Спеў аб Гаяваце

«Дай кары мне, о Бяроза!

Дай бяросты мне, Бяроза!

Ты ўзвышаешся ў даліне

Зграбным станам над ракою!

Я з кары тваёй збудую

Човен, шпаркую пірогу,

Паплыве яна ракою,

Быццам жоўты ліст увосень,

Быццам жоўты той гарлачык!

Плашч скідай свой, о Бяроза!

Скінь убор з бяросты белай,

Бо ўжо лета надыходзіць,

Сонца грэе, прыпякае,

I плашча табе не трэба!»

Гаявата так звяртаўся

Да бярозы ў цёмным лесе

Над імклівай Такваміна

На зары, калі ўслаўлялі

Месяц Лісцяў птушкі ў лесе,

І, прадраўшы вочы, сонца

Гаварыла, ўстаўшы: «Вось я!

Сонца я, вялікі Гізіс!»

Дрэва ўсёй сваёю кронай

Зашумела на світанні

I пакорліва ўздыхнула:

«Скінь мой плашч, о Гаявата!»

I нажом акальцаваў ён

Дрэва зверху, дзе галіны,

Знізу, дзе яго карэнні,

Покуль сок з яго не пырснуў;

Па ствале лязом прайшоўся,

Зверху ўніз кару разрэзаў,

Адкарыў драўляным клінам,

З дрэва зняў яе цалюткай.

«Дай, о Кедр, галін мне гнуткіх,

Не шкадуй сукоў мне моцных,

Каб была мая пірога

I надзейнай і трывалай!»

Па шумлівай кроне кедра

Жах прабег і гул нязгоды;

Але ён схіліўся нізка,

Прашаптаў: «О Гаявата,

Ты вазьмі мае галіны!»

Ён адсек галіны кедра,

З двух сукоў зрабіў аснову,

Ёй надаўшы форму лукаў,

Лукаў двух, звязаных разам.

«Дай карэнняў мне, о Тэмрак,

О Лістоўніца, такіх дай,

Каб звязаць я мог пірогу,

Так звязаць канцы з канца'мі,

Каб вада не працякала,

Не сачылася ў мой човен!»

I лістоўніца на ранку

Страсянулася ўсім целам,

Да чала яго прыпаўшы,

Уздыхнула безнадзейна:

«Забірай, о Гаявата!»

Вырваў ён з зямлі карэнні,

Павыцягваў валаконцы,

Шчыльна сшыў кару і шчыльна

Змацаваў аснову імі.

«Дай свайго мне соку, Елка,

Дай сваёй смалы гаючай,

Засмалю я шво надзейна,

Каб вада не працякала,

Не сачылася ў пірогу!»

I ва ўборы змрочным елка

Зашумела, быццам галька

На тым беразе пясчаным,

Адказала са слязамі:

«Забірай мой сок гаючы!»

I сабраў ён слёзы елкі,

І яе смалой гаючай

Засмаліў ён шво, пірогу

Ад вады абараніўшы.

«Дай калючак мне, о Вожык!

Дай калючак, каб зрабіў я

Для пірогі-прыгажуні

З іх і пояс, і каралі,

I дзве зоркі ёй на грудзі!»

I зірнуў санліва вожык

На яго і, быццам стрэлы,

Ён з дупла калючкі кінуў,

Мармытнуўшы ў блытаніну

Вусаў: «Вось табе калючкі,

Сабірай іх, Гаявата!»

Ён сабраў з зямлі калючкі,

Што як стрэлы зіхацелі,

Фарбаваў іх жоўтым, сінім

I чырвоным сокам ягад,

Аздабляў пірогу імі:

Стан абвіў — блішчасты пояс,

Нос — аздобілі каралі,

Грудзі — дзве малыя зоркі.

Так пірогу Гаявата

Збудаваў у цёмным лесе,

У даліне каля рэчкі;

I лясоў жыццё было ў ёй,

Тайны ўсе і ўсе іх чары,

I бярозы лёгкай зграбнасць

Кедра моц, гаючасць елкі

I лістоўніцы надзейнасць;

I гайдалася пірога

На вадзе, як ліст увосень,

Быццам жоўценькі гарлачык.

Не зрабіў ён толькі вёслаў,

Бо не меў у іх патрэбы:

Думкі вёсламі служылі,

Летуценні кіравалі;

Воля — руль трымала цвёрда,

Шлях — жаданне пракладала.

А пасля на дапамогу

Друга Квазінда паклікаў:

«Трэба рэчышча ачысціць

Ад карчоў, калод і меляў!»

Квазінд, быццам выдра, скочыў

У раку, нырнуў, нібыта

Быў бабром ад нараджэння,

То вада яму па пояс,

То да горла падступала,

З крыкам ён карчы выцягваў,

Затануўшыя калоды,

Выграбаў пясок рукамі,

Глей і водарасць — нагамі.

I паплыў мой Гаявата

ГІа імклівай Такваміна,

Плыў уніз праз крутаверці,

Плыў за Квазіндам, што спрытна

Гроб рукамі, дзе глыбока,

Пераходзіў брод, дзе мелка.

Так уверх і ўніз па хвалях

Праплылі між астраўкамі —

Ад карчоў, калод і жвіру

Дно ачысцілі рачное,

Вілаватую дарогу,

Водны шлях яны праклалі —

Ад яго вытокаў горных

Аж да самых хваль Павэцін,

Да заліва Такваміна.