Беларускiя народныя казкi

КАТОК ЗЬ ПЕЎНIКАМ ДЫ ЛIСКА

Жылi-былi каток i пеўнiк. Збудавалi яны хатку пры лесе.

Кажа раз каток пеўнiку:

— Я пайду ў лес на ўловы, а ты зачынiся й нiкога ня пускай у хатку. — I пайшоў.

Ажно прыбягае лiска пад акенца ды просiць:

— Пеўнiк, пеўнiк, адчынi! Памяла мне пазыч. Прыехалi госьцi з Замосьця, няма чым печ вымесьцi, пiрагi пячы.

А пеўнiк на гэта:

— Зводзiш ты мяне, зводзiш, — ты мяне абманеш. — Не адчыню я хаткi й табе нiчога ня дам.

— Ах, якi-ж ты злосны! — кажа лiска.

— А я не маню, каб я жыла. Ну, калi ня верыш, дык падай мне памяло праз аконца, галубок!

Адчынiў пеўнiк акенца i дае ёй памяло, а лiска не за памяло, а за яго ды наўцекi.

Стаў пеўнiк галасiць:

Шкада стала коцiку пеўнiка. Ён, як мага ў пагоню пагнаўся. Лiсiцу дагнаў, за валасы надраў, пеўнiка адабраў.

— Ну — кажа пеўнiку: — глядзi-ж больш нiкому не адчыняй хаткi. Бо цяпер пайду далей, за горы.

I ў другi раз прыбягае лiска.

— Пеўнiк, пеўнiк, адчынi! Пазыч мне лапату, прыехалi госьцi з Замосьця, няма чым пiрагi ў печ садзiць.

— Не, — кажа пеўнiк, — не адчыню, бо ты мяне зрадзiш.

— Не, не, пеўнiчку, далiбо не абману.

Дык пеўнiк, як добры дурань, адчынiў дзьверы i дае лапату, а лiска за пеўнiчка i ў ногi.

Яшчэ мацней стаў крычаць пеўнiк:

Чуць толькi пачуў коцiк пеўнiкаў крык. Бегчы ды бегчы, бегчы ды бегчы насiлу дагнаў лiску зь пеўнiкам. Калi-ж узлаваўся каток, як стаў лiсiцу за патылiцу драць! Пусьцiла лiсiца пеўнiка ды ходу.

Прывёў коцiк пеўнiка дахаты.

Назаўтра йзноў кажа яму:

— Сяньня я пайду яшчэ далей. А ты-ж глядзi, не ашукайся. Бо калi йзноў паслухаеш лiскi, дык яна цябе зьесьць.

Лiска пад акном пiльнавала. Як толькi каток адыйшоўся, яна йзноў пад аконца прыбегла.

— Пеўнiк, пеўнiк, адчынi! Ехалi баяры, рассыпалi проса, няма каму пазьбiраць! Iдзi памажы.

— Хлусiш. Ты йзноў хочаш мяне ашукаць, — кажа пеўнiк.

А лiска хiтра сьмяецца ды кажа:

— А якi-ж ты недаверлiвы! Ды глянь-жа сам, калi ня верыш! А я пабягу хутчэй зьбiраць проса. — I сьхiлiлася за сьцяну.

Выхiнуўся пеўнiк праз аконца, а лiска — хоп — за яго ды ў лес.

Крычэў, крычэў пеўнiк, але коцiк яго ўжо не пачуў.

Прыходзiць коцiк дамоў, а ў хатцы нiкога няма, i аконца адчынена. Здагадаўся коцiк, што лiска такi схапiла пеўнiка.

Горка стала коцiку. I пачаў ён у дарогу зьбiрацца, пеўнiка ратаваць. Надзеў боты-скараходы, да боку шаблю прычапiў, узяў з сабою скрыпачку й пайшоў.

Iшоў ды iшоў, iшоў ды iшоў, сустракае зайчыка.

— Зайчык, зайчык! Цi ня бачыў ты лiскi бягучы, пеўнiка нясучы?

— Бачыў, — кажа зайчык вось у тую нару пабегла.

А тым часам у лiсчынай хатцы ўжо ў печы палiцца, ў сагане вада грэецца, нож ляжыць навостраны пеўнiка рэзаць.

Сеў каток каля нары, на скрыпцы зайграў ды й запяяў:

Лiска перапынiла работу на кухнi. Пасылае старэйшую дачку Чучалку:

— Паглядзi, Чучалка, што там за панiч пад варотамi пяе?

Выйшла Чучалка, а коцiк яе — хапець за карак, — ды ў торбу. А сам яшчэ гучней грае ды сьпявае:

Пасылае лiска сярэднюю дачку Пачучалку.

— Схадзi, паглядзi, Пачучалка, чаму гэта Чучалка так забавiлася, мабыць, дужа важныя панiчы прыехалi?

Выбегла Пачучалка, падскокваючы, за вароты. А коцiк яе — хапець за карак, — ды ў торбу. А сам яшчэ гучней грае ды сьпявае:

Лiска аж аблiзнулася, так спадабалася ёй каткова песьня.

— Iдзi й ты, — кажа да меншай дачкi. — Пэўна там знатныя панiчы прыехалi.

Выбегла й трэйцяя дачка. А коцiк — хапець — за яе ды ў торбу.

Тады ў хату лiсчыну ўбег ды закрычэў:

— Гэй, ты, старая лiсiца! Дзе пеўнiка падзела?

— А мой-жа ты, сакалочак! А мой-жа ты каласочак! А я й повiдам ня бачыла, а я й почутам ня чула!

Але коцiк яшчэ мацней крыкнуў:

— Аддай пеўнiка, бо як бач сваiх дачок аглядаць ня будзеш! — I замахнуўся шабляю.

Спалохалася лiсiца. Пеўнiка аддала, а сабе дачок забрала.

З тэй пары разумнейшы стаў пеўнiк. I сталi яны з коцiкам дружна жыць.

А лiска й дагэтуль сватоў чакае. Нiхто яе дачок замуж не бярэ, бо дужа-ж яны хiтрыя.