Terror

2

51°29’ szerokości geograficznej północnej, 0°0’ długości geograficznej zachodniej. Maj 1845.

Był – i na zawsze miał nim pozostać – człowiekiem, który zjadł własne buty.

Cztery dni przed terminem wypłynięcia komandor sir John Franklin zachorował na grypę, która krążyła od jakiegoś czasu po mieście. Był pewien, że nie zaraził się nią ani od żadnego z prostych marynarzy lub dokerów, którzy załadowywali statek w londyński porcie, ani też od żadnego ze stu trzydziestu czterech członków jego załogi – wszyscy byli zdrowi jak ryby – lecz od któregoś z chorowitych pochlebców z kręgów towarzyskich, w których obracała się lady Jane.

Człowiek, który zjadł swoje buty.

Zgodnie z tradycją, żony bohaterów wyruszających na arktyczne wyprawy szyły flagę, którą potem ich mężowie mieli zatknąć w punkcie położonym najdalej na północ lub, jak w tym wypadku, podnieść po przepłynięciu na drugą stronę Przejścia Północno-Zachodniego. Żona Franklina, Jane, kończyła właśnie wyszywanie jedwabnej flagi brytyjskiej, kiedy wrócił do domu. Sir John wszedł do salonu i opadł na sofę obok Jane. Później nie pamiętał, by zdejmował buty, ktoś jednak musiał to zrobić – albo Jane, albo któryś ze służących – wkrótce bowiem leżał na plecach, pogrążony w półśnie. Bolała go głowa, miał nudności, jakich nigdy nie doświadczył na morzu, jego skóra płonęła gorączką. Lady Jane opowiadała mu o wszystkim, co przyniósł dzień, usta nie zamykały jej się ani na moment. Sir John próbował jej słuchać, choć raz po raz odpływał w niebyt, niesiony falami gorączki.

Był człowiekiem, który zjadł swoje buty; był nim od dwudziestu trzech lat, odkąd wrócił do Anglii w 1822 roku po swym pierwszym, nieudanym poszukiwaniu Przejścia Północno-Zachodniego – próbował wówczas dotrzeć do niego drogą lądową, przez północną Kanadę, pamiętał złośliwości i szyderstwa, jakimi go wówczas raczono. Franklin zjadł swoje buty, powtarzano – choć podczas tej trzyletniej sfuszerowanej ekspedycji jadł znacznie gorsze rzeczy, choćby tripe-de-roche, obrzydliwą papkę z porostów zeskrobanych ze skał. Po dwóch latach wędrówki i głodowania Franklin i jego ludzie – pamiętał jak przez mgłę, że podzielił swój oddział na trzy grupy, pozostawiając dwie z nich własnemu losowi – musieli jeść ugotowaną skórę ze swych butów, by przeżyć. Sir John – wówczas był po prostu Johnem, nadano mu tytuł szlachecki za niekompetencję po późniejszej podróży lądowej i kolejnej sknoconej wyprawie morskiej – w roku 1821 przez wiele dni żywił się jedynie kawałkami niewygarbowanej skóry. Jego ludzie jedli także ubrania ze skóry bizonów. Później niektórzy posunęli się jeszcze dalej. On jednak nigdy nie jadł ludzkiego mięsa.

Franklin wielokrotnie zastanawiał się i powątpiewał, czy inni uczestnicy jego ekspedycji, łącznie z dobrym przyjacielem, porucznikiem doktorem Johnem Richardsonem, zdołali oprzeć się tej pokusie. Zbyt wiele wydarzyło się w czasie, gdy poszczególne grupy rozdzieliły się i przemierzały na własną rękę arktyczne pustkowia, starając się za wszelką cenę dotrzeć do prowizorycznego Fort Enterprise stworzonego przez Franklina i do prawdziwych fortów, Providence i Resolution.

Zginęło dziewięciu białych ludzi i jeden Eskimos. Dziewięciu spośród dwudziestu jeden ludzi, których młody porucznik John Franklin, trzydziestotrzylatek, który już wtedy był nieco otyły i łysawy, wyprowadził z Fort Resolution w 1819 roku, plus jeden z miejscowych przewodników, których wynajęli po drodze – Franklin nie pozwolił mu odłączyć się od ekspedycji i szukać pożywienia na własną rękę. Dwaj spośród tych ludzi zostali zamordowani z zimną krwią. Co najmniej jeden z nich został bez wątpienia zjedzony przez pozostałych. Ostatecznie zginął jednak tylko jeden Anglik. Tylko jeden prawdziwie biały człowiek. Pozostali byli zwykłymi francuskimi voyageurs lub Indianami. Był to swego rodzaju sukces – tylko jeden Anglik nie wrócił z wyprawy, choć pozostali zamienili się w bełkoczące, brodate szkielety. I choć przeżyli tylko dlatego, że George Back, ten pomylony, niewyżyty seksualnie aspirant, przeszedł na rakietach śnieżnych 1200 mil, by przynieść im prowiant i – co ważniejsze – przyprowadzić kolejnych Indian, którzy zajęli się Franklinem i jego umierającymi ludźmi.

