Беларуская Беласточчына

Беласточчына ў паэзіі Віктара Шведа

Беларуска-беластоцкі паэт Віктар Швед застаецца прыхільнікам традыцыйнай паэзіі, якая ў спадчыну нам дасталася ад Янкі Купалы і Якуба Коласа. Паэт ён просты, шчыры, зразумелы і нацыянальны. Як ніхто іншы з беларускіх паэтаў Польшчы, Віктар Швед шмат сваіх паэтычных радкоў прысвяціў роднай Беласточчыне. У 2000 годзе ў Мінску ў “Беларускім кнігазборы” выйшаў ладны том твораў беларускіх пісьменнікаў Польшчы, укладальнікам якога быў Ян Чыквін. Хто-хто, а Ян Чыквін разбіраецца ў паэзіі, можа нават лепш за ўсіх нас. Дык вось ён у гэтую кнігу ўключыў 26 вершаў свайго земляка. Сярод іх – класічна-хрэстаматыйны верш Віктара Шведа “Скажу, бывала: еду да бацькоў”. Ну, дзе вы чыталі раней такі чулліва-пяшчотны верш?.. Верш, які аўтар прысвяціў усім нам, верш, які будзе чытацца заўсёды:

Вёсцы Мора Гайнаўскага павета, дзе нарадзіўся паэт, аўтар прысвяціў цэлую вязанку сваіх паэтычных радкоў. То гэта сум па роднай вёсцы, якая жыве ў марах і снах паэта, то гэта сустрэча з роднаю вёскай, дзе цешыцца надзвычай сэрца, а студня поіць вадою, якая п’ецца са смакам, дзе аўтар шчыра прызнаецца, што “я ж тут бываю толькі госцем”. А верш “Вёска Мора” – гэта верш-сон. Паэт апісвае тое, што часта сніцца яму. А сніцца яму, што ён арэ поле і налёгка ўтрымаць малому плуг. І сніцца, што паэт ідзе раніцай касіць луг, а пасля сніцца ток, калі з бацькам там зімою малацілі авёс, а потым бачыцца ў сне той момант, калі маці пячэ хлеб, а дзеці яго са смакам ядуць. Сённяшнія паэты такое не напішуць. Гэта трэба перажыць, бачыць, ведаць. Гэта было, гэта наша гісторыя і сведкам яе з’яўляецца Віктар Швед, калі апісвае сваю вёску. Няхай гэтыя вершы апісальныя, інфармацыйныя, але яны праўдзівыя, дасканалыя ў гістарычных фактах.

Больш за ўсё сваіх паэтычных радкоў, прысвечаных вёсцы Мора, паэт змясціў у зборніку “Родны схоў”(Беласток, 1991). Гэта зборнік-прысвячэнне роднаму схову -- вёсцы, дзе часта згадваецца маці з бацькам, дзе аўтар скажа: “Мая маленькая айчына, мой беластоцкі родны край...”.

Віктар Швед – паэт вёскі. Ён не раз аб гэтым пісаў, казаў, прызнаваўся. Ён вясковы лірык, які шчыра і хвалююча можа весці размовы і са сваімі равеснікамі, і з моладдзю, і з самымі маленькімі слухачамі і чытачамі. Паэт праславіў сваю вёску і сваіх землякоў, што не паверыць у гэта праслаўленне проста немагчыма. Вёска Мора для паэта – гэта нешта святое. І куды там гораду да вёскі:

Але абмяжоўвацца адным Морам, свамі бацькамі і аднавяскоўцамі Віктар Швед не спрабуе. Ёсць у яго арыгінальны верш “З падарожжа”, які Ян Чыквін таксама ўключыў у мінскую кнігу “Беларускія пісьменнікі Польшчы”:

Пра беластачанаў і Беласточчыну ў паэта Віктара Шведа таксама напісана шмат. Паэтычныя радкі ён прысвяціў і прысвячае амаль усім сваім слынным землякам, беларускім арганізацыям і калектывам, значным падзем Беласточчыны і г.д. З цікавасцю, няхай у іх і не ўсе строфы роўныя ў мастацкіх адносінах, чытаю радкі прысвечаныя настаўнікам і вучням Бельскага беларускага ліцэя імя Браніслава Тарашкевіча, актывістам БГКТ, Гарадоцкаму мастацкаму калектыву, супрацоўнікам “Нівы”, Валянціне Тэрлецкай, Алесю Барскаму і многім іншым. Чытаю верш “Зярняты роднай мовы сеем”, прысвечаны Алесю Барскаму:

Апісваючы гулкія вуліцы Беластока і стромкія сосны Белавежы, Віктар Швед разам з тым настальгуе па пражытых гадах, хаця верш моцны ёмістасцю паэтычных дэталяў, упэўненасцю і радасцю, што заўсёды ў жыцці паэтаў была і застаецца Беласточчына.

Адначасова з прызнаннямі ў любові да Беласточчыны, паэт у многіх вершах, ды і ў жыцці таксама, заўсёды з гонарам кажа, што ён беларус. Але які беларус без Белавежскай пушчы, без трэляў салаўёй, без Падляшша. Вось як гучыць прызнанне паэта:

Чытаючы вершы Віктара Шведа, прысвечаныя Беласточчыне, заўважаеш, што яны моцныя сімволікай роднай вёскі Мора, зямлі, мовы, жыта, вятрака, соснаў, Белавежы, сноў. Без іх не пісалася б паэту, не было б паэта Шведа, які найбольш з усіх беларускіх паэтаў Польшчы, хораша і светла апявае сваю Беласточчыну.

У 2008 годзе 2 лютага споўніцца 170 гадоў з дня нараджэння нацыянальнага героя Беларусі, кіраўніка паўстання на Беларусі ў 1863-1864 гадах Кастуся Каліноўскага (1838-1864), які быў родам з вёскі Мастаўляны, што на Беласточчыне. Паэт піша верш “Кастусю Каліноўскаму” і прысвячае яго будаўнікам Дома культуры імя Кастуся Каліноўскага ў Гарадку. Верш напісаны даўно, але і сёння ён чытэльны, мае гістарычную афарбоўку:

У 2000 годзе ў Беластоку асобнай кнігай выходзяць “Выбраныя вершы” Віктара Шведа. Аўтар іх расклаў па раздзелах, з якіх тры -- цалкам прысвечаны Беласточчыне і яе людзям. І аўтар правільна зрабіў. Кніга чытачоў зноў вяртае на вясковую Беласточчыну і ў сам Беласток. З сумам ён канстатуе факт, што на Бацькаўшчыне паміраюць вёскі, паміраюць аселіцы і травой зарастаюць палоскі. Там:

Але ёсць яшчэ:

Хвалюе аўтара і тое, што беларускія вёскі на Беласточчыне становяцца польскамоўнымі, таму для беларусаў яны хутка могуць стаць чужымі.

Калі вёскі паціху знікаюць, то з кожным годам прыгажэе Беласток. Вельмі прыгожа, па-шведаўску міла, ладна і добразычліва паэт апеў гэты горад, свой горад, дзе ўсё да драбніц знаёма, дзе аўтар тут творча прапісаны назаўсёды:

2008