Добры хлопец Дзік - читать бесплатно онлайн полную версию книги автора Максім Лужанін (КОТ У ГРУБЦЫ. ДЗІК-САНІТАР) #8

КОТ У ГРУБЦЫ. ДЗІК-САНІТАР

Наш сабака сябраваў з катом, насуперак казкам і байкам аб даўняй і трывалай варожасці паміж іхнімі дзядамі-прадзедамі. Як гаворыць народнае паданне, справа зайшла вось за што.

Калісьці ў злагадзе жылі

Сабака й кот з мышамі,

Сяброўства мелі і былі

Знаёмыя дамамі.

Рабілі справы талакой,

Бывала скварка ў кашы…

Кот жыў пад самаю страхой,

Сабака — ў бельэтажы.

А мыш жыла яшчэ ніжэй,

Займала сутарэнне,

Такі ўжо звычай у мышэй —

Пужлівыя стварэнні.

Сабака добры меў кажух,

А кот — бекеш цудоўны,

А мыш — здабыты праз мяжу

Кабат з ангорскай воўны.

Жылі падспеўваючы ўсе,

Ды нейк, зірнуўшы ў чарку,

Стаў піць сабака пакрысе

I зводзіць гаспадарку.

Ён да такой бяды дайшоў,

Што ўсе паспродваў транты

I двух заможных парсюкоў

Пусціў у кватаранты.

А сам з сям’ёю дзень пры дні

Наняўся пасвіць статак,

I хоць было ў яго брахні,

А забягаў і ў хату.

Той пёс здаўна ўжо быў вядом

Між усяго жывога:

Ён ганаровы меў дыплом

Бадай ці не ад бога.

Там ад часоў, як створан свет,

Быў спіс радні сабачай:

І кум, і сват, і бацька, й дзед

І хто з іх чым адзначан.

Які хто меў ад роду хвост —

Ці доўгі, ці куртаты,

Як на бягу і як на поўсць —

Ці гладкі, ці калматы.

I так выходзіла, што пёс,

Нібы праўдзівы шляхціц.

Але што зробіш — кепскі лёс! —

Авечкі трэба пасвіць.

Вядома, клопату стае,

Паганыя умовы…

Паперы пёс аддаў свае

Кату на перахову.

— Каб часам дзе не загубіў,

Няхай ляжаць у хаце…

Ну, кот прыняў і палажыў

Пад бэльку на палацях.

Тым часам — восені канец,

У хлеў пастаўлен статак,

Пёс атрымаў капу яец

I сала дужавата.

Мукі асьміну — на бліны,

Ячменю мех — на піва.

Мяркуе Лыска:

— Да вясны

Я пражыву шчасліва.

З лапцей я вылезу ізноў,

Сукенку спраўлю сучцы,

Куплю валёнкі для сыноў

I дзеўкам па анучцы.

Ідзе дадому, а ў двары

Душа зайшлася ў звадцы:

З яго кватэры жыхары

Не хочуць выбірацца.

Замкнулі ўсё, глядзяць з акон

І рохкаюць паскудна:

— Ідзі ты прэч, пайшоў ты вон

Адсюль, пастух прыблудны.

Паскроб патыліцу бядак:

— Калі такія справы,

Тады я здолею інакш

Сваё давесці права.

Яшчэ мой прадзед гэты дом

Узняў з адной сякерай,

Аб гэтым сведчыць мой дыплом

I прывілеяў шэраг.

Давай, каток, паперы,

Адразу ўсё праверым.

Хапіўся кот, палез пад столь,

А там — адны атрускі,

Драбочкі белыя, як соль,

З мышынай перакускі.

Парвалі кацяняты,

Паелі мышаняты.

Схапіўся пёс за галаву,

Ад гора ледзь не плача:

— Як я з малымі пражыву,

Ты вінават, лайдача!

Ды за ката, а кот за мыш,

Пайшла такая бойка —

Дзівіся збоку, а не дыш,

Калі не хочаш войкаць.

Сабраўся ўвесь сабачы род,

Усе каты прыбеглі —

Настаўлен хвост, разяўлен рот,

Уструшня, як у пекле.

Аж змогся Лыска, грызся так,

А ў дом не мог вярнуцца,

Цяпер жыве ён, небарак,

На панадворку ў будцы.

Упала шмат на землю рос

Ад той сабачай страты,

Але ў народзе кажуць скрозь:

«Была ў сабакі хата».

Адтуль пачаткі ўсіх нязгод

Між кошкай і сабакам.

Абы сышліся — з году ў год, —

Хто-небудзь мусіць плакаць.

Сабака брэша і злуе,

А кот б’е лапай і плюе.

А калі злосць пачне цішэць

I знойдзе межы сквапнасць,

Аблавы робяць на мышэй

Яны надзвычай трапна:

Кот у кутку чакае —

Паперы спаганяе.

Сабака верне ржышча,

Мо там паперы сышча.

Вось каб памірыліся —

Мышы б не пладзіліся.

А ў нашым доме царавала самае сапраўднае сяброўства. Яно завязалася даўно: Дзік яшчэ ні разу не ліняў, а кот ледзь-ледзь адскочыў ад падлогі, мёрз без матчынага догляду і, шукаючы жывога цяпла, умошчваўся на сон каля сабакавага жывата. Дзік пагадзіўся: так было цяплей і яму самому.