Ten pomylony Back. Nawet nie udawał chrześcijanina. Arogancki. Trudno go też nazwać prawdziwym dżentelmenem, mimo że później otrzymał tytuł szlachecki za wyprawę arktyczną, podczas której płynął na tym samym okręcie, HMS Terror, dowodzonym teraz przez sir Johna.

Podczas tej wyprawy, wyprawy Backa, Terror został wyniesiony pięćdziesiąt stóp w górę przez lodową wieżę, a potem zrzucony tak gwałtownie, że przeciekała niemal każda dębowa deska w jego kadłubie. George Back przyprowadził cieknący Terror do wybrzeży Irlandii i wyciągnął go na brzeg dosłownie na kilka godzin przed tym, jak statek poszedłby na dno. Załoga owinęła kadłub łańcuchami i ściągnęła je tak mocno, by uszkodzony okręt zdołał dowieźć ich do domu. Wszyscy cierpieli na szkorbut – czarne dziąsła, przekrwione oczy, wypadające zęby – i graniczące z szaleństwem urojenia, które towarzyszą tej chorobie.

Oczywiście Back otrzymał po tym wyczynie tytuł szlachecki. Właśnie w ten sposób Anglia i Admiralicja traktowały kogoś, kto wrócił z nieudanej wyprawy polarnej, która pochłonęła zatrważającą liczbę ofiar; jeśli przeżyłeś, otrzymywałeś tytuł i zaszczyty. Gdy w 1827 roku Franklin wrócił ze swej drugiej ekspedycji na daleką północ Ameryki Północnej, otrzymał tytuł szlachecki z rąk samego króla Jerzego IV. Towarzystwo Geograficzne w Paryżu dało mu złoty medal. W nagrodę został również dowódcą pięknej fregaty HMS Rainbow i skierowany na Morze Śródziemne, tym samym otrzymał przydział, o jakim marzył każdy komandor Królewskiej Marynarki Wojennej. Oświadczył się jednej z najbliższych przyjaciółek swej zmarłej żony, Eleanor, energicznej, pięknej i elokwentnej Jane Griffin.

– Wyjaśniłam więc sir Jamesowi przy herbacie – mówiła właśnie Jane – że reputacja mojego drogiego sir Johna jest dla mnie o wiele ważniejsza niż samolubna przyjemność, jaką daje mi przebywanie w jego towarzystwie, nawet jeśli musi wyjechać na cztery… lub pięć lat.

Jak nazywała się ta piętnastoletnia Indianka, o którą Back zamierzał się pojedynkować w ich zimowej kwaterze w Fort Enterprise? Zielone Pończochy. Właśnie. Zielone Pończochy. To była zła dziewczyna. Piękna, owszem, ale zła. Nie miała wstydu. Franklin widział osobiście, choć starał się nigdy nie patrzeć w jej stronę, jak zrzuciła z siebie swe pogańskie ubranie i szła naga przez chatę pewnej księżycowej nocy.

Miał wówczas trzydzieści cztery lata, ale ona była pierwszą nagą kobietą, jaką kiedykolwiek widział w swym życiu i zarazem najpiękniejszą – co nie zmieniło się do tej pory. Ciemna skóra. Piersi już krągłe jak dojrzałe owoce, a jednocześnie młodzieńczo jędrne, o drobnych sutkach wyrastających z dziwnych, ciemnobrązowych otoczek. Był to obraz, którego sir John nie potrafił wymazać z pamięci – choć bardzo się o to starał i modlił – od ćwierćwiecza. Włosy łonowe tamtej dziewczyny nie miały klasycznego kształtu V, który Franklin widział później u swej pierwszej żony Eleanor – miał okazję zobaczyć ją nagą tylko raz, kiedy Eleanor przygotowywała się do kąpieli, gdyż zgodnie z jej życzeniem zawsze obcowali ze sobą w całkowitych ciemnościach – nie przypominały też rzadszego, choć bardziej rozwichrzonego gniazda będącego częścią starzejącego się ciała jego obecnej żony Jane. Nie, między nogami tej dzikuski widać było tylko wąski kruczoczarny pasek owłosienia. Delikatny jak pióro kruka. Czarny jak sam grzech.

Szkocki aspirant, Robert Hood, który podczas tej pierwszej niekończącej się zimy spędzonej w chacie nazwanej przez Franklina Fort Enterprise spłodził już jednego bękarta z inną Indianką, natychmiast zakochał się w nastoletniej squaw Zielone Pończochy. Dziewczyna sypiała wcześniej z innym aspirantem, George’em Backiem, ale kiedy ten opuścił obóz w poszukiwaniu pożywienia, przeniosła swe uczucia na Hooda z łatwością właściwą jedynie poganom i ludziom pierwotnym.

