Спеў аб Гаяваце

Каля Велічнага Мора,

На ўзбярэжжы Гітчы Гумі,

На парог вігвама выйшаў

Светлым ранкам Гаявата

I стаяў там у чаканні.

Напаіў паветра свежы

Пах зямлі, прастораў водар,

У вясёлым бляску сонца

Праляталі міма Ама,

Пчолы, што ў суседнім лесе

З кветак мёд свой здабывалі.

I было празрыстым неба,

А вада, як шкло, спакойнай;

З глыбіні асетр выскокваў,

Бліскавіцай ззяў на сонцы;

Кідаў цень на Гітчы Гумі

Узбярэжны лес магутны,

Верхавіны дрэў высокіх

Люстраваліся ў заліве.

Як з вады густая пара,

Як з лугоў туман бялюткі,

Знік з аблічча Гаяваты

След былога засмучэння.

Так стаяў ён у чаканні

Дзён святочных, пераможных,

Быццам бачыў набліжэнне

Тых падзей, якія прыйдуць,

Аб якіх ніхто не знае.

Ён прасцёр да сонца рукі,

Павярнуў на ўсход далоні,

I цадзіліся праз пальцы

На ягоны твар праменні.

Як між лісцямі на дубе,

Стракацелі сонца плямы

На ягоным целе голым.

Нешта з даляў невыразных,

З туманоў, з вады світальнай

Уздымалася паволі,

Па вадзе плыло, ляцела

I яснела з кожнай хвіляй,

З кожнай хвіляй, з кожнай хвіляй.

Гэта можа быць казарка?

Пелікан далёкі, Шэйда,

Чапля шызая, Шух-шух-га?

Лебедзь-гусь, што акунае

Шыю ў хвалі час ад часу?

То не лебедзь-гусь, не чапля,

Не казарка, не далёкі

Пелікан плывуць, лятаюць,—

Гэта з вёсламі пірога

То нырае, то ўсплывае,

Сыпле пырскамі на сонцы;

I плывуць па Гітчы Гумі

З царства Вебана, з Усходу

Людзі белыя ў пірозе,

I плыве, ў адзенні чорным,

З імі разам Белатвары

Іх празорца, іх настаўнік.

I прасцёр велікадушна

Гаявата рукі ўгору —

Запрашэння знак гасцінны;

Ён чакаў, увесь святочны,

Покуль з вёсламі пірога

Не прыстала да ўзбярэжжа,

Покуль церціся не стала

Аб пясок яна і гальку

I пакуль з яе не выйшаў

Госць галоўны на ўзбярэжжа.

Прывітаў гасцей святочным

Гучным словам Гаявата:

«Нам і вам, о чужаземцы,

Урачыста свеціць сонца!

З мірам людзі вас чакаюць,

Запрашаюць у вігвамы;

Кожны дом наш — ваш прытулак,

Сэрцы нашы — дружбы дзверы,

Не цвіла ніколі ярка

Так зямля, не ззяла сонца

Над зямлёю так, як сёння

Ззяе ў дзень сустрэчы нашай!

Не было такім спакойным

I для плавання свабодным

Наша возера ніколі,

Як для вашае пірогі.

I не быў такім духмяным

Наш тытунь, а нашы нівы

Не здаваліся ніколі

Нам прыгожымі такімі,

Як сягоння ў дзень святочны

Незабыўнае сустрэчы!»

I адказваў так галоўны

Госць, які ў адзенні чорным,

Мовай дзіўнай і нязвычнай:

«Мір табе, о Гаявата!

Мір табе, твайму народу,

Мір яму і дараванне,

Мір Хрыста, святой Марыі!»

У вігвам свой Гаявата

Вёў гасцінна чужаземцаў,

Там усаджваў іх на скуры

Гарнастая і бізона,

Падавала ім Накоміс

Ежу ў лёгкіх місках з ліпы

I ваду ў драўляных кубках —

Кубках, робленых з бярозы,

Люлькі Міру запаліла.

Жыхары сяла сівыя

I ўсе воіны-суседзі,

I прарокі, Джосакіды,

I Вэбіны, чарадзеі,

Міды, лекаў знаўцы, гэтак

Прывітаць гасцей хацелі:

«О браты! Да нас здалёку

Вы прыехалі! Мы рады!»

Перад самым уваходам

У вігвам яны паўкругам,

Люлькі курачы, сядзелі

У чаканні чужаземцаў,

Аж пакуль да іх не выйшаў

Госць, які ў адзенні чорным,

I звярнуўся з прывітаннем.

