Залаты ключык, або Прыгоды Бураціны

Бураціна нарэшце вяртаецца дадому разам з татам Карла, Мальвінай, П'еро і Артамонам

Нечаканае з'яўленне Карла, яго дубінка і нахмураныя бровы нагналі жах на нягоднікаў.

Лісіца Аліса адпаўзла ў густую траву і адтуль дала драла, часам толькі спыняючыся, каб пакурчыцца пасля ўдару дубінкай.

Кот Базіліо, адляцеўшы крокаў на дзесяць, шыпеў ад злосці, як праколатая веласіпедная шына.

Дурамар падабраў крыссе зялёнага паліто і пасунуўся з узгорка ўніз, паўтараючы:

— Я ні пры чым, я ні пры чым…

Але на крутым месцы сарваўся, пакаціўся і са страшэнным шумам і плёскатам плюхнуўся ў сажалку.

Карабас Барабас застаўся стаяць, дзе стаяў. Ён толькі ўцягнуў усю галаву да макаўкі ў плечы; барада яго вісела, як пакулле.

Бураціна, П'еро і Мальвіна ўскарабкаліся наверх. Тата Карла браў іх па аднаму на рукі, гразіў пальцам:

— Вось я вас ужо, свавольнікі!

І клаў за пазуху.

Потым ён спусціўся на некалькі крокаў з узгорка і прысеў над няшчасным сабакам. Верны Артамон узняў морду і лізнуў Карла ў нос. Бураціна адразу ж высунуўся з-за пазухі:

— Тата Карла, мы без сабакі дадому не пойдзем.

— Э-хе-хе, — адказаў Карла, — цяжкавата будзе, але ўжо ж як-небудзь данясу вашага сабачку.

Ён ускінуў Артамона на плячо і, сапучы ад цяжкага грузу, палез наверх, дзе, усё гэтак жа ўцягнуўшы галаву, вылупіўшы вочы, стаяў Карабас Барабас.

— Лялькі мае… — прабурчаў ён.

Тата Карла адказаў яму сурова:

— Эх ты? З кім на старасці год звязаўся, — з вядомымі ўсяму свету жулікамі, з Дурамарам, з катом, з лісіцай. Маленькіх крыўдзіце! Сорамна, доктар!

І Карла пайшоў па дарозе ў горад.

Карабас Барабас з уцягнутай галавой ішоў услед за ім.

— Лялькі мае, аддай!..

— Нізашто не аддавай! — залямантаваў Бураціна, высоўваючыся з-за пазухі.

Так ішлі, ішлі. Мінулі харчэўню «Трох печкуроў», дзе ў дзвярах кланяўся лысы гаспадар, паказваючы абедзвюма рукамі на скавародкі, якія шыпелі на агні. Каля дзвярэй узад і ўперад, узад і ўперад пахаджваў певень з выскубленым хвастом і з абурэннем расказваў пра хуліганскі ўчынак Бураціна. Куры спачувальна падтаквалі:

— Ах-ах, які жах! Ух-ух, певень зух!..

Карла ўзышоў на пагорак, адкуль відаць было мора, дзе-нідзе пакрытае матавымі палоскамі ад павеву ветрыка, ля берага — стары гарадок пясочнага колеру пад спякотным сонцам і палатняны дах тэатра лялек.

Карабас Барабас, стоячы на тры крокі ззаду Карла, прабурчаў:

— Я табе дам за лялькі сто залатых манет, прадай.

Бураціна, Мальвіна і П'еро перасталі дыхаць — чакалі, што скажа Карла.

Ён адказаў:

— Не! Калі б ты быў добрым, добрым дырэктарам тэатра, я табе, так і быць, аддаў бы маленькіх чалавечкаў. А ты — горшы за ўсякага кракадзіла. Не аддам і не прадам, ідзі прэч!

Карла спусціўся з узгорка і, ужо больш не звяртаючы ўвагі на Карабаса Барабаса, увайшоў у гарадок.

Там на пустой плошчы нерухома стаяў паліцэйскі. Ад гарачыні і нуды ў яго абвіслі вусы, павекі зліпліся, над трохкутным капелюшом кружыліся мухі.

Карабас Барабас раптам засунуў бараду ў кішэню, схапіў Карла ззаду за кашулю і закрычаў на ўсю плошчу:

— Трымайце злодзея, ён украў у мяне лялькі!..

Але паліцэйскі, якому было горача і нудна, нават і не зварухнуўся. Карабас Барабас падбег да яго, патрабуючы арыштаваць Карла.

— А ты хто такі? — ляніва спытаў паліцэйскі.