Дом наш, так-сяк скіданы на жывую нітку нядбалымі рукамі няўмекаў, быў страшэнна халодны. Пліту палілі ўдзень, а грубку — рана і ўвечары. Зіма яшчэ не канчалася, а ў нас вылецела ў комін дваццаць восем кубаметраў бярозавых дроў — цэлы гай! — і два грузавікі торфу.

Усё роўна пасля таго, як зачынялі юшку, прыстойная цеплыня трывала ўсяго некалькі гадзін. Пакуль печ не астыла, туды закладалі абярэмак дроў: угрэюцца, крыху насохнуць, лягчэй будзе іх распальваць.

Аднойчы наша кацяня, шукаючы ўтулку, улезла ў грубку, за дровы, і соладка заснула.

— А ў нас зноў лядоўня! — Гаспадыня вярнулася з магазіна і пахукала ў азяблыя рукі. — Трэба брацца за печ.

Аблупіла з палена стужку бяросты, нашчапала смольных лучынак. Распалка ўзялася гарэць адразу ж, пакрысе агонь перапоўз на таўсцейшыя паляняˊкі.

Дзік з відавочным задавальненнем наглядаў за працэдурай распальвання, ён любіў ляжаць каля адчыненых дзверцаў печы і зараз чакаў, калі ж яго пачне прыбываць, таго жаданага цяпла. Праўда, цяпер трывожыўся: раз-поразу настаўляў то адно, то другое вуха — з-за дроў чуўся нейкі незразумелы шолах.

Раптам у печы нешта вякнула, загурчала, заплявалася, і з сярэдзіны, праціскаючыся паміж паленняў, выкацілася кацяня: на ім стала займацца поўсць.

Дзік скочыў, падгроб пад сябе катка і пакачаўся з ім па падлозе. Ката ахаялі, памазалі нос і апечаныя лапы вазелінам і забінтавалі.

— Ну і ну! — Гаспадар пачухаў Дзіка за вухам. — Давядзецца аддаваць цябе на курсы ратавання ахвяр агню.

Дзіка перш хвалілі ўсе хатнія, потым далучыліся і сябры, што завіталі на агеньчык і амаль сталі сведкамі той удала адхіленай кацінай бяды. Сабака шчодра ўзнагароджваўся самымі высокімі словамі падзякі.

Крытык Уладзя, чалавек чуллівы, нават крыху сентыментальны, скарміў на Дзіка каўбасу, якую нёс дадому, — там чакаліся госці.

— За спрыт і вынаходлівасць, — казаў крытык, — не лішне было б адшкадаваць яму які-небудзь сабачы медаль.

Дзік спаважна павільваў хвастом, быццам разумеў, пра што ідзе гаворка, а разумеў ён з чалавечых слоў, як высветліцца пазней, значна больш, чым можна было ўявіць.

Перабінтаванага ката паклалі на канапу, ачуньвай сабе ў выгодзе! I тут зусім нечакана падаспела «хуткая дапамога». Сабака ўзлез на канапу, паздзіраў з катовых лап бінты і ахайна злізаў языком вазелін. Гаспадыня была памкнулася адганяць, але крытык Уладзя запэўніў:

— Дзейнічае паводле ўсіх правіл сабачай медыцыны. Пайду яшчэ па каўбасу.

— I варта, — падтрымаў я. — Яго сваякі залізвалі раны толькі сабе, а гэты і сябру даў рады…

— Відаць, у сабачай сліне нешта гаючае ёсць, — здагадаўся крытык.

Ад таго дня, калі пасля ранішняй прамінкі сабаку ўпускалі ў дом, хто-небудзь абавязкова папярэджваў:

— Хама, рыхтуйся на медагляд.

Сабака абабягаў прысутных, усяляк выказваў знакі прыхільнасці, стараючыся, калі ўдасца, і пацалавацца. Потым пераходзіў да ката і, прытрымліваючы яго лапаю, каб не ўцёк, вылізваў таму мызачку.

Кацяня цярпела да часу. Апечаныя мясціны перасталі аказвацца болем, і пацыент не толькі не прымаў сабачага лекавання, а нават — няўдзячны! — лупіў добраахвотнага доктара лапай поўху.

Дзік не помніў крыўды і пасля чарговай прагулкі зноў браўся за лекавыя працэдуры.

«Аперацыя Медагляд» у далейшым абыходзілася без сутычак, аж пакуль не была перанесена на іншы аб’ект.

Гаспадыня абварыла руку каля пліты. Боль утаймоўвалі як умелі: прыкладалі распараны чай, таркаваную бульбу, перачакаўшы, мазалі жыжкай, выпаранай з крутых яечных жаўткоў і прысыпалі жоўтым пылам са спелых балотных кіяхоў. Ну, і, вядома ж, лёгка забінтавалі.

Дзік не адыходзіўся ад Гаспадыні, заглядаў ёй у вочы, не ўмеючы іначай выказаць свайго спачування. А ўбінтавання не вытрымаў, садраў абвязкі, як некалі ў катка, і пачаў лізаць абвараную руку.

— Ну, гэта ўжо залішне…

— Няхай, — расчулілася Гаспадыня. — Мне як быццам лягчэй.

Лягчэй-то лягчэй, але ад чаго? Ад усіх раней ужытых сродкаў ці ад сабачага клопату? Ніхто не высвятляў, абы рука гаілася.