Franklin wciąż pamiętał namiętne postękiwania i jęki wypełniające długą zimową noc – nie były to kilkuminutowe akty namiętności, jakich doświadczał z Eleanor (oczywiście, jak przystało na prawdziwego dżentelmena, nigdy nie wydawał przy tym żadnych dźwięków), ani nawet dłuższe wybuchy pożądania, jakich dwukrotnie zaznał w obecności Jane, na przykład tej pamiętnej nocy podczas ich miesiąca miodowego; nie, Hood i Zielone Pończochy robili to pięć, sześć razy. Ledwie ucichły hałasy dobiegające z zajmowanej przez nich przybudówki, a już wszystko zaczynało się od nowa – śmiech, przytłumione chichoty, potem ciche pojękiwania, które zamieniały się stopniowo w coraz głośniejsze krzyki.

Jane Griffin miała trzydzieści sześć lat, kiedy poślubiła świeżo upieczonego szlachcica, sir Johna Franklina, a stało się to piątego grudnia 1828 roku. Miesiąc miodowy spędzili w Paryżu. Franklin nie przepadał za tym miastem, nie lubił też Francuzów, zamieszkali jednak w luksusowym hotelu z restauracją, gdzie podawano doskonałe jedzenie.

Podróże na kontynent zawsze budziły we Franklinie lęk przed spotkaniem z niejakim Rogetem – Peterem Markiem Rogetem, który zdobył sobie uznanie w kręgach literackich, przygotowując do publikacji jakiś głupi słownik czy coś w tym rodzaju – tym samym człowiekiem, który niegdyś poprosił Jane Griffin o rękę i został odrzucony, podobnie jak wszyscy inni zalotnicy z jej młodości. Franklin zaglądał do pamiętników Jane z tamtych czasów – potem usprawiedliwiał się sam przed sobą z tego występku, zakładając, że Jane chciała, by znalazł i przeczytał wielkie, oprawne w skórę tomiska, inaczej bowiem nie zostawiałaby ich na wierzchu – i znalazł zapisek sporządzony przez jego ukochaną w dniu, w którym Roget poślubił inną kobietę: miłość mojego życia odeszła.

Robert Hood hałasował z Zielonymi Pończochami przez sześć niekończących się arktycznych nocy, nim wreszcie jego towarzysz George Back wrócił z wyprawy po żywność z grupą Indian. Hood i Back mieli stoczyć ze sobą pojedynek na śmierć i życie tuż po wschodzie słońca – czyli około 10.00 – następnego ranka.

Franklin nie wiedział, co robić. Korpulentny porucznik nie potrafił zdyscyplinować gburowatych Doyagewsam pogardzających nim Indian, nie mówiąc już o upartym Hoodzie i impulsywnym Backu.

Obaj aspiranci byli artystami i kartografami. Od tego czasu Franklin nigdy nie ufał artystom. Kiedy pewien rzeźbiarz w Paryżu rzeźbił dłonie lady Jane i gdy podobny do tamtego, wyperfumowany pederasta niemal przez miesiąc przychodził do ich rezydencji w Londynie, by namalować jej portret, Franklin ani moment nie zostawił żony samej w ich towarzystwie.

Back i Hood mieli więc spotkać się o świcie i stoczyć śmiertelny pojedynek, a jedyne, co John Franklin mógł zrobić w tej sytuacji, to zamknąć się w swojej chacie i modlić, by śmierć lub obrażenia powstałe w wyniku tego pojedynku nie doprowadziły do ostatecznej klęski jego nieudanej ekspedycji. Rozkazy, którymi się kierował, nie mówiły, że powinien zabrać żywność na liczącą 1200 mil ekspedycję arktyczną, której trasa wiodła przez ląd, wody przybrzeżne i z nurtem rzeki. Z własnej kieszeni wyłożył środki na zakup pożywienia, które wystarczyło na wykarmienie szesnastu ludzi przez jeden dzień. Franklin zakładał, że Indianie będą polować i na bieżąco uzupełniać zapasy, troszcząc się o nich podobnie jak przewodnicy, którzy nieśli ich bagaże i wiosłowali na łódkach z kory brzozowej.

Łodzie z kory brzozowej były do niczego. Dwadzieścia trzy lata po fakcie gotów był to przyznać – przynajmniej przed samym sobą. Zaledwie po kilku dniach podróży w spływających krą przybrzeżnych wodach, do których dotarli po ponadpółtorarocznej wędrówce z Fort Resolution, nietrwałe kanu zaczęły się rozpadać.

Franklin leżał z zamkniętymi oczami, starając się nie myśleć o dokuczliwym bólu głowy i rosnącej gorączce. Nieprzerwany potok słów wydobywający się z ust Jane przepływał obok niego, a myśli powracały do owego ranka, kiedy leżał w swoim śpiworze i zaciskał mocno powieki, podczas gdy Back i Hood odeszli od siebie na odległość piętnastu kroków i odwrócili się, by wystrzelić. Pomyleni Indianie i voyageurs – w pewnym sensie równie dzicy i bezlitośni – traktowali pojedynek na śmierć i życie jak dobrą rozrywkę. Franklin pamiętał, że Zielone Pończochy promieniowała tego ranka niemal erotycznym blaskiem.

