Вам — заданне

Уладзімір Славін

Брыгада, у якой ваяваў Славін, перажывала напружаныя дні. Паводле дадзеных разведкі, праз параўнальна невялікі ўчастак, на якім яна размяшчалася, праціўнік намерваўся адвесці на захад буйнае вайсковае падраздзяленне.

Усю ноч і ўвесь наступны дзень партызаны капалі траншэі, будавалі дзоты. І калі далажылі пра набліжэнне варожых сіл, брыгада ўжо была падрыхтавана адбіваць атакі.

Славін камандаваў групай байцоў, якія заселі ў дзоце на стыку дзвюх траншэй. Наперадзе адкрываўся шырокі сектар абстрэлу. У партызан было тры кулямёты. «Максім» мог трымаць пад прыцэльным агнём вялікае поле, дзе каласілася жыта, а два ручныя кулямёты прыкрывалі флангі і подступы да траншэй.

Уладзімір старанна праінструктаваў свой «гарнізон», разам з Белавусам агледзеў, як замаскіраваны дзот.

Падбег сувязны:

— Славін, да камандзіра!

У бліндажы камбрыга сабралася шмат людзей. Твар Глазкова быў пахмурным. Ён заклапочана агледзеў прысутных:

— Таварышы! Павінен сказаць прама: перад намі стаіць нялёгкая задача, — ён падышоў да вялікай карты на сцяне. — Наш левы фланг упіраецца ў адну раку, правы — у другую. Атрымліваецца, што самыя замініраваныя для танкаў месцы знаходзяцца ў гэтым міжрэччы. Цалкам верагодна, што немцы паспрабуюць правесці ўсю тэхніку тут, гэта значыць, праз нашы пазіцыі. Гармат у нас мала — усяго толькі тры. Значыць, выйсце адно — замініраваць падыходы. Аднак нам давядзецца сутыкнуцца з адной праблемай. Справа ў тым, што мініраванне неабходна правесці на палях, дзе каласуюць азімыя. Такім чынам, сапёры праціўніка могуць неўпрыкметку зняць нашы міны.

Наступіла паўза. Усе ўяўлялі небяспеку, якая можа ўзнікнуць, калі пачнецца танкавая атака. Нечакана для ўсіх і нават для самога сябе Уладзімір выпаліў:

— А што, калі «зязюль» на дрэвы пасадзіць? Зверху добра будзе відаць, калі фрыцы ў жыце з’явяцца.

У бліндажы пачуўся смяшок. Тым не менш Глазкоў усклікнуў:

— А што? Гэта ідэя! — ён павярнуўся да начальніка штаба: — Адбярыце ва ўсіх ротах самых трапных стралкоў. Узбройце іх вінтоўкамі. Даручыце камандзірам рот абсталяваць гнёзды на дрэвах. Падумайце, як іх замаскіраваць.

Побач са Славіным сядзеў Крайнюк. Ён ткнуў сябра ў бок:

— Малайчына! Ідэя яшчэ тая!

Каб забяспечыць трывалую абарону і, найперш, адбіць атаку танкаў, было вырашана размясціць у акопах байцоў з процітанкавымі ружжамі з такім разлікам, каб яны мелі магчымасць весці перакрыжаваны агонь. Артылерысты атрымалі ўказанне паставіць гарматы на самых небяспечных кірунках.

— Таварышы камандзіры! Цяпер галоўнае для нас — як мага хутчэй падрыхтавацца да бою. Памятайце, калі фашысты прарвуць абарону і сыдуць у лес, то наша авіяцыя для іх будзе нястрашная. Такім чынам, яны змогуць свабодна падысці да рэчкі і бесперашкодна фарсіраваць яе. Але нам загадана не выпускаць ворага з-пад удараў Чырвонай Арміі. Якія ёсць пытанні?

Пытанняў не было, і Глазкоў адпусціў камандзіраў.

Усе разыходзіліся па сваіх падраздзяленнях з трывожным пачуццём. Дзіва што! Наперадзе — бой, прычым незвычайны бой: вораг узброены магутнай тэхнікай. Як будуць паводзіць сябе партызаны, калі танкі пойдуць у наступленне? Ці не пахіснуцца, калі з’явяцца разгорнутыя да атакі калоны гітлераўцаў?