— Я доктар лялечных навук, дырэктар славутага тэатра, кавалер вышэйшых ордэнаў, бліжэйшы сябар Тарабарскага караля, сіньёр Карабас Барабас…

— А ты не крычы на мяне, — адказаў паліцэйскі.

Пакуль Карабас Барабас з ім спрачаўся, тата Карла, таропка стукаючы кіем па бруку, падышоў к дому, дзе ён жыў. Адамкнуў дзверы ў паўцёмную каморку пад лесвіцай, зняў з пляча Артамона, паклаў на ложак, з-за пазухі выняў Бураціна, Мальвіну і П'еро і пасадзіў у радок на стол.

Мальвіна адразу ж сказала:

— Тата Карла, перш за ўсё займіцеся хворым сабакам. Хлопчыкі, зараз жа мыцца…

Раптам яна з роспаччу пляснула рукамі:

— А мае сукенкі! Мае новенькія туфелькі, мае прыгожыя стужачкі засталіся на дне яра, у лопуху!..

— Нічога, не бядуй, — сказаў Карла, — увечары я схаджу, прынясу твае клункі.

Ён асцярожна разбінтаваў Артамонавы лапы. Выявілася, што раны амаль ужо загаіліся і сабака не мог паварушыцца толькі таму, што быў галодны.

— Талерачку аўсянай заціркі ды костачку з мазгамі, — прастагнаў Артамон, — і я гатовы біцца з усімі сабакамі ў горадзе.

— Ай-яй-яй, — журыўся Карла, — а ў мяне дома ні крошкі, і ў кішэні ні сольда…

Мальвіна жаласліва ўсхліпнула. П'еро цёр кулаком лоб, разважаючы:

— Я пайду на вуліцу чытаць вершы, прахожыя надаюць мне кучу сольда.

Карла паківаў галавой:

— І будзеш ты начаваць, сынок, за валацужніцтва ў паліцэйскім аддзяленні.

Усе, апрача Бураціна, засумавалі. Ён жа хітра ўсміхаўся, круціўся так, нібы сядзеў не на стале, а на перакуленай кнопцы.

— Сябры, даволі хныкаць! — Ён саскочыў на падлогу і штосьці выцягнуў з кішэні. — Тата Карла, вазьмі малаток, адарві ад сцяны дзіравае палатно.

І ён задзёртым носам паказаў на камінак, і на кацялок над камінкам, і на дым, намаляваныя на кавалку старога палатна.

Карла здзівіўся:

— Навошта, сынок, ты хочаш зрываць са сцяны такую цудоўную карціну? У зімовы час я гляджу на яе і ўяўляю, што гэта сапраўдны агонь і ў кацялку сапраўдная поліўка з баранінай і з часнаком, і мне робіцца крыху цяплей.

— Тата Карла, даю чэснае лялечнае слова, — у цябе будзе сапраўдны агонь на камінку, сапраўдны чыгунны кацялок і гарачая поліўка. Сарві палатно!

Бураціна сказаў гэта з такой упэўненасцю, што тата Карла пачухаў патыліцу, паківаў галавой, пакрактаў, — узяў абцугі і малаток і пачаў адрываць палатно. За ім, як мы ўжо ведаем, усё было зацягнута павуціннем і віселі дохлыя павукі.

Карла старанна абмёў павуцінне. Тады сталі відаць невялікія дзверцы з пацямнелага дубу. На чатырох вуглах на іх былі выразаны твары, якія смяяліся, а пасярэдзіне — чалавечак з доўгім носам, чалавечак гэты танцаваў.

Калі з яго сцерлі пыл, Мальвіна, П'еро, тата Карла, нават галодны Артамон закрычалі ў адзін голас:

— Гэта партрэт самога Бураціна!

— Я так і думаў, — сказаў Бураціна, хоць ён нічога такога не думаў і сам здзівіўся. — А вось і ключ ад дзверцаў. Тата Карла, адамкні…

— Гэтыя дзверцы і гэты залаты ключык, — прамовіў Карла, — зроблены вельмі даўно нейкім дасціпным майстрам. Паглядзім, што схавана за дзверцамі.

Ён усунуў ключык у замочную шчыліну і пакруціў… Пачулася нягучная, вельмі прыемная музыка, нібы зайграў арганчык у музычнай скрынцы.

Тата Карла піхнуў дзверцы. Са скрыпам яны пачалі адчыняцца.

У гэты час пачуліся паспешлівыя крокі за акном, і голас Карабаса Барабаса зароў:

— Іменем Тарабарскага караля — арыштуйце старога ашуканца Карла!