Залаты ключык, або Прыгоды Бураціны

Бураціна ледзь не гіне праз уласную легкадумнасць. Тата Карла склейвае яму адзенне з каляровай паперы і купляе азбуку

Пасля здарэння з цвыркуном, які ўмее гаварыць, у каморцы пад лесвіцай стала зусім сумна. Дзень цягнуўся і цягнуўся. У жываце ў Бураціна таксама было сумнавата.

Ён заплюшчыў вочы і раптам убачыў смажаную курыцу на талерцы.

Жвава расплюшчыў вочы, — курыца на талерцы знікла.

Ён зноў заплюшчыў вочы, — убачыў талерку маннай кашы папалам з малінавым варэннем.

Расплюшчыў вочы, — няма талеркі маннай кашы папалам з малінавым варэннем.

Тады Бураціна здагадаўся, што яму страшэнна хочацца есці.

Ён падбег да камінка і сунуў нос у кацялок, што кіпеў на агні. Але доўгі нос Бураціна праткнуў наскрозь кацялок, таму што, як мы ведаем, і камінак, і агонь, і дым, і кацялок былі намаляваны бедным Карла на кавалку старога палатна.

Бураціна выцягнуў нос і паглядзеў у дзірку, — за палатном у сцяне было нешта падобнае на невялікія дзверцы, але там было так заткана ўсё павуціннем, што нічога не разабраць.

Бураціна пайшоў шукаць па ўсіх кутках, — ці не знойдзецца скарыначкі хлеба або курынай костачкі, абгрызенай кошкай.

Ах, нічагусенькі, нічагусенькі не было ў беднага Карла прызапашана на вячэру!

Раптам ён убачыў у кошыку са стружкамі курынае яйка. Схапіў яго, паставіў на падаконнік і носам — цюк-цюк — разбіў шкарлупіну.

Унутры яйка піскнуў галасок:

— Дзякуй, драўляны чалавечак.

З разбітай шкарлупіны вылезла кураня з пухам замест хваста і з вясёлымі вачыма.

— Да пабачэння! Мама Кура даўно мяне чакае на двары.

І кураня выскачыла праз акно, — толькі яго і бачылі.

— Ой, ой, — закрычаў Бураціна, — есці хачу!..

Дзень, нарэшце, перастаў цягнуцца. У пакоі сцямнела.

Бураціна сядзеў каля намаляванага агню і ад голаду паціхеньку ікаў.

Ён убачыў: з-пад лесвіцы, з-пад падлогі паказалася тоўстая галава. Высунулася, панюхала і вылезла шэрая жывёліна на нізкіх лапах.

Не спяшаючыся, яна пайшла да кошыка са стружкамі, залезла туды, нюхаючы і шныпарачы, — сярдзіта зашамацела стружкамі. Мабыць, яна шукала яйка, якое разбіў Бураціна.

Потым яна вылезла з кошыка і падышла да Бураціна. Панюхала яго, круцячы чорным носам з чатырма доўгімі валаскамі з кожнага боку. Ад Бураціна ядою не пахла, — яна пайшла міма, цягнучы за сабой доўгі тонкі хвост.

Ну, як яе было не схапіць за хвост! Бураціна зараз жа і схапіў.

Гэта быў стары злосны пацук Шушар.

З перапуду ён, як цень, кінуўся быў пад лесвіцу, цягнучы Бураціна, але ўбачыў, што гэта ўсяго толькі драўляны хлапчук, — павярнуўся і з шалёнай злосцю накінуўся, каб перагрызці яму горла.

Цяпер ужо Бураціна спалохаўся, выпусціў халодны пацукоў хвост і ўскочыў на крэсла. Пацук — за ім.

Ён з крэсла пераскочыў на падаконнік. Пацук — за ім. З падаконніка ён цераз усю каморку пераляцеў на стол. Пацук — за ім… І тут на стале ён схапіў Бураціна за горла, паваліў, трымаючы яго ў зубах, саскочыў на падлогу і павалок за лесвіцу, пад падлогу.

— Тата Карла! — паспеў толькі піскнуць Бураціна.

— Я тут! — адказаў гучны голас.

Дзверы расчыніліся, увайшоў тата Карла. Сцягнуў з нагі драўляны чаравік і шпурнуў ім у пацука.

Шушар, выпусціўшы драўлянага хлапчука, скрыгатнуў зубамі і знік.

— Вось да чаго даводзіць свавольства! — прабурчаў тата Карла, падымаючы з падлогі Бураціна. Паглядзеў, ці ўсё ў яго цэлае. Пасадзіў яго на калена, выняў з кішэні цыбулінку, ачысціў.

— На, еш!..

Бураціна запусціў галодныя зубы ў цыбуліну і з'еў яе, хрумстаючы і прыцмокваючы. Пасля гэтага пачаў церціся галавой аб шчаціністую шчаку таты Карла.

— Я буду разумненькі-разумненькі, тата Карла… Цвыркун, які ўмее гаварыць, сказаў мне хадзіць у школу.

— Слаўна прыдумана, малеча…

— Тата Карла, але ж я — голенькі, драўляненькі, — хлапчукі ў школе мяне засмяюць.

— Эге, — сказаў Карла і пачухаў шчаціністы падбародак. — Праўду кажаш, малеча!

Ён запаліў лямпу, узяў нажніцы, клей і абрыўкі каляровай паперы. Выразаў і склеіў куртачку з карычневай паперы і ярка-зялёныя штонікі. Змайстраваў туфлі са старой халявы і шапачку — каўпачком з кутасікам — са старой шкарпэткі.

Усё гэта надзеў на Бураціна:

— Насі на здароўе!

— Тата Карла, — сказаў Бураціна, — а як жа я пайду ў школу без азбукі?

— Эге, праўду кажаш, малеча…

Тата Карла пачухаў патыліцу. Накінуў на плечы сваю адзіную старую куртку і пайшоў на вуліцу.

Ён хутка вярнуўся, але без курткі. У руцэ ён трымаў кніжку з вялікімі літарамі і цікавымі малюнкамі.

— Вось табе азбука. Вучыся на здароўе.

— Тата Карла, а дзе твая куртка?

— Куртку я прадаў… Нічога, абыдуся і так… Толькі ты жыві на здароўе.

Бураціна ўткнуўся носам у добрыя рукі таты Карла.

— Вывучуся, вырасту, куплю табе тысячу новых куртак…

Бураціна з усяе сілы хацеў у гэты першы ў яго жыцці вечар жыць без свавольства, як навучыў яго цвыркун, які ўмее гаварыць.