Choć Franklin zakrył uszy dłońmi, słyszał doskonale, jak sekundant każe pojedynkującym się rozejść, potem odwrócić, wymierzyć i wypalić.

Potem usłyszał głuchy trzask. A później śmiech tłumu.

Pod osłoną nocy stary szkocki marynarz będący sekundantem pojedynku, ten szorstki i gburowaty John Hepburn, usunął z pistoletów proch i pociski. Zdeprymowani nieustającym śmiechem tłumu voyageurs i Indian Hood i Back rozeszli się w przeciwne strony. Wkrótce Franklin rozkazał George’owi Backowi wrócić do fortów i zakupić więcej prowiantu od Kompanii Zatoki Hudsona. Back zniknął niemal na całą zimę.

Franklin zjadł wówczas swoje buty i żywił się porostami zdrapanymi ze skał – ohydną mazią, której nie przełknąłby żaden szanujący się angielski pies – nigdy jednak nie spróbował ludzkiego mięsa.

Rok po nieudanym pojedynku, gdy grupa Richardsona oddzieliła się od grupy Franklina, ten opryskliwy, na wpół szalony Irokez, Michel eroahaute, strzelił w sam środek czoła artysty i kartografa Roberta riooda.

Tydzień przed zabójstwem ten sam Indianin przyniósł głodującej grupie Richardsona połeć mięsa o intensywnym smaku i zapachu, twierdząc, że jest to mięso wilka, który został raniony przez karibu i wykrwawił się na śmierć lub też zginął z ręki samego Teroahaute uzbrojonego w jeleni róg – Indianin kilkakrotnie zmieniał swą opowieść. Wygłodniali podróżnicy ugotowali i zjedli łup Irokeza, wcześniej jednak doktor Richardson zauważył pozostałości tatuażu na skórze okrywającej mięso. Lekarz powiedział później Franklinowi, że z całą pewnością Teroahaute wrócił do ciała jednego z voyageurs, którzy zginęli tamtego tygodnia na trasie wyprawy.

Wygłodniały Indianin i umierający Hood byli sami, kiedy Richardson, zajęty zeskrobywaniem porostów ze skały, usłyszał strzał. Samobójstwo, twierdził Teroahaute, lecz doktor Richardson, który widział już w swym życiu ciała wielu samobójców, był odmiennego zdania; położenie kuli w mózgu Roberta Hooda świadczyło o tym, że nie mógł się sam zastrzelić.

Pozbawiwszy życia Hooda, Indianin uzbroił się w brytyjski bagnet, muszkiet, dwa naładowane pistolety i nóż długości przedramienia. Dwaj pozostali przy życiu biali – Hepburn i Richardson – mieli tylko jeden mały pistolet i szwankujący muszkiet.

Richardson, obecnie jeden z najbardziej szanowanych naukowców i chirurgów w Anglii, przyjaciel poety Roberta Burnsa, wówczas zaś jedynie obiecujący lekarz i przyrodnik, poczekał, aż Michel Teroahaute wróci z wyprawy do lasu, upewnił się, że dźwiga naręcze drewna na opał, po czym podniósł pistolet i z zimną krwią strzelił mu prosto w głowę.

Później doktor Richardson przyznał się do zjedzenia płaszcza z bawolej skóry należącego do Hooda, jednak ani on, ani Hepburn – jedyni pozostali przy życiu członkowie ich grupy – nie wspomnieli słowem o tym, co jeszcze mogli jeść podczas wyczerpującej tygodniowej wędrówki do Fort Enterprise.

Franklin i członkowie jego grupy w Fort Enterprise byli zbyt słabi, by chodzić lub nawet stać. W porównaniu z nimi Richardson i Hepburn wydawali się silni i zdrowi.

Mogą sobie powtarzać, że jest człowiekiem, który zjadł swoje buty, ale John Franklin nigdy…

– Kucharka przygotowuje rostbef na kolację, mój drogi. Twoje ulubione danie. Ponieważ jest tu nowa – jestem pewna, że tamta Irlandka fałszowała rachunki i okradała nas, wiadomo przecież, że wszyscy Irlandczycy umieją tylko kraść i pić – przypomniałam jej kilkakrotnie, że stek ma być tak krwisty, by broczył sokiem pod najdelikatniejszym dotknięciem noża.

Franklin, niesiony kolejną falą gorączki, próbował sformułować jakąś odpowiedź, lecz ból głowy połączony z nudnościami i odurzającym gorącem całkowicie pozbawił go sił. Mokra od potu koszula kleiła się do jego ciała.