У брыгадзе прайшлі экстранныя партыйныя і камсамольскія сходы. Уладзімір Славін уважліва слухаў выступленні таварышаў. Усе гаварылі сцісла, горача. Адчувалася, што падзеі, якія насоўваюцца, як ніколі хвалявалі кожнага байца. Уладзімір не прывык выступаць, але раптам не ўтрымаўся, падняў руку. Сакратар камсамольскай арганізацыі даў яму слова.

— Таварышы! Хлопцы! Хутка, зусім хутка сюды прыйдзе Чырвоная Армія. Але фашысты, як вы чулі, з’явяцца значна раней. Вядома, нам ніколі яшчэ не даводзілася ўдзельнічаць у вялікай бітве. Але я лічу, што ніхто з нас не павінен пахіснуцца. Трэба выстаяць. І перамагчы. Гэта факт. Асабіста я буду помсціць фашыстам за іх зверствы, за людзей, спаленых жыўцом у шматлікіх вёсках, за сваіх загінулых сяброў — Сяргея Панчанкава, яго бацьку — Аляксея Іванавіча, за тых, з кім пачынаў свой баявы шлях. Я клянуся, што не адступлю ні кроку назад.

Уладзімір прайшоў да свайго месца, зірнуў яшчэ раз на засяроджаныя твары таварышаў і сеў.

Досвіткам разведка данесла, што па адзінай прасёлкавай дарозе прасоўваецца вялікая калона гітлераўцаў, галоўным чынам пехацінцаў. Было заўважана чатыры танкі, дзясяткі два — два з паловай грузавых і легкавых аўтамабіляў, некалькі цягачоў.

Партызаны занялі свае пазіцыі. Дзелавіта завіхаліся ля сваіх гармат артылерысты. Снайперы ўзлезлі на дрэвы. Славін яшчэ раз агледзеў праз прарэзы шчытка «максіма» сектар абстрэлу. Выйшаў, зірнуў, як рыхтуюцца да бою партызаны ў акопах. І толькі цяпер заўважыў, што вакол стаіць нейкая нязвыклая цішыня. Быццам кожны баец баяўся парушыць агульны спакой і маўчанне, а магчыма, нават хаваў дзесьці ў глыбіні душы надзею, што немцы не з’явяцца на пазіцыях брыгады, пройдуць бокам.

Але вось пачуўся шум. Ён паступова нарастаў. Рухалася калона. Немцы спяшаліся. Яны не здагадваліся, што шлях перагароджаны, і нават не выслалі наперад разведку. Наперадзе ішлі не танкі, а легкавыя машыны. Дарога цягнулася пасярод поля, а далей ішла ў лес, куды спяшаліся немцы.

Пакуль калона рухалася збоку ад дзота, дзе быў Уладзімір Славін. Але ён разумеў, што з першымі ж стрэламі яна разгорнецца ў фронт. І тады дзот апынецца ў самым цэнтры абароны. Уладзімір зірнуў у левую амбразуру. Метраў за трыццаць каля замаскіраванай процітанкавай гарматы замерлі артылерысты. Справа, у акопах, на адлегласці дваццаці метраў адзін ад аднаго заселі байцы з двума процітанкавымі ружжамі. Калі немцы паспрабуюць танкамі знішчыць кулямёты ў дзоце і прабіць пралом у абароне, то гармата і процітанкавыя ружжы ў гэты момант выканаюць сваю задачу. Але вораг можа хутка выявіць гармату і знішчыць яе. Тут вельмі важна заўчасна не выдаць сябе.

Крыху адарваўшыся ад калоны, тры легкавыя машыны спыніліся, прапускаючы наперад чатыры танкі.

Раптам пад першым танкам, які ўжо абагнаў легкавушкі, грымнуў выбух. Браніраваная махіна на нейкі момант схавалася ў воблаку чорнага дыму. Тут жа над пазіцыямі, занятымі партызанамі, узвілася ў неба чырвоная ракета. Амаль залпам ударылі па ворагу гарматы, засакаталі кулямёты, аўтаматы. Фашысцкая калона рассыпалася на вачах і распаўзлася, як мурашнік. Адзін за адным успыхнулі грузавікі, задыміўся яшчэ адзін танк. Славін прыпаў да кулямёта, касіў непрыяцеля доўгімі чэргамі. Справа і злева падтрымлівалі яго трапнай стральбой таварышы. Удала дзейнічалі флангавыя кулямёты, узяўшы калону пад перакрыжаваны агонь.

