Залаты ключык, або Прыгоды Бураціны

Бураціна першы раз у жыцці прыходзіць у роспач, але ўсё канчаецца шчасліва

Дурны певень змарыўся, ледзь бег, разявіўшы дзюбу. Бураціна выпусціў нарэшце яго пакамечаны хвост.

— Ідзі, генерал, да сваіх курэй…

І адзін пайшоў туды, дзе скрозь лісце ярка блішчала Лебядзінае возера.

Вось і сасна на камяністым узгорку, вось і пячора. Навакол параскідана наламанае галлё. Трава прымята слядамі колаў…

У Бураціна моцна закалацілася сэрца. Ён саскочыў з узгорка, заглянуў пад каравыя карэнні…

Пячора была пустая!!!

Ні Мальвіны, ні П'еро, ні Артамона.

Толькі валяліся дзве анучкі. Ён іх падняў, — гэта былі адарваныя рукавы ад кашулі П'еро.

Сяброў нехта выкраў! Яны загінулі! Бураціна ўпаў ніцма, — нос яго глыбока ўваткнуўся ў зямлю.

Ён толькі цяпер зразумеў, як моцна прывык да сваіх сяброў. Няхай Мальвіна займаецца выхаваннем, няхай П'еро хоць тысячу разоў запар чытае вершыкі, — Бураціна аддаў бы нават залаты ключык, каб зноў убачыць сяброў.

Каля яго галавы бясшумна ўзняўся пульхны пагорачак зямлі, вылез аксамітны крот з ружовымі далонямі, пісклява чхнуў тры разы і сказаў:

«— Я сляпы, але я вельмі добра чую. Сюды пад'язджала каламажка, запрэжаная авечкамі. У ёй сядзеў Ліс, губернатар Горада Дурняў, і сышчыкі. Губернатар загадаў:

— Забраць нягоднікаў, якія збілі маіх лепшых паліцэйскіх пры выкананні абавязкаў! Забраць!

Сышчыкі адказалі:

— Цяў!

Кінуліся ў пячору, і там пачалася шалёная тузаніна. Тваіх сяброў звязалі, кінулі ў каламажку разам з клункамі і паехалі».

Што за карысць была ляжаць, уткнуўшы нос у зямлю. Бураціна ўсхапіўся і пабег па слядах колаў. Мінуў возера, выйшаў на поле з густой травой.

Ішоў, ішоў… У яго не было ніякага плана ў галаве. Трэба выратаваць таварышаў, — вось і ўсё.

Дайшоў да кручы, адкуль пазаўчарашняй ноччу зваліўся ў лопух. Унізе ўбачыў брудную сажалку, дзе жыла чарапаха Тарціла. Па дарозе да сажалкі спускалася каламажка; яе цягнулі дзве худыя, як шкілеты, авечкі з абадранай воўнай.

На козлах сядзеў тлусты кот, з надзьмутымі шчокамі, у залатых акулярах, — ён служыў пры губернатары патайным нашэптвальнікам у вуха. Ззаду яго — важны Ліс, губернатар… На клунках ляжалі Мальвіна, П'еро і ўвесь забінтаваны Артамон, — заўсёды такі расчасаны хвост яго валокся кутасікам па пыльнай дарозе.

Ззаду за каламажкай ішлі два сышчыкі — доберманы-пінчэры.

Раптам сышчыкі ўзнялі сабачыя морды і ўбачылі наверсе кручы белы каўпачок Бураціна.

Моцнымі скачкамі пінчэры пачалі ўзбірацца па крутым схіле. Але раней чым яны дабеглі да верху, Бураціна, — а яму ўжо нікуды ні схавацца, ні ўцячы, — склаў рукі над галавой і — ластаўкай — з самага крутога месца рынуўся ўніз, у брудную сажалку, зацягнутую зялёнай раскай.

Ён апісаў у паветры крывую і, вядома, трапіў бы ў сажалку пад абарону цёткі Тарцілы, калі б не моцны парыў ветру.

Вецер падхапіў лёгенькага драўлянага Бураціна, закруціў, завярцеў яго «двайным штопарам», шпурнуў убок, і ён, падаючы, бразнуўся проста ў каламажку, на галаву губернатара Ліса.

Тлусты кот у залатых акулярах ад нечаканасці зваліўся з козлаў, і паколькі ён быў падлюга і баязлівец, дык прыкінуўся, што самлеў.

Губернатар Ліс, таксама страшэнны баязлівец, з віскам кінуўся ўцякаць па схіле і тут жа залез у барсукову нару. Там яму давялося не соладка: барсукі сурова распраўляюцца з такімі гасцямі.

Авечкі кінуліся ўбок, каламажка перакулілася. Мальвіна, П'еро і Артамон разам з клункамі пакаціліся ў лопух.

Усё гэта адбылося так хутка, што вы, дарагія чытачы, не наспелі б палічыць усіх пальцаў на руцэ.

Доберманы-пінчэры вялікімі скачкамі рынуліся ўніз з кручы. Падскочыўшы да перакуленай каламажкі, убачылі тлустага ката ў непрытомнасці. Убачылі ў лопуху параскіданых драўляных чалавечкаў і забінтаванага пудзеля. Але нідзе не было відаць губернатара Ліса.

