Спеў аб Гаяваце

На гарах сярод раўніны,

На высокім іх кар'еры,

На абрыве Скал Чырвоных

Гітчы Маніта магутны,

Уладар Жыцця, ўзвышаўся —

I адтуль склікаў народы,

Жыхароў краін вакольных.

З-пад яго слядоў імкліва

Бегла рэчка на світанні,

Зіхацела, як камета,

I зрывалася ў бяздонне.

I Уладар Жыцця рукою

Ёй накрэсліў на даліне

Вілаваты шлях, сказаўшы:

«Вось твой шлях з хвіліны гэтай!»

Ад скалы чырвонай потым

Адламаў рукой кавалак

Гітчы Маніта, і ў люльку

Камень той ператварыў ён;

Вырваў з рэчкі чараціну

I зрабіў цыбук для люлькі,

I, карой вярбы чырвонай

Люльку гэтую набіўшы,

Ён на лес суседні дзьмухнуў,

Каб здабыць агонь, — і дрэвы

Сталі церціся сукамі,

Загарэліся, як свечкі,—

Ад іх полымя ляснога

Прыпаліўшы Люльку Міру,

Гітчы Маніта народам

Падаваў сігнал прызыўны.

З люлькі дым паціху віўся

Урачыста на світанні:

Рыскай цёмнаю — спачатку,

А пасля ўжо — сіняй парай,

А далей — як дрэў вяршыні,

Што да воблакаў падобны,

Над зямлёю заклубіўся,

Покуль неба не крануўся,

Не разбіўся аб нябёсы,

Не разлёгся па прасторах.

На даліне Тавазента,

На даліне Ваямінга,

У лясістай Таскалузе,

Са Скалістых Гор далёкіх

I азёр Зямлі Паўночнай

Людзі ўбачылі выразна

Той сігнал, той дым далёкі —

Дым Пакваны, Люлькі Міру.

I празорцы ўсіх народаў

Гаварылі: «Дым Пакваны!

Гэтым дымам, што дадолу,

Як вярба, з паклонам нізкім

Нахіляецца гасцінна,

Гітчы Маніта магутны

На нараду ўсе плямёны

Навакольныя склікае!»

I ад кожнага народа

Пасланцы ішлі са зброяй,

Пасланцы Аджыбуэяў,

Далавераў і Магокаў,

Чарнаногіх і Дакотаў;

I Чактосы, і Каманчы,

I Шашоны, і Амогі,

I Гуроны, і Мэндэны

Пасыходзіліся разам

Па сігналу Люлькі Міру

Да вяршыні, дзе чакаў іх

Гітчы Маніта магутны.

Там стаялі ў фарбах яркіх

Пасланцы — як дрэвы ўвосень

Альбо неба на світанні —

I адзін другога дзіка,

Ваяўніча аглядалі;

Вочы іх — смяротны выклік,

Сэрцы — лютая варожасць,

Помсты прага — неадольны

Запавет адвечны продкаў.

Гітчы Маніта ўсеўладны,

Што стварыў усе народы,

Пазіраў на іх з бацькоўскім

Жалем, любасцю, спагадай —

Іхні гнеў яму здаваўся

Смешнай злосцю малалетак,

Спрэчкі — забаўкай дзіцячай.

Ён прасцёр руку над імі,

Каб іх лютасць папярэдзіць,

Каб стрымаць шалёны нораў

Усеўладнаю рукою.

I вялікасны пачуўся

Голас, шуму рэк падобны,

Шуму гулкіх вадаспадаў,

Як дакор і засцярога:

«Дзеці горкія, о дзеці,

Неразумныя, малыя!

Слова мудрае звяртаю,

Слова мірнае парады

Я да вас, ваш бацька родны!

Я зямлю вам даў — палюйце!

Даў ваду — лавіце рыбу!

Даў мядзведзя і бізона,

Даў аленя і казулю,

Даў бабра вам і казарку;

Засяліў я рыбай рэкі,

А балота — птушкай дзікай;

Хто ж вас, дзеці, прымушае

Паляваць адзін другога?

Я стаміўся ад штодзённых

Вашых сварак, вашых спрэчак,

Ад крывавых вашых боек

I ад крэўнай помсты вашай.

Ваша сіла — толькі ў згодзе,

А бяссілле — у разладзе.

Памірыцеся, жывіце,

Як браты, заўсёды ў згодзе!

Я пашлю да вас Прарока,

Знае шлях ён да ратунку;

Будзе жыць ён разам з вамі

I пакутваць з вамі разам.

Слухаць будзеце яго вы —

Свет пазбавіцца разладаў,

А не будзеце — асудзяць

Вас разлады на знішчэнне!

Акунайцеся, змывайце

З твараў фарбы баявыя,

Змыйце з пальцаў кроў, і зброю

Закапайце назаўсёды,

Так, як я, зрабіце люлькі,

Люлькі Міру, Люлькі Згоды,

Чарацін для іх нарвіце,

Ярка пер'ямі ўпрыгожце,

Закурыце Люлькі Міру,

Як браты, жывіце ў згодзе!»

Пасланцы свае даспехі

Паздымалі, паскідалі

На зямлю сваё адзенне,

Смела кінуліся ў рэчку,

Змылі фарбы баявыя.

З гор на іх вада лілася

Чыстай хваляй са скалы той,

Дзе Ўладар Жыцця ўзвышаўся,

А далей паток каціўся,

Як крывёй афарбаваны,

Мутнай хваляю чырвонай.

Змыўшы фарбы баявыя,

Выйшлі воіны на бераг,

Закапалі на ўзбярэжжы

Зброю ўсю і ўсе даспехі.

Гітчы Маніта магутны,

Дух Вялікі і Стваральнік,

Іх усмешкай стрэў зычлівай.

Ад скалы чырвоны камень

Адкалоўшы, Люлькі Міру

Пасланцы з яго зрабілі,

Каля рэчкі чарацінак

Наламалі, яркім пер'ем

Цыбукі пааздаблялі

I пайшлі дамоў — і хмаркі

У той самы час над імі

Расступіліся, і згінуў

Гітчы Маніта ў тых хмарках,

Знік у белых клубах дыму

Ад Пакваны, Люлькі Міру.