Спеў аб Гаяваце

Гаявата меў нязменных

Двух сяброў, сяброў надзейных,

Давяраў душу і сэрца

Ім у радасці і ў горы,

I адзін з іх быў музыка

Мілагучны — Чайбайабас,

А другі — асілак Квазінд.

Дружбы іхняе сцяжынка

Быльнягом не зарастала;

Плёткі, злосныя паклёпы

Намагаліся дарэмна

Пасварыць сяброў адданых:

Абмяркоўвалі звычайна

Між сабой яны ўсё чыста

I жылі адзінствам думак,

I імкнуліся іх сэрцы,

Каб рабіць дабро народам.

Лепшым сябрам Гаяваты

Быў музыка Чайбайабас.

У народзе ён лічыўся

Песняром непараўнаным.

Быў адважны ён, як воін,

Як дзяўчына, быў пяшчотны,

Як вярбы галінка, гнуткі,

Як алень магутны, зграбны.

Заспявае песню — людзі

Пасыходзяцца з вігвамаў:

То пяшчотным, то журботным

Пачуццём глыбокім сэрцы

Хваляваў ім Чайбайабас.

Так іграў ён на жалейцы

Самаробнай, трысняговай,

Што змаўкаў ручай гуллівы,

Сібавіша, сярод лесу,

Птушкі песні забывалі,

А вавёрка, Аджыдома,—

Балбатню сваю на дубе,

Трус, Вабаса, асцярожны,

Прысядаў ад захаплення.

Цуд! Сціхаў ручай гуллівы

I прасіў: «О Чайбайабас!

Навучы мяне, каб хвалі

Разліваліся, як гукі!»

Цуд! Зайздросціў і Авейса,

Сіваграк: «О Чайбайабас!

Навучы мяне шаленству

Гукаў палкіх, неспакойных!»

Цуд! Малінаўка казала,

Апечы: «О Чайбайабас!

Навучы мяне пяшчотным,

Бесклапотным гукам песень!»

Пасылала Ваванэйса

Просьбу-плач: «О Чайбайабас!

Навучы мяне журботным

Гукам песень, поўных смутку!»

Наваколле слодыч гукаў

У музыкі пераймала,

Сэрцы ўсіх кранаў чулліва

Ён напевам пачуццёвым,

Бо спяваў аб волі, згодзе,

Аб любві і прыгажосці,

I аб смерці, і аб вечным

Пасмяротным існаванні,

Услаўляў Зямлю Паніма

I Паселішчы Шчаслівых.

Любы сэрцу Гаяваты

Быў лагодны Чайбайабас,

Той музыка, што лічыўся

Песняром непараўнаным;

Любы быў ён за пяшчоту

I за песень чараўнічасць.

Любы сэрцу Гаяваты

Быў і Квазінд — той асілак,

Самы дужы са смяротных

I магутны між магутных;

Ён любіў яго за сілу,

За характар незласлівы.

Квазінд быў ад нараджэння

Летуценны, бесклапотны.

Не любіў дзіцячых гульняў,

Ленаваўся вудзіць рыбу,

Паляваць на птушку й звера;

Але ён пасціў старанна,

Часта молячыся Духу,

Што аховай быў ягонай.

«Квазінд, — скардзілася маці,

Ты ні ў чым мне не пасобіш!

Ты спякотным летам, сонны,

Па палях, лясах блукаеш,

Крукам гнешся ты зімою

Над агнём сярод вігвама!

Я адна зімою лютай

Выхаджу на лоўлю рыбы,

Лёд на рэчцы прабіваю;

Мерзне невад мой набраклы

Над парогам, не лянуйся ж —

Выкруці яго старанна

I павесь сушыць на сонцы!»

Неахвотна дужы Квазінд

Пакідаў астылы прысак,

Моўчкі ён з вігвама выйшаў,

Скінуў сеці, што віселі

Над парогам, і выкручваць

Іх пачаў асілак Квазінд,

I, скруціўшы іх, патрушчыў,

Нібы крохкі пук саломы.

Вось якую меў ён сілу!

«Квазінд! — гэтак бацька сыну

Гаварыў,— ледзь дакранешся

Да стралы альбо да лука

Ты рукой — адразу зломіш.

Дык хоць так хадзем са мною:

Прынясеш здабычу з лесу».

Вёў ручай іх па цясніне

Зверху ўніз, дзе пакідалі

След свой лані і бізоны

На пяску і ліпкім глеі;

Нечакана паляўнічых

Напаткала перашкода:

Тут і там, як вокам кінуць,

Загрувасцілі дарогу

Ім паваленыя дрэвы.

«Нам дамоў,— стары прамовіў,—

След вяртацца: тут не пройдзеш!

Тут вавёрка не пралезе,

Мыш лясная лаз не знойдзе».

I дастаў з кішэні люльку,

Задыміўшы, сеў ка камень.

Не паспеў ён накурыцца,

Глянь-паглянь, а ўжо адкрыты

Непралазны шлях, з якога

Параскідваў дрэвы Квазінд:

Сосны ўправа — быццам стрэлы,

Кедры ўлева, быццам пікі.

Пагуляць яго аднойчы

Запрасілі аднагодкі:

«Квазінд! Што ты выглядаеш,

Што стаіш, скалу падпёршы?

Што не дужаешся з намі,

З прашчы камень не запусціш?»

Не сказаў нічога Квазінд,

Не сказаў ні слова Квазінд,

Да скалы ён павярнуўся,

Абхапіў яе рукамі,

Расхістаў і вырваў з глебы,

Закруціў над галавою

I ў раку яе закінуў,

У імклівую Павэцін.

Там скала і засталася.

Вірам пеністым аднойчы

Па Павэцін шпаркаплыннай

Квазінд плыў з таварышамі

Т бабра, Аміка, ўбачыў,

Караля Баброў Аміка:

Ён змагаўся з плынню грознай

То ўсплываў, то ў хвалях гінуў.

Не раздумваючы доўга,

Квазінд кінуўся ў бяздонне,

У вірах яго схаваўся,

Ён пагнаўся за Амікам

ІІа шалёнай вадаверці,

Пад вадою ён так доўга

Быў, што ўсе, хто гэта бачыў,

Закрычалі: «Згінуў Квазінд!

Болын нам Квазінда не ўбачыць!»

Квазінд выплыў з перамогай:

На плячы вісеў ягоным

Сам Кароль Баброў забіты,

I вада з яго сцякала.

Вось такіх сяброў надзейных

Гаявата меў, і першым

Быў музыка, Чайбайабас,

А другім — асілак Квазінд.

Доўга ў згодзе жыў ён з імі,

Вёў сардэчныя размовы,

Доўга з імі дбаў ён разам

Аб дабры для ўсіх народаў.