Аднак сітуацыя пачала хутка мяняцца. Ужо адчувалася, што нямецкае камандаванне ачомалася ад нечаканага ўдару. Фашысты адкрылі агонь у адказ. І ён станавіўся ўсё больш інтэнсіўным, арганізаваным. Гітлераўскія салдаты хутка выводзілі з-пад абстрэлу машыны, коней, перацягвалі ў бяспечныя месцы параненых.

Танкісты, відавочна, атрымалі загад па радыёстанцыі прыкрыць калону. Таму танкі на вялікай хуткасці панесліся ўздоўж дарогі, бесперапынку страляючы з гармат і кулямётаў. За танкамі паказаліся ланцугі аўтаматчыкаў. Фашысты цяпер не лічыліся ні з якімі стратамі, спадзеючыся ўсёй сілай знішчыць партызанскія ўмацаванні. Ім трэба было, чаго б гэта ні каштавала, прарвацца да лесу.

Партызаны вялі прыцэльны агонь, і ланцугі наступаючых заляглі. Немцы паспелі ўстанавіць на невялікім узвышшы тры артылерыйскія гарматы, адкрылі магутны агонь. Здрыгануўся і напоўніўся дымам дзот. «Прамое пападанне, — падумаў Уладзімір і перастаў страляць, чакаючы, пакуль рассеецца дым. — Чаго ж чакаюць артылерысты? Чаму не б’юць па батарэі?»

А немцы вялі абстрэл партызанскіх умацаванняў з вялікай дакладнасцю. У траншэях з’явіліся забітыя і параненыя. Дзе-нідзе запанікавалі маладыя неабстраляныя байцы. Некаторыя з іх выскоквалі з акопаў, беглі ў лес. Цяжка было партызанам, не звыклым супрацьстаяць танкам і артылерыі. Разумеў гэта і Глазкоў. Ён хутка разаслаў сувязных, каб тыя аддалі загад артылерыстам біць па танках, а снайперам — па падносчыках снарадаў да варожых гармат.

Гітлераўцы зноў рвануліся ў атаку, але шчыльны загараджальны агонь зноў прымусіў іх залегчы. Глазкова хвалявала і тое, што варожыя аўтаматчыкі не адкаціліся назад, а проста заляглі. Было зразумела, што яны спрабуюць максімальна скараціць адлегласць, каб адным кідком прабіць пралом у партызанскай абароне. Ён паклікаў начальніка штаба:

— Вазьмі ўзвод байцоў з аўтаматамі і пару ручных кулямётаў, лесам прайдзіце да ракі, перапраўцеся, абыдзіце з фланга і ўдарце па батарэі. Бачыш, яна практычна застаецца без прыкрыцця з флангаў.

Праз некалькі хвілін атрад байцоў схаваўся ў лесе. А жорсткая сутычка ўспыхнула з новай сілай. Фашыстам удалося вывесці са строю дзве партызанскія гарматы, якія вялі агонь па танках. Заставалася толькі адна гармата. Крытычнае становішча не наступіла толькі дзякуючы таму, што нямецкія танкісты, асцерагаючыся мін, не рызыкавалі ісці праз поле, зарослае азімымі. Але Глазкоў разумеў, што так доўга працягвацца не можа, выскачыў з бліндажа і па траншэі кінуўся на левы фланг. Ён паспеў заўважыць, якія страты нанеслі нямецкія гарматы партызанам. Камбрыг на нейкі момант спыняўся, падбадзёрваў байцоў і зноў, амаль не прыгінаючыся, бег далей. Заскочыўшы ў дзот, дзе знаходзілася група Славіна, загадаў:

— Не давайце ім адарвацца ад зямлі!

Убачыўшы бранябойшчыка, махнуў рукой, каб той ішоў за ім. Нарэшце камбрыг дасягнуў мэты. Каля дзеючай гарматы завіхаліся толькі тры байцы.

— Дзе астатнія? — крыкнуў ён і тут жа асекся, убачыўшы знявечаныя трупы. — Бяжы хутчэй да тых гармат! — Глазкоў паказаў сувязному на разбітыя гарматы. — Знайдзі ацалелых артылерыстаў і хутчэй вядзі сюды.

Падносчык снарадаў — высокі малады баец з акрываўленай павязкай на галаве — крыкнуў:

— Калі засталіся снарады, цягніце!