– Żona admirała Thomasa Martina przysłała nam dzisiaj cudowną kartkę i piękny bukiet kwiatów. Wprawdzie odezwała się do nas ostatnia, ale muszę przyznać, że kwiaty są naprawdę piękne. Widziałeś je? Stoją w holu. Znalazłeś chwilę, by porozmawiać z admirałem Martinem podczas przyjęcia? Oczywiście nie jest aż tak ważny, jak mu się wydaje, prawda? Nawet nie tak ważny jak kontroler marynarki? Z pewnością nie tak znaczący jak Pierwszy Lord Admiralicji lub pierwszy komisarz, nie mówiąc już o twoich przyjaciołach z Rady Arktycznej.

Komandor sir John Franklin miał wielu przyjaciół; wszyscy lubili komandora Johna Franklina. Ale nikt go nie szanował. Od dziesięcioleci chętnie przyjmował do wiadomości ów pierwszy fakt i starał się nie myśleć o drugim, teraz jednak wiedział, że to prawda. Wszyscy go lubili. Nikt go nie szanował.

Nikt nie darzył go szacunkiem po tym, co zaszło na Ziemi van Diemena. Po tasmańskim zesłaniu i wszystkich błędach, które tam popełnił.

Eleanor, jego pierwsza żona, umierała, gdy zostawił ją, by wyruszyć w swą drugą dużą ekspedycję.

Wiedział, że ona umiera. Ona też wiedziała. Jej gruźlica – i świadomość, że umrze na nią na długo przedtem, nim jej mąż zginie w bitwie lub na dalekiej wyprawie – towarzyszyła im niczym niemy świadek podczas ich ślubu. Podczas ich dwudziestodwumiesięcznego małżeństwa umierająca żona dała mu córkę, jego jedyne dziecko, młodą Eleanor.

Kobieta o drobnym, kruchym ciele – lecz niemal przerażającej sile ducha i energii – jego pierwsza żona, choć kaszlała krwią i wiedziała, że jej koniec jest bliski, kazała mu wyruszyć na drugą wyprawę w poszukiwaniu Przejścia Północno-Zachodniego, której trasa miała tym razem prowadzić wzdłuż wybrzeży Ameryki Północnej. Mówiła, że lepiej będzie dla niej, jeśli on w tym czasie będzie gdzie indziej. Wierzył jej. A przynajmniej wierzył, że tak będzie lepiej dla niego.

Człowiek głęboko wierzący, John Franklin, modlił się, by Eleanor umarła przed jego wyjazdem. Nie umarła. Wypłynął 16 lutego 1825 roku, w drodze do Wielkiego Jeziora Niewolniczego pisał do swej ukochanej czułe listy, które wysłał w Nowym Jorku i Albany. Dowiedział się o jej śmierci 24 kwietnia, w bazie brytyjskiej marynarki wojennej w Penetanguishene. Zmarła wkrótce po tym, jak jego okręt opuścił Anglię.

Kiedy w 1827 roku wrócił z tej wyprawy, czekała nań Jane Griffin, Przyjaciółka Eleanor.

Przyjęcie w Admiralicji odbyło się niecały tydzień wcześniej – nie, owładnie tydzień wcześniej, przed tą przeklętą grypą. Oczywiście na przyjęciu był obecny komandor sir John Franklin oraz wszyscy jego oficerowie z Erebusa i Terroru. Nie zabrakło również cywilów biorących udział w ekspedycji – byli wśród nich lodomistrz Erebusa, James Reid, i lodomistrz Terroru, Thomas Blanky, a także płatnicy, lekarze i intendenci.

Sir John wyglądał olśniewająco w swoim nowym niebieskim fraku, niebieskich spodniach ze złotymi lampasami, obszytych złotą nicią epoletach, trójrożnym kapeluszu i z ozdobną szpadą u boku. Dowódca jego okrętu flagowego, Erebusa, James Fitzjames, nazywany często najprzystojniejszym mężczyzną w Królewskiej Marynarce Wojennej, wyglądał olśniewająco i skromnie zarazem, jak na bohatera przystało. Fitzjames oczarował wszystkich tego wieczoru. Francis Crozier jak zawsze wyglądał sztywno, niezdarnie i melancholijnie, i jak zawsze był nieco pijany.

Jane nie miała jednak racji – członkowie Rady Arktycznej nie byli przyjaciółmi sir Johna. Rada Arktyczna w rzeczywistości nie istniała. Był to raczej określony krąg towarzyski niż prawdziwa instytucja; z drugiej strony jednak był to także najbardziej elitarny klub oldboyów w całej Anglii.

Spotkali się ze sobą na przyjęciu – Franklin, jego najwyżsi oficerowie oraz wysocy, chudzi członkowie legendarnej Rady Arktycznej.

By zostać członkiem rady, trzeba było jedynie dowodzić ekspedycją na daleką arktyczna północ… i przeżyć.

Wicehrabia Melville – pierwsza znakomitość w długim rzędzie osób witających gości – był pierwszym lordem admiralicji i sponsorem ich sponsora, sir Johna Barrowa. Jednak Melville nie był starym arktycznym wygą.