«Добра, — людзі адказалі.—

О браты, мы вельмі рады,

Што здалёк да нас прыйшлі вы!»

Расказаў тады народу

Мудры госць, што быў прарокам

Белатварых чужаземцаў,

Аб святой Марыі Дзеве,

Аб яе славутым Сыне.

Расказаў, што ў час далёкі

Сын славуты жыў на свеце,

На зямлі, як мы сягоння;

Як пасціў ён, як маліўся;

Як яго ліхія людзі

Ашукалі і распялі,

Як, пакінуўшы пакутны

Крыж, узняўся ён на неба.

Людзі госцю адказалі:

«Мы твае пачулі словы,

Мы падумаць абяцаем

Аб тваім паведамленні.

О браты, мы вельмі рады,

Што здалёк сюды прыйшлі вы!»

Потым людзі паўставалі,

Па вігвамах разышліся,

Каб усім пра чужаземцаў

Расказаць, каб знала вёска,

Што гасцей прыслаў з Усходу

Уладар Жыцця з наказам.

Свет ахутаў цішынёю

Поўдзень душны і спякотны;

Навяваючы дрымоту,

Лес шумеў вакол вігвама,

Закалыхвала сваёю

Калыханкай Гітчы Гумі;

Стракатаў у лузе конік,

По-пок-кіна, аднастайна,

I, зняможаныя летняй

Духатою і спякотай,

Спалі госці Гаяваты.

Дню гарачаму на змену

Крочыў свежы адвячорак,

Кідаў ён у лес, як пікі,

Сонца вострыя праменні,

Працінаў лясныя сховы

I густыя цені імі,

Па таемных дуплах шнырыў;

У вігваме сном спакойным

Спалі госці Гаяваты.

I тады старой Накоміс

Гаварыў ледзь чутным шэптам

Гаявата, каб спакойны

Сон гасцей не патрывожыць:

«Надышоў мой час, Накоміс,

Адыходжу я ў бацькоўскі

Край Ківайдзіна далёкі,

Да ягоных брам заходніх,

На парог яго ўладанняў.

А гасцей я пакідаю

На цябе, глядзі за імі,

Каб ні зло, ні страх, ні крыўда,

Ні ліхія падазрэнні

Іхніх сэрцаў не кранулі,

Каб было ўсяго даволі

Ім пад дахам Гаяваты!»

I, пакінуўшы Накоміс,

Ён наведаўся суседзяў,

Са старымі, маладымі

Развітаўся, так сказаўшы:

«Адыходжу, о народ мой,

Я ў далёкую дарогу;

Многа доўгіх зім і летаў

Праміне раней, чым зноў я

Гэты край змагу наведаць;

Але госці застаюцца;

Вы прыслухацца павінны

Да іх слоў, парад разумных,

Бо Жыцця Ўладар з Усходу

Нам прыслаў іх з добрай мэтай!»

Ён на беразе спыніўся,

Азірнуўся і рукою

Памахаў на развітанне,

Потым з галькі Гаявата

На ваду спіхнуў пірогу,

Загадаўшы ёй: «На Захад!»

I пірога паляцела

Як страла па Гітчы Гумі.

Падпаліла сонца неба

Вечаровае, як паліць

Войска стэп пры адыходзе;

Па паверхні Гітчы Гумі

Сонца след пралёг бясконцы,

Па якому, як па рэчцы,

Плыў на Захад Гаявата,

Плыў па полымі барвовым,

Плыў, ахутаны туманам,

Вечароваю смугою.

Доўга людзі з узбярэжжа

За пірогай назіралі,

Як яна то вынырала

З хваль, то гінула ў тумане,

Быццам серп маладзіковы,

Што паволі патанае

За вячэрнім небасхілам.

Зашумеў на развітанне

Цёмны лес: «О Гаявата!»

Хвалі ўсхліпвалі, і бераг

Уздыхаў: «О Гаявата,

Ты бывай, бывай навекі!»

Чапля шызая Шух-шух-га

Галасіла на балоце:

«Ты бывай, о Гаявата!»

I развітваліся доўга

Людзі з ім: «О Гаявата!

Ты бывай, бывай навекі!»

Так у полымі заходнім,

За смугою вечаровай

Знік любімы Гаявата

У вятроў прытулку вечным —

У Ківайдзіна ўладаннях,

Адышоўшы назаўсёды

Да Паселішча Шчаслівых,

У далёкі край Паніма!