Камбрыг дадаў:

— Падбярыце ўсе да адзінага.

У гэты момант за некалькі крокаў ад яго разарваўся снарад.

Выбухная хваля кінула Глазкова на зямлю. Падбег наводчык:

— Жывыя, таварыш камандзір?

— Жывы-жывы, — адазваўся камбрыг, ледзь падымаючыся на ногі. — Давай да гарматы! Бяры на прыцэл левы танк. Бачыш? — бок падстаўляе. Дзе бранябойшчык?

Наводчык, не кажучы ні слова, павярнуў галаву направа. Камбрыг убачыў мёртвага бранябойшчыка. А тым часам набліжалася падмацаванне. Глазкоў прыгледзеўся, пазнаў камандзіра роты Тамкова, трох сваіх сувязных, Белавуса, які ў адной руцэ трымаў процітанкавае ружжо, у другой — сумку з патронами Услед за ім спяшалася яшчэ група людзей. Яны неслі цяжкія скрыні са снарадамі.

Гітлераўцы з ваяўнічымі крыкамі зноў падняліся ў атаку. Адкрылі агонь партызанскія кулямёты. У грукаце бою змяшаліся аўтаматныя чэргі, частыя вінтовачныя стрэлы. Агонь па-ранейшаму быў шчыльным, і праціўнік павярнуў назад. Ён адкаціўся нават далей ад таго месца, дзе толькі што пачыналася атака. Глазкоў праз сувязнога перадаў па ланцугу загад эканоміць патроны. Хто ведае, колькі яшчэ давядзецца трымаць абарону!

Абодва танкі сканцэнтравалі агонь на партызанскай гармаце. Асабліва быў небяспечны той, што знаходзіўся ў невялікай лагчыне. Яго корпус быў надзейна закрытым. З-за грудка тырчаў толькі ствол гарматы. Да Глазкова падбег Белавус, паказаў на танк:

— Таварыш камандзір! Дазвольце? Паспрабую скалупнуць.

Іншага выйсця не было. Глазкоў згадзіўся:

— Давай, браток. Толькі будзь асцярожны!

Белавус, прыгінаючыся, ускочыў у траншэю, схаваўся ў ёй і паказаўся метраў за семдзесят правей. Ён поўз полем, абыходзячы танк. «Правільна!» — ухваліў дзеянні байца камбрыг.

Белавус хутка набліжаўся да мэты. Ён думаў толькі пра адно: «Не нарвацца б на сваю міну! Трэба як мага хутчэй убачыць бок танка, зрабіць трапны стрэл». Бранябойшчык на секунду прыпыніўся, працягнуў руку да пояса. Усе тры гранаты былі на месцы. Ён яшчэ хутчэй накіраваўся наперад. Цяпер партызан знаходзіўся паміж двух агнёў: білі з усіх кропак свае, азвярэла адстрэльваліся немцы. «Толькі б дапаўзці, толькі б узяць на мушку!» Пра тое, што будзе далей, Белавус не думаў. Перад ім крыху лявей усё больш выразна вырастаў плямісты, брудна-зялёны корпус танка.

Глазкоў нецярпліва паглядаў на гадзіннік. Паклікаў аднаго з сувязных:

— Давай — на правы фланг! Скажы снайперам, хай узмоцняць агонь па падносчыках снарадаў.

Сувязны кінуўся да лесу, знік у зарасніках. Камбрыг паглядзеў наперад і тут жа ледзь не ўскрыкнуў ад радасці. Нарэшце адзначыліся артылерысты. Іх стрэл быў дакладным: танк, які выскачыў на адкрытую мясцовасць, загарэўся.

Глазкоў тут жа перавёў бінокль правей, дзе хаваўся апошні танк. «Як там Белавус? — падумаў ён. — Ці жывы?» Цяпер уся надзея была толькі на яго. А танк пасылаў снарад за снарадам, метадычна разбіваў дзот, што знаходзіўся на левым фланзе партызанскай абароны. Кулямёты, устаноўленыя ў дзоце, ужо маўчалі, і Глазкоў накіраваў туды сувязнога, каб той аддаў загад байцам на час пакінуць умацаванне, чакаць новай варожай атакі, а пакуль хавацца ў траншэі. У бінокль камбрыг убачыў, што фашысты засяродзілі вялікія сілы якраз насупраць дзота. Іх задума была зразумела: пад прыкрыццём танкавай зброі і гармат паспрабаваць змяць партызанскую абарону.