Prawdziwe legendy Rady Arktycznej – których większość miała ponad siedemdziesiąt lat – tego wieczora bardziej przypominały zdenerwowanemu Franklinowi zebrane na sabacie czarownice z Makbeta albo grupkę szarych duchów niż żywych ludzi. Każdy z nich przed Franklinem poszukiwał Przejścia Północno-Zachodniego i wrócił z wyprawy żywy – choć nie całkiem.

Czy ktokolwiek, zastanawiał się Franklin tego wieczoru, naprawdę wracał żywy, spędziwszy zimę w rejonach podbiegunowych?

Sir John Ross, Szkot o twarzy równie kanciastej jak powierzchnia góry lodowej, miał ogromne krzaczaste brwi przypominające kołnierze i pióra pingwinów, które opisał bratanek, sir James Clark Ross, po powrocie z wyprawy na dalekie południe. Głos Rossa brzmiał szorstko, jakby cegiełkę do szorowania przesuwano po pokładzie.

Sir John Barrow, starszy od samego Boga i dwukrotnie potężniejszy. Ojciec poważnych brytyjskich badań w rejonach polarnych. Wszyscy pozostali, obecni tego wieczora na przyjęciu, nawet siwowłosi siedemdziesięciolatkowie, byli chłopcami… chłopcami Barrowa.

Sir William Parry, dżentelmen nad dżentelmenami, nawet wśród członków rodziny królewskiej, próbował odnaleźć Przejście czterokrotnie; ostatnia wyprawa zakończyła się śmiercią jego ludzi i zatonięciem okrętu Fury.

Sir James Clark Ross otrzymał niedawno tytuł szlachecki i ożenił się z kobietą, która kazała mu przysiąc, że nigdy już nie wyruszy na wyprawę polarną. Gdyby tylko chciał, zająłby miejsce Franklina jako dowódca tej ekspedycji, o czym obaj dobrze wiedzieli. Ross i Crozier stali w pewnym oddaleniu od pozostałych, popijając drinki i rozmawiając cicho, niczym konspiratorzy.

Przeklęty sir George Back; Franklin nie mógł pogodzić się z faktem, że dzieli tytuł szlachecki ze zwykłym aspirantem, który niegdyś służył pod jego dowództwem, a do tego kobieciarzem. Tego uroczystego wieczora komandor sir John Franklin niemal żałował, że dwadzieścia pięć lat wcześniej Hepburn wyjął pociski i proch z pistoletów pojedynkujących się mężczyzn. Back był najmłodszym członkiem Rady Arktycznej i wydawał się szczęśliwszy i bardziej zadowolony z siebie niż którykolwiek z pozostałych członków, nawet po dramatycznej wyprawie, która o mały włos nie zakończyła się zatonięciem Terroru.

Komandor sir John Franklin był abstynentem, ale po trzech godzinach picia szampana, wina, brandy, sherry i whisky pozostali goście zaczęli się rozluźniać, ich śmiech rozbrzmiewał coraz głośniej, a rozmowy nabierały luźniejszego charakteru; Franklin uspokoił się wreszcie nieco, uświadomiwszy sobie, że całe to przyjęcie, wszystkie złote guziki, jedwabne fulary, lśniące epolety, wykwintne dania, cygara i uśmiechy przeznaczone były dla niego. Tym razem wszystko kręciło się wokół niego.

Doznał więc niemal szoku, kiedy starszy Ross odciągnął go niespodziewanie na bok i zaczął zasypywać pytaniami.

– Franklin, po jaką cholerę zabierasz ze sobą stu trzydziestu czterech ludzi? – zazgrzytał kamień trący o szorstki pokład.

Komandor sir John Franklin zamrugał gwałtownie.

– To duża wyprawa, sir Johnie.

– Moim zdaniem o wiele za duża. Trudno przeprawić przez lód, wsadzić do łodzi i zawieźć z powrotem do cywilizacji trzydziestu ludzi, gdy coś pójdzie nie tak. Stu trzydziestu czterech… – Stary podróżnik odchrząknął paskudnie, jakby miał ochotę splunąć.

Franklin odpowiedział mu uśmiechem i skinął głową, modląc się w myślach, by Ross zostawił go w spokoju.

– No i ten twój wiek – kontynuował Ross. – Masz sześćdziesiąt lat, na miłość boską.

– Pięćdziesiąt dziewięć – odrzekł Franklin sztywno.

Starszy Ross uśmiechnął się lekko, jednak jego oczy pozostały zimne jak lód.

– Jaką ma wyporność Terror! Trzysta trzydzieści ton? Erebus trzysta siedemdziesiąt?

– Trzysta siedemdziesiąt dwie tony – sprostował Franklin. – Terror trzysta dwadzieścia sześć.

– I zanurzenie dziewiętnaście stóp, zgadza się?

– Tak jest, milordzie.

