Спеў аб Гаяваце

«Цеціва патрэбна луку,

Як жанчына для мужчыны:

Хоць яна яго згінае,

Але ён кіруе ёю;

Хоць яна яго і цягне,

Ды за ім ідзе слухмяна;

Сэнс жыцця іх — у адзінстве!»

Так нярэдка Гаявата

Разважаў, калі з адчаем

І трывожнаю надзеяй,

I гарачым хваляваннем

Аддаваўся летуценню

Аб прыгожай Мінегазе,

Што жыве ў краі Дакотаў.

«Не шукай па свеце жонкі,—

Папярэджвала Накоміс, —

Не прыводзь з чужога краю!

Не красой дачка суседа —

Цеплынёй вігвам сагрэе,

А красою чужаземкі

Не сагрэць яго, як ноччу

Месяц неба не сагрэе!»

Папярэджвала Накоміс,

Ёй адказваў Гаявата:

«О Накоміс дарагая!

Я люблю ачаг свой родны,

Ды, аднак, люблю не меней

Месяц той, што ясна свеціць!»

Папярэджвала Накоміс

Гаявату: «Нам не трэба

Леных рук і ног бяздзейных;

Жонку сватай завішную,

Каб ахвотна ўсё рабіла,

Мела рукі залатыя,

Паваротлівыя ногі!»

Ёй адказваў Гаявата:

«У паселішчы Дакотаў

Майстра стрэл жыве з дачкою,

Мінегагаю прыгожай.

Прывяду яе ў твой дом я,

Хай тваёй дачкою будзе,

Ясным месяцам і зоркай,

Цеплынёй твайго вігвама,

Сонцам нашага народу!»

Папярэджвала Накоміс

З асцярогай: «Не бяры ты

Жонку з племені Дакотаў!

Злосць і дзікасць іх вядомы

З дзён, як мы ваюем з імі.

Не сціхаюць сваркі нашы,

Не загойваюцца раны!»

Смеючыся, адказаў ён:

«З той прычыны альбо іншай,

Але я хачу, Накоміс,

З гэтым племем парадніцца,

Каб старыя скончыць спрэчкі,

Загаіць цяжкія раны!»

I пайшоў у край красуняў,

Край Дакотаў Гаявата.

Ен ішоў раздоллем прэрый,

Перасігіваў балоты

I лясы з іх цішынёю

Непарушнай, першароднай.

У чароўных макасінах

Што ні крок — рабіў ён мілю;

Ды хутчэй ляцелі думкі,

Сэрца крокі абганяла;

Ён ішоў без адпачынку,

Аж пакуль не ўчуў прызыўны

Шум далёкі, гул магутны

Вадаспадаў Мінегагі.

«Як прыемна, — прашаптаў ён,—

Слухаць гэты гул знаёмы!»

Між святлом лясным і ценем

Ён ласіны ўбачыў статак,

Што папасваўся на ўзлессі.

«Гэй, не схіб!»— загадваў луку,

«Трапнай будзь!» — страле наказваў.

З тым наказам Гаяваты

Лук паслаў стралу, якая

I ўпілася ў сэрца лося;

Ён яго на плечы ўскінуў

I яшчэ шпарчэй пакрочыў.

У вігваме, пры ўваходзе,

Майстра стрэл, сівы ад часу,

Наканечнікі выточваў

З яшмы, з крэмню, з халцэдону.

Побач з ім дачка сядзела,

Прыгажуня Мінегага,

Што калісьці Гаявата

Называў Вадой Вясёлай,—

З трыснягу пляла цыноўкі.

Думаў бацька аб мінулым,

А дзяўчына — аб наступным.

Дні юнацтва згадваў бацька,

Калі стрэламі такімі ж

Забіваў бізонаў грозных,

Паражаў нясмелых ланяў,

Патрапляў стралой смяротнай

На ляту ў гусей крыклівых;

Згадваў ён і пра атрады

Баявыя, што калісьці

Срэлы гэтыя куплялі.

Не, цяпер часы не тыя,

Слава воінаў звялася!

Сёння воіны як бабы:

Языкі — іх тамагаўкі!

А дзяўчына ўспамінала

Юнака, які заходзіў,

Каб купіць у бацькі стрэлы;

Гэткі стройны і прыгожы,

Нетутэйшы сам, пакінуў

Ён вігвам іх неахвотна,

На яе зірнуўшы ўпотай.

Бацька мужным і адважным

Называў яго нярэдка.

Ці ён прыйдзе зноў наведаць

Вадаспады Мінегагі?

Ці ён прыйдзе зноў па стрэлы?

Уздыхала Мінегага,

Склаўшы рукі ў задуменні.

Цішыню парушыў раптам

Нечы крок — і ў той жа момант

Апынуўся на парозе

Перад імі Гаявата

З цяжкай ношаю лясною —

З мёртвым лосем за плячамі.

Строгім позіркам акінуў

Госця бацька Мінегагі,

А пазнаўшы Гаявату,

З месца ўстаў, адклаў работу,

Запрасіў яго праходзіць:

«Калі ласка, Гаявата!»

Каля ног Вады Вясёлай,

Зняўшы з плеч, паклаў лясную

Ношу госць яе жаданы;

На яго зірнула ўдзячна

Мінегага і ласкава

Гаяваце адказала:

«Калі ласка, Гаявата!»