Ён знік, — нібы скрозь зямлю праваліўся той, каго сышчыкі павінны ахоўваць, як сваё вока.

Першы сышчык, узняўшы морду, у роспачы залямантаваў па-сабачы.

Другі сышчык зрабіў тое ж самае:

— Ай, ай, ай, ай-у-у-у!..

Яны кінуліся і абшукалі ўвесь схіл гары. Зноў тужліва завылі, таму што ім ужо бачыліся бізун і жалезныя краты.

Збянтэжана віляючы азадкамі, яны пабеглі ў Горад Дурняў, каб нахлусіць у паліцэйскім аддзяленні, нібыта губернатар быў узяты на неба жывым, — так па дарозе яны прыдумалі ў сваё апраўданне.

Бураціна паціхеньку абмацаў сябе, — ногі, рукі былі цэлыя. Ён папоўз у лопух і вызваліў ад вяровак Мальвіну і П'еро.

Мальвіна, не кажучы ні слова, абхапіла Бураціна за шыю, але пацалаваць не магла — перашкодзіў яго доўгі нос.

У П'еро да локцяў былі адарваны рукавы, белая пудра абсыпалася са шчок, і выявілася, што шчокі ў яго звычайныя — румяныя, нягледзячы на яго любоў да вершаў.

— Я здорава біўся, — грубым голасам сказаў ён. — Каб мне не далі падножку — нізавошта б мяне не ўзялі.

Мальвіна пацвердзіла:

— Ён біўся, як леў.

Яна абхапіла П'еро за шыю і пацалавала ў абедзве шчакі.

— Досыць, досыць лізацца, — прабурчаў Бураціна, — уцякайма. Артамона пацягнем за хвост.

Яны ўхапіліся ўсе трое за хвост няшчаснага сабакі і пацягнулі яго па схілу гары.

— Пусціце, я сам пайду, мяне гэта зневажае, — стагнаў забінтаваны пудзель.

— Не, не, ты вельмі слабы.

Але ледзь толькі яны ўскарабкаліся да палавіны гары, як наверсе паказаліся Карабас Барабас і Дурамар. Лісіца Аліса паказвала лапкай на ўцекачоў, кот Базіліо тапырыў вусы і агідна шыпеў.

— Ха-ха-ха, вось дык цудоўна! — зарагатаў Карабас Барабас. — Сам залаты ключык ідзе мне ў рукі!

Бураціна хуценька прыдумваў, як выблытацца з новай бяды. П'еро прыціснуў да сябе Мальвіну, маючы намер дорага прадаць жыццё. На гэты раз не было ніякай надзеі на выратаванне.

Дурамар хіхікаў наверсе гары.

— Хворага сабачку-пудзеля, сіньёр Карабас Барабас, вы мне аддайце, я яго кіну ў сажалку п'явачкам, каб мае п'явачкі растаўсцелі…

Тоўсты Карабас Барабас ленаваўся спускацца ўніз, ён вабіў уцекачоў пальцам, падобным на сардэльку:

— Ідзіце, ідзіце да мяне, дзеткі…

— Ні з месца! — загадаў Бураціна. — Гінуць — дык весела! П'еро, гавары якія-небудзь свае самыя брыдкія вершыкі. Мальвіна, рагачы на ўсё горла…

Мальвіна, нягледзячы на некаторыя недахопы, была добры таварыш. Яна выцерла слёзы і засмяялася вельмі крыўдна для тых, хто стаяў наверсе схілу.

П'еро зараз жа склаў вершы і завыў вельмі непрыемным голасам:

Алісы лёс лядачы —

Па ёй палка плача.

Кот Базіліо старац —

Зладзюга, паганец.

Дурамар, наш дурачок,

Найагіднейшы смарчок.

Карабас ты Барабас,

Не баімся надта вас…

У гэты час Бураціна крыўляўся і дражніўся:

— Гэй ты, дырэктар тэатра лялек, старая піўная бочка, тлусты мяшок, напханы дурнотай, спусціся, спусціся да нас, — я табе наплюю ў аскубленую бараду!

У адказ Карабас Барабас страшэнна зароў, Дурамар узняў худыя рукі да неба.

Лісіца Аліса крыва ўсміхнулася:

— Дазвольце скруціць шыі гэтым нахабнікам?

Яшчэ хвіліна, і ўсё было б скончана… Раптам са свістам прамчаліся стрыжы:

— Сюды, сюды, сюды!..

Над галавой Карабаса Барабаса праляцела сарока, гучна лапочучы:

— Хутчэй, хутчэй, хутчэй!..

І наверсе ўзгорка з'явіўся стары тата Карла. Рукавы ў яго былі закасаны, у руцэ сукаваты кій, бровы нахмураны…

Ён плячом піхнуў Карабаса Барабаса, локцем — Дурамара, дубінкай перацягнуў па спіне лісіцу Алісу, ботам адшпурнуў убок ката Базіліо…

Пасля гэтага, нагнуўшыся і пазіраючы з горкі ўніз, дзе стаялі драўляныя чалавечкі, сказаў радасна:

— Сын мой, Бураціна, дураслівец, ты жывы і здаровы, — ідзі ж хутчэй да мяне!