Песьня пра зубра

Знае народ, што лясы нашы — скарб неацэнны,

Ён не зьмяняе яго нат на золата. Морам

Чэргі чужых караблёў па яго да нас цягнуць,

Дзівы вязуць нам багатых заморскіх тавараў.

Шчодрая вільгаць з прыродных у лесе жаролаў

Цёплым дажджом палівае ўраджайныя нівы,

Рэкі у сьвет спрытна лес наш сплаўляюць плытамі,

Што, як масты, заляглі паміж землямі княства.

Глебы багатыя працы цяжкое ня просяць,

Толькі ў жніво скрозь пярэсьцяцца жнеямі нівы, —

Статкі ў суценьню узьлесьсяў пасуцца на волі,

А у лугох — табуны скакуноў хутканогіх.

Дар нашых ніваў, лясоў прадаем мы за мора

Іншым краём і, няхай мы раўня па багацьці,

Цэнім заморскае менш, чымся родныя пушчы.

Княства Вялікае нашае — край дабрадзейны,

Больш, чым красу ў сваім моры зялёным хавае.

Ён — і складніца жывіцы й смалы карабельнай,

Скуркаў куніцы, і мёду, і воску й дзічыны.

Так што чужынцы-купцы трасянуць калітою

Могуць цяжкой, не скупіцца на торжышчах нашых.

Знойдуць усё: і сасну карабельную й дубу

Стырты й драніцу на дахі чужым багацеям

Тамка, дзе лесу няма. Нашы пушчы на дзіва

Борзда растуць. Не знайсьці гэткіх волатаў-соснаў

Пэўне нідзе. Шчодра нас надарыла прырода!

Водараць пахамі краскаў лясныя узьлесьсі —

Месца ўлюбёнае вёскаў на гульні ды йгрышчы,

Бортнікі нашыя дзюплі дзяўбуць у камлішчах

Дрэваў старых і ўжо маюць вульлі неўзабаве.

Вёснамі — птушкі лясной не палічыш у пушчы,

Б'юць яе стрэламі ў нас, а часамі й мушкетам

Тых пявуноў, аб якіх яшчэ Пліні нам піша,

Ў пушчы бязь ліку. У нас тут іх клічуць глушцамі.

Птушка важкая, вагою гуся перавысіць,

Пах асаблівы глушцоваму мясу ўласьцівы.

Большай уцехі нямаш, чымся бачыць, як певень,

Трапна падбіты, падскочыць… і падае долу!

Зь цягі нясе паляўнічы дзьве нібы здабычы:

Страву для цела, адлі і спажыву для духу.

Дзе ні паткнешся — майструюць ці сеткі, ці пасткі:

Гэтай ня зловіш — у гэную трапіць дзічына.

Лесу закон скрозь адзін для здабытчыка-лоўцы!

Гэткім прырода наш край надарыла багацьцем,

Што лішкі тутка даюць нам свабоду здабычы:

Ёсьць у ашчадных удосьць і птушыны і зьвера,

Процьма марнуецца. Бачыў я сам нерастоўі

Поўныя дохлае рыбы, што сетку мінула.

Горш із даглядам: дзічэюць сады год па годзе,

Збожжа ня родзіць на нівах, нязжатых улетку…

Наша айчына — краіна загадкаў і дзіваў!

Можа так Бог загадаў, каб усё было вольна,

Мо з чараўнічае моцы расьце ўсё, каб зьгінуць?

Часта з трывогаю думаеш: чым растлумачыць

Сілу, што свомая зёлам паўночным ды словам,

Песьняў уплывам магутным? І часам здаецца

Гэта ўсё казкаю мне чараўніцы Мэдэі…

Словы мае найшчырэйшая праўда. Я знаю,

Жорстка карае Хрыстовая вера паганых,

Тайна зьвязаных із моцамі зла чарадзеяў.

Як іх даюць, з памагатымі, на катаваньне!

Хопіць таго, каб пайшлі пагалоскі ў народзе:

«Ён, бач, вядзьмяр і ціхцом із нячыстым вядзецца!»

Схопяць у міг бедалагу, павяжуць і рукі, і ногі

Й кінуць з высокага берагу ў вір галавою!

Бачаць, што топіцца, — што ж, вінавайца — бязьвінны,

А як ня топіцца, лічаць, што вінны напэўна!

Гэткія кары ці раз назіраў я: ў прадоньні

Б'ецца ахвяра зьвязаная з хваляй, прабуе

Рынуць у вір з галавою, а натаўпы прагна

Ходаньне гэтае сочаць, клянуць, гарлапаняць!

Бачачы гэткае, я камянеў ад уразы

Мрсьцілася, быццам вада — не вада, як заўсёды.

Суне вось хваля, здаецца — канцы… праглынула…

Не, не кранула, ўцякае… жыве йшчэ ахвяра!

Справядлівейшы агонь: і чарадзея, і ведзьму

Ён пажарэ ўсё адно, як агідных зладзеяў…

Мо што да словаў маіх вы займелі сумлевы?

Верце! Ў Літве адбываецца гэткае яўна.

Я толькі праўды трымаюся, хай, як вядома,

Нат у звычайныя выдумкі, бабскія казкі,

Верыць гатовыя часта й разумныя людзі.

Кіньма жа-ж казкамі трызьніць, спрабуем цяжару

Трошкі лягчэйшага: знойдзем бароў насалоду.

Шчодра табе, чалавеча, адкрыла прырода

Сьвету прывабнасьць, а дзе ж твая будзе падзяка?

Першапачатная гожасьць і траваў і дрэваў,

Статкі лясной зьвярыны, баравая дзічына, —

Ўсё захапляе а цешыць мужоў добрародных,

Пасьля паходаў прыбылых увосені ў пушчу

Папаляваць, адпачыць ад вайсковых цяжараў.

Праца й спачын тут — найлепшая страва для духа,

Цела гартуе яна і старэчую немач

Аж на даўгія гады адганяе і гэтым

Спраўнасьць захоўвае й век падаўжае сьмяротным.

Гэта дазнаньнем пацьверджана: сунецца старасьць,

Цела ж здаровае, слых няпрыглушаны, вуха

Ловіць найменшыя шэляхі, добрае й вока

Мэту бясьхібна здалёку ужо прыкмячае.

Практыкай лепшай для вока ці лекам для вуха

Ловы лічу я ізь іхнай няспыннай старожай.

Вуха і зрок — памагатыя нам у прыгодзе,

Калі, прыкмеціўшы лоўчага, зубар злаўчыцца,

Каб вас адолець, ня спрытам, дык моцай сваёю.

Ён, што з прыроды напорысты, кемлівы, грозны,

Ўзагрудкі пойдзе й нічога ўжо вас не ўратуе…

Зжыўшыся зь лесам, дасьветчыўшы сам усё гэта,

Я ўваскрашаю так вобраз праўдзівы, і знаю,

Што для каго — гэта праўда, а хто ня дасьць веры.

Хай будзе й гэтак… Я песьню на суд справядлівы

Гэтта стаўляю. Няхай яе згодна із правам

Тыя асудзяць, што працаю сталай у Музы

Ўменьне займеў лепш цаніць і пісаць, чымся тутка

Сам я, і ў часе кароткім, і сьпехам, накідаў.