Той вігвам, куды гасцінна

Гаявату запрасілі,

Зроблен быў са скур аленяў,

Скрозь — багі намаляваны,

А ўваход у дом прасторны

Быў такі, што Гаявата

Не згінаў сваёй высокай

Галавы з арліным пер'ем.

З месца ўстала прыгажуня

Мінегага, не даплёўшы

Трысняговую цыноўку,

Каб прынесці пачастунак,

Па ваду схадзіць да рэчкі;

Страву ў місках падавала,

А ваду — ў драўляных кубках,

Чула ўсё, што госць расказваў,

Што яму адказваў бацька,

А сама яна ні разу

Не прамовіла ні слова.

Сном здаваліся ёй словы

Гаяваты пра Накоміс,

Што была яму за няньку

У маленстве незваротным,

Пра сяброў сваіх надзейных —

Чайбайабаса, музыку,

I пра Квазінда, асілка,

Пра дастатак і пра шчасце

На зямлі Аджыбуэяў,

У яго краіне мірнай.

«Пасля доўгіх год бясконцай

Барацьбы, вайны крывавай,

Зажылі Аджыбуэі

I Дакоты ў добрым ладзе,—

Так працягваў Гаявата,

А пасля дадаў спакойна —

Каб навечна мы злучылі

Рукі поціскам сардэчным,

Сэрцы — вернасцю сяброўскай,

Ты аддай дачку мне ў жонкі —

Прыгажэйшую з прыгожых

Аж па ўсёй зямлі Дакотаў».

Майстра стрэл, сівы ад часу,

Закурыў спачатку люльку,

Горда ён на Гаявату

Праз дымок зірнуў з павагай,

На дачку сваю — з пяшчотай,

I, падумаўшы, адказваў:

«Згодзен я, калі на гэта

Згодна сэрца Мінегагі!»

Яшчэ больш прывабнай стала

I чароўнай Мінегага

У той час, як Гаяваце

З нерашучасцю дзявочай,

Сеўшы побач з ім, сказала,

Чырванеючы: «Я згодна

Стаць тваёю жонкай, муж мой!»

Так дамогся перамогі

Ён над сэрцам Мінегагі,

Адружыўся так з дачкою

Майстра стрэл з зямлі Дакотаў.

Пакідаў з Вадой Вясёлай

Ён яе вігвам бацькоўскі;

Ім глядзеў услед з парога

Майстра стрэл, сівы ад часу;

I, пабраўшыся за рукі,

Адыходзілі і чулі

За сабой яны далёкі

Шум і голас развітальны

Вадаспадаў Мінегагі:

«Будзь шчаслівай, Мінегага!»

А стары адзін застаўся;

За ранейшаю работай

Ён сядзеў, бурчаў паціху:

«Так вось дочкі пакідаюць

Нас, бацькоў, якіх любілі,

Нас, бацькоў, што іх любілі,

Нас, старых, якім патрэбны

Іх прыгляд і дапамога.

Дзе там! З'явіцца аднойчы

Прыгажун з чужога краю,

На жалейцы трысняговай

Паіграе мілагучна,

I гатова ўжо дзяўчына

З ім ісці, куды пакліча».

Быў прыемны шлях дадому,

Шлях праз пушчы векавыя,

Праз узгоркі і праз горы,

Праз лугі, даліны, рэчкі,

I здаваўся Гаяваце

Шлях кароткім, хоць павольна

Ён ішоў і прымяркоўваў

Крок да крокаў Мінегагі.

На руках сваіх праз рэкі

Пераносіў ён дзяўчыну

Лёгка так, нібы пярынку,

Што ў яго над галавою;

Адхіляў рукой галіны

Дрэў густых на вузкіх сцежках,

А на ноч, шалаш зрабіўшы,

Слаў пасцель ёй з лапак тсугі

I агонь з сасновых шышак

Распаліў каля ўвахода.

Па чарзе вятры-бадзягі

Падарожнічалі з імі,

Зоры сон іх вартавалі,

Не заплюшчваючы вока,

I вавёрка, Аджыдома,

Не вылазячы з засады,

Закаханых выглядала,

I цікаўны трус, Вабаса,

Уцякаючы з іх сцежкі,

Цікаваў з нары патайнай

Кожны рух і крок суладны

Гэтай пары закаханай.

Быў прыемны шлях дадому!

Звонка птушкі шчабяталі,

Сіваграк, Авейса, гэтак

Ім спяваў аб мірным шчасці:

«Ты шчаслівы, Гаявата,

Што такую жонку маеш!»

I малінаўка спявала,

Апечы: «Шчаслівай будзеш

З гэткім мужам, Мінегага!»

З неба сонца іх вітала,

Гаварыла ім: «О дзеці!

Ведайце: святло — каханне,

Цень — нянавісць; шлях жыццёвы

Стракаціць святлом і ценем,

Будзь сардэчны, Гаявата!»

У шалаш з нябёсаў месяц

Заглядаў, шаптаў таемна:

«Тлумна днём, а ноччу — ціха,

Муж — спрадвечны ўладалюбец,

Жонка — вечная пакора,

На дваіх — адно жыццё ў іх,

Будзь цярплівай, Мінегага!»

Гэткі быў іх шлях дадому,

Так прыйшоў з Вадой Вясёлай,

З Мінегагай, Гаявата,

Так прыйшла дачка Дакотаў

У вігвам старой Накоміс

I яе дачкою стала,

Цеплынёй таго вігвама,

Ясным месяцам і зоркай,

Сонцам братняга народу.