– To czyste szaleństwo. Nigdy jeszcze okręty o tak dużym zanurzeniu nie brały udziały w wyprawie na Daleką Północ. Z tego, co wiemy o tym rejonie, wynika, że tamtejsze wody są płytkie i że roi się na nich od mielizn, podwodnych skał i gór lodowych. Moja Victory miała tylko półtora sążnia zanurzenia, a i tak nie mogliśmy przepłynąć nad łachą przy przystani, w której spędziliśmy zimę. George Back omal nie rozerwał na kawałki kadłuba twojego Terroru.

– Oba okręty zostały wzmocnione, sir Johnie – odparł Franklin. Czuł, jak strużki potu ściekają mu po żebrach i wydatnym brzuchu. – Teraz można je śmiało nazwać najbardziej wytrzymałymi okrętami na świecie.

– A cóż to za bzdurny pomysł z tymi silnikami parowymi z lokomotyw?

– To wcale nie jest bzdurny pomysł, milordzie. – Franklin starał się zachować spokój, sam jednak słyszał protekcjonalny ton w swym głosie. Nie znał się na silnikach parowych, miał jednak dwóch dobrych mechaników i Fitzjamesa, który służył na parowcach. – To bardzo mocne silniki, sir Johnie. Przewiozą nas przez lód, kiedy zawiodą żagle.

Sir John Ross parsknął głośno.

– To nie są nawet silniki okrętowe, prawda, Franklin?

– Nie, sir Johnie, ale to najlepsze silniki parowe, jakie kolej mogła nam sprzedać. Przystosowane do użycia na statku. Naprawdę potężne bestie.

Ross pociągnął łyk whisky.

– Potężne, jeśli zamierzasz położyć tory wzdłuż Przejścia Północno-Zachodniego i przejechać po nich lokomotywą.

Franklin skwitował tę uwagę chichotem, w rzeczywistości jednak wcale nie uważał jej za zabawną, a wręcz czuł się nią głęboko dotknięty. Często nie potrafił określić, czy ktoś żartuje, czy kpi sobie z niego, sam bowiem nie miał poczucia humoru.

– W rzeczywistości jednak wcale nie są takie silne – kontynuował Ross. – Ważąca półtorej tony maszyna, którą wcisnęli w ładownię twojego Erebusa, ma moc dwudziestu pięciu koni mechanicznych. Silnik Croziera jest jeszcze słabszy… nie więcej niż dwadzieścia koni. Statek, który odholuje was od brzegów Szkocji, Rattler, ma mniejszy silnik, ale jego moc to dwieście dwadzieścia koni. To jest właśnie prawdziwy silnik okrętowy.

Franklin nie wiedział, co odpowiedzieć, uśmiechnął się więc tylko. By wypełnić jakoś krępującą ciszę, przywołał kelnera, który roznosił kieliszki z szampanem. Ponieważ jednak z zasady nie pił alkoholu, jedyne, co mógł zrobić, to trzymać kieliszek w dłoni, zerkać na opadającą pianę i czekać na okazję, która pozwoli mu pozbyć się pozbyć kłopotliwego naczynia.

– Pomyśl tylko, ile prowiantu mógłbyś jeszcze upchnąć w ładowniach obu statków, gdyby nie było tam tych przeklętych silników – nie ustępował Ross.

Franklin rozejrzał się dokoła, jakby szukając ratunku, wszyscy jednak zajęci byli rozmową.

– Mamy zapasy, które wystarczą nam co najmniej na trzy lata, sir Johnie – odpowiedział w końcu. – Jeśli zmniejszymy racje do minimum, starczy ich nawet na pięć do siedmiu lat. – Uśmiechnął się ponownie, próbując obłaskawić jakoś tę kamienną twarz. – Do tego zarówno Erebus, jak i Terror mają centralne ogrzewanie, sir Johnie. Jestem pewien, że coś takiego przydałoby się na Victory.

Oczy sir Johna Rossa błysnęły zimno.

– Lód zgniótł Victory jak skorupkę jajka, Franklin. Centralne ogrzewanie chyba na niewiele by się wtedy przydało, co?

Franklin rozejrzał się dokoła, próbując ściągnąć na siebie wzrok Fitzjamesa. Nawet Croziera. Kogokolwiek, kto mógłby pośpieszyć mu na ratunek. Wyglądało na to, że nikt nie zauważa starego sir Johna i grubego sir Johna pogrążonych w tak poważnej, choć jednostronnej rozmowie. Obok przeszedł kelner, a Franklin odstawił nietknięty kieliszek z szampanem na tacę. Ross przyglądał mu się spod przymrużonych powiek.

– Ile trzeba węgla na ogrzanie jednego statku przez jeden dzień? – wypytywał dalej stary Szkot.

– Och, prawdę mówiąc, nie wiem, sir Johnie – odrzekł Franklin z rozbrajającym uśmiechem. Rzeczywiście nie wiedział. Niespecjalnie też go to obchodziło. Silnikami parowymi i węglem zajmowali się mechanicy. Admiralicja z pewnością dobrze wszystko za nich obliczyła.

