклянка віскі перакулілася.

— Так, — сказаў Невідзімка, са стукам адстаўляючы шклянку. — Ці няма ў вас халата?

Кемп прамармытаў штосьці незразумелае і, падышоўшы да адзежнай шафы, выняў адтуль цёмна-чырвоны халат.

— Падыдзе? — спытаў ён.

Халат узялі ў яго з рук. З хвіліну ён вісеў нерухома ў паветры, потым дзіўна загайдаўся, выцягнуўся ва ўсю даўжыню і, зашпіліўшыся, як трэба, апусціўся ў крэсла.

— Добра б яшчэ кальсоны, шкарпэткі і туфлі, - адрывіста вымавіў Невідзімка. — І паесці.

— Калі ласка, усё, што жадаеце. Але са мной у жыцці не надаралася нічога больш недарэчнага.

Кемп дастаў з камода ўсё, што прасіў Невідзімка, і спусціўся ў кладоўку. Ён вярнуўся з халоднымі катлетамі і хлебам і, падсунуўшы невялікі столік, расставіў усё гэта перад госцем.

— Абыдуся і без нажа, — сказаў Невідзімка, і катлета павісла ў паветры. Пачулася жаванне.

— Я заўсёды лічыў за лепшае спачатку апрануцца, а потым ужо есці, - сказаў Невідзімка з поўным ротам, прагна глытаючы хлеб з катлетай. — Дзіўны капрыз!

— Рука, здаецца, дзейнічае? — сказаў Кемп.

— Будзьце спакойныя, — сказаў Невідзімка.

— Але як усё-такі дзіўна…

— Менавіта так. Але самае дзіўнае тое, што я трапіў менавіта да вас, калі мне спатрэбілася зрабіць перавязку. Гэта мая першая ўдача! Урэшце, я і так вырашыў пераначаваць у гэтым доме. Нічога вам не дапаможа! Страшна няёмка, што кроў маю бачна, праўда? Цэлая лужына нацякла. Мусіць, яна становіцца бачнай, калі згусае. Мне давялося змяніць толькі жывую тканку, і я нябачны толькі пакуль жывы… Ужо тры гадзіны, як я тут.

— Але як вы гэта зрабілі? — пачаў Кемп раздражнёна. — Чорт ведае што! Уся гэтая гісторыя ад пачатку да канца — суцэльная бязглуздзіца.

— Дарэмна вы так думаеце, — сказаў Невідзімка. — Усё гэта цалкам разумна.

Ён пацягнуўся і ўзяў бутэльку з віскі. Кемп здзіўлена глядзеў на халат, які паглынаў віскі. Святло ад свечкі, праходзячы скрозь дзірку на правым плячы халата, утварыла светлы трохвугольнік пад левымі рэбрамі.

— Што гэта былі за стрэлы? — спытаўся Кемп. — Як пачалася страляніна?

— Там быў адзін дурань, мой выпадковы кампаньён, каб яго чорт узяў, які хацеў украсці мае грошы. І ўкраў-такі.

— Таксама невідзімка?

— Не.

— Ну, а што далей?

— Ці нельга мне яшчэ чаго-небудзь паесці, га? Потым я ўсё раскажу па парадку. Я галодны, і рука баліць. А вы хочаце, каб я вам расказваў!

Кемп падняўся.

— Значыць, гэта не вы стралялі? — спытаўся ён.

— Не, — адказаў госць. — Страляў наўздагад нейкі ідыёт, якога я раней ніколі не бачыў. Яны ўсе перапалохаліся. Мяне ўсе палохаюцца. Каб іх чорт узяў! Ну вось што, Кемп: я есці хачу.

— Пайду пашукаю, ці няма ўнізе яшчэ чаго-небудзь з ежы, — сказаў Кемп. — Баюся, што знойдзецца не шмат.

Закончыўшы з ежай, — а паеў ён грунтоўна, — Невідзімка папрасіў цыгару.

Ён прагна адкусіў кончык, перш чым Кемп паспеў адшукаць нож, і вылаяўся, калі адстаў вонкавы лісток.

Дзіўна было бачыць яго з цыгарай: рот, горла, зеў і ноздры выступалі, быццам злепак, зроблены з дыму, які клубіўся.

— Слаўная штука тытунь! — сказаў ён, моцна зацягнуўшыся. — Мне вельмі пашанцавала, што я трапіў да вас, Кемп. Вы павінны памагчы мне. Падумаць толькі — якраз цяпер натрапіў на вас! Я ў адчайным становішчы. Я быў як звар'яцелы. Чаго толькі я не перажыў! Але цяпер у нас справа пойдзе, ужо паверце…

Ён выпіў яшчэ віскі з содай. Кемп устаў, агледзеўся і прынёс з суседняга пакоя яшчэ шклянку для сябе.

— Усё гэта дзіка… але, напэўна, я таксама вып'ю.

— Вы амаль не змяніліся, Кемп, за гэтыя дванаццаць гадоў. Вы, бландзіны, мала мяняецеся. Усё такі ж стрыманы і метадычны… Я павінен вам усё растлумачыць. Мы будзем працаваць разам!

— Але як гэта адбылося? — спытаў Кемп. — Як вы сталі такім?

— Богам прашу, дайце мне спакойна пакурыць, потым я вам усё раскажу.

Але ў гэтую ноч ён не расказаў нічога. У яго разбалелася рука і пачалася гарачка, ён вельмі аслабеў. Яго хворае ўяўленне ўсё вярталася да пагоні на ўзгорку і да бойкі каля шынка. Ён пачаў было расказваць, але адразу пераходзіў на іншае. Ён няскладна гаварыў пра Марвела, сутаргава зацягваўся, і ў голасе яго чулася раздражненне. Кемп стараўся атрымаць з яго расказу ўсё, што мог.

— Ён мяне баяўся… я бачыў, што ён мяне баіцца, — зноў і зноў паўтараў Невідзімка. — Ён хацеў уцячы ад мяне, толькі пра гэта і думаў. Якое я зрабіў глупства! Трэба было забіць яго…

— Дзе вы ўзялі грошы? — раптам спытаўся Кемп.

Невідзімка прамаўчаў.

— Сёння я не магу вам сказаць, — адказаў ён.

Раптам ён застагнаў і нагнуўся наперад, схапіўшыся нябачнымі рукамі за нябачную галаву.

— Кемп, — сказаў ён, — я не сплю ўжо трэція суткі, за ўвесь гэты час мне ўдалося задрамаць гадзіну-другую, не больш. Я павінен выспацца.

— Добра, — адказаў Кемп. — Адпачывайце тут, у маім пакоі.

— Але як я магу спаць? Калі я засну, ён уцячэ. Эх! Ці не ўсё роўна!

— Рана сур'ёзная? — адрывіста спытаўся Кемп.

— Дробязі — драпіна. Госпадзі, як мне спаць хочацца!

— Дык кладзіцеся.

Невідзімка, здавалася, глядзеў на Кемпа.

— У мяне ёсць асаблівыя прычыны не жадаць быць злоўленым маімі блізкімі, - павольна прагаварыў ён.

Кемп уздрыгнуў.

- І дурань жа я! — усклікнуў Невідзімка, стукнуўшы кулаком па стале. — Я сам падаў вам гэтую думку.