– Ja wiem. – Ross skinął głową. – Trzeba spalić około stu pięćdziesięciu funtów węgla dziennie tylko po to, by ogrzać wodę instalacji centralnego ogrzewania w kajutach załogi. Pół tony węgla dziennie, żeby utrzymać odpowiednie ciśnienie pary w kotłach. Podczas normalnej żeglugi – przypuszczam, że te paskudne okręty bombardujące nie popłyną szybciej niż cztery węzły – będziecie zużywać dwie do trzech ton węgla dziennie. Znacznie więcej, jeśli będziecie próbowali przedrzeć się przez lód. Ile węgla wieziecie ze sobą, Franklin?

Komandor sir John machnął ręką lekceważąco.

– Och, około dwustu ton, milordzie. Ross znów przymrużył oczy.

– Po dziewięćdziesiąt ton na Erebusie i Terrorze, dokładnie rzecz biorąc – wychrypiał. – A tyle będziecie mieli w chwili, gdy odpłyniecie z Grenlandii, zanim jeszcze dotrzecie do Zatoki Baffina, nie mówiąc już o prawdziwym lodzie.

Franklin uśmiechnął się tylko z zakłopotaniem.

– Powiedzmy, że przypłyniecie do miejsca, w którym spędzicie zimę, spaliwszy dwadzieścia pięć procent z dziewięćdziesięciu ton węgla – kontynuował Ross, prąc uparcie do przodu niczym okręt przebijający się przez lód. – Zostaje wam więc… ile dni pracy silników przy normalnych warunkach, nie mówiąc nawet o lodzie? Dwanaście? Trzynaście? Może dwa tygodnie?

Komandor sir John Franklin nie miał najmniejszego pojęcia. Jego umysł, choć bez wątpienia będący umysłem żeglarza i profesjonalisty, po prostu nie działał w ten sposób. Być może w jego oczach pojawił się nagle paniczny strach – Franklin nie myślał jednak wcale o niedoborach węgla, bał się jedynie, że wyjdzie przed sir Johnem Rossem na idiotę – gdyż stary żeglarz położył dłoń na jego ramieniu i zamknął je w żelaznym uścisku. Kiedy Ross pochylił się bliżej, komandor sir John Franklin wyczuł whisky w jego oddechu.

– Jak wygląda plan operacji ratunkowej przygotowany przez Admiralicję? – spytał przyciszonym głosem Ross. Dokoła rozbrzmiewały śmiechy i głosy rozbawionych gości.

– Operacji ratunkowej? – powtórzył Franklin, mrugając oczami. Myśl, że dwa najnowocześniejsze okręty na świecie – wzmocnione na potrzeby wyprawy, napędzane silnikami parowymi, zaopatrzone w prowiant na pięć lub sześć lat, obsadzone załogą wybraną przez sir Johna Barrowa – mogą potrzebować ratunku, nawet nie pojawiła się w umyśle Franklina. Taka myśl była absurdalna.

– Wiesz już, gdzie będziesz umieszczał skrytki z zapasami na trasie wyprawy, kiedy wpłyniecie między wyspy?

– Skrytki? – powtórzył ponownie Franklin. – Mamy zostawiać skrytki z zapasami? Dlaczego miałbym to robić?

– Żebyś mógł zapewnić swoim ludziom żywność i schronienie, kiedy będziecie musieli zejść na lód i wracać na piechotę – odrzekł ostro Ross, a w jego oczach pojawił się niebezpieczny błysk.

– Dlaczego mielibyśmy wracać na piechotę do Zatoki Baffina? – odpowiedział mu pytaniem Franklin. – Naszym celem jest przepłynięcie na drugą stronę Przejścia Północno-Zachodniego.

Sir John Ross odsunął głowę do tyłu. Jego dłoń zacisnęła się mocniej na ramieniu Franklina.

– Więc nie ma żadnego planu akcji ratunkowej?

– Nie.

Ross pochwycił drugie ramię Franklina i ścisnął je tak mocno, że komandor sir John skrzywił się z bólu.

– Posłuchaj mnie, chłopcze – wyszeptał Ross. – Jeśli do tysiąc osiemset czterdziestego ósmego roku nie dotrą do nas żadne wieści od ciebie, sam pójdę cię szukać. Przysięgam.

Franklin obudził się gwałtownie.

Ociekał potem. Kręciło mu się w głowie. Serce waliło mu jak młot, a każde uderzenie odbijało się mocniejszym bólem głowy.

Spojrzał z przerażeniem w dół. Jego nogi i brzuch okryte były jedwabiem.

– Co to jest? – krzyknął, spanikowany. – Co to jest? Ktoś przykrył mnie flagą!

Lady Jane zerwała się z miejsca.

– Było ci zimno, John. Miałeś dreszcze. Przykryłam cię tym, żebyś się trochę rozgrzał.

– Boże! – krzyknął komandor sir John Franklin. – Boże, kobieto, wiesz, coś ty zrobiła? Nie wiesz, że flagą przykrywa się zwłoki!?