Пот раўчуком сцякаў па твары, засцілаў вочы. Белавус упарта прасоўваўся наперад. Нарэшце ўвесь левы бок фашысцкага танка патрапіў у поле зроку. Трэба было біць беспамылкова, і Белавус вырашыў яшчэ наблізіцца да цэлі. Да залеглых немцаў заставалася метраў сорак-пяцьдзясят. Яны, мабыць, паспелі заўважыць партызана, які поўз, адкрылі агонь. Белавус замёр на хвіліну, шчыльней прыціснуўся да зямлі, а затым папоўз далей. Калі да танка заставалася не больш як дваццаць метраў, ён затрымаўся, пачаў старанна прыцэльвацца і ў гэты момант адчуў пранізлівы, быццам ад праколу велізарнай іголкі, боль у правым баку. Танк павольна паплыў перад вачамі. «Няўжо паранены? Няўжо насмерць?» Думка пра тое, што заданне не будзе выканана, на нейкі момант зноў вярнула яму адчуванне рэальнасці. Перамагаючы боль, ён усё ж прыпаў да прыцэла. Мушка процітанкавага ружжа сумясцілася з крыжам, намаляваным на баку машыны. Белавус націснуў на курок і ўжо не адчуў рэзкай аддачы ў плячо ад стрэлу, не ўбачыў, як праз імгненне танк ярка ўспыхнуў: у вежы ўзарваліся снарады. А Белавус тым часам ляжаў на разагрэтай чэрвеньскай зямлі, і яго мярцвеючыя рукі ўсё яшчэ сціскалі зброю.

І Славін, і яго таварышы патрапілі ці не ў самае пекла. Ад моцнага перагрэву раптам зусім недарэчы заклініў «максім». Уладзімір схапіўся за ручны кулямёт. Ашчаджаючы патроны, страляючы кароткімі чэргамі па фашысцкіх аўтаматчыках, якія зноў падняліся, бесперапынку страляў другі ручны кулямёт, устаноўлены ў дзоце.

Партызаны, якія заселі ў акопе, таксама трымаліся стойка. Яны не завагаліся нават тады, калі вораг наблізіўся. Выручылі ручныя гранаты.

Тым часам Крайнюк з групай партызан зайшоў гітлераўцам у фланг і сваім агнём скаваў іх дзеянні. Немцы каторы раз павярнулі назад.

Славін весела ўсклікнуў:

— Зноў даюць нам адпачынак. Уцякаюць! Рыхтуйце боепрыпасы, — і сам пачаў набіваць патронамі дыск ручнога кулямёта.

Глазкоў бачыў, як захлынулася чарговая варожая атака. Праціўнік нёс вялікія страты. Аднак усё менш заставалася ў баявым страі і партызан. Занадта вялікі ўрон нанесла непрыяцельская артылерыя. Вось і цяпер гарматы з новай сілай аднавілі абстрэл партызанскіх пазіцый.

Камбрыг не ведаў, дзе знаходзіцца начальнік штаба са сваімі байцамі. Разліковы час ужо скончыўся, а фашысцкія гарматы працягвалі страляць усё гэтак жа метадычна, як і напачатку бою, руйнуючы з зямлёй партызанскія ўмацаванні, сеючы смерць і калецтвы.

Аднак Глазкоў хваляваўся дарэмна. Байцы ўзвода падабраліся ўжо да агнявых пазіцый. З крыкам «ура!» яны абрынуліся на ворага, знішчылі ўвесь гарматны разлік.

Захопленыя гарматы тут жа былі накіраваны ў бок праціўніка. Глазкоў хутка ацаніў становішча, падняў брыгаду ў атаку, каб фашысты не змаглі адбіць сваю артылерыю назад. Але ў гэты момант над зялёным полем з’явілася некалькі белых сцягоў. Немцы, як па камандзе, трымаючы рукі ўгару, павольна ішлі ў бок партызан. Тыя спачатку нават не зразумелі, што такое, вырашылі, што фашысты зноў ідуць у атаку. Дзе-нідзе грукнулі стрэлы. Глазкоў загадаў не страляць, а сам уважліва працягваў глядзець у бінокль. «Што гэта? Хітрасць ворага ці сапраўды намер здацца?»

— Перакладчыка да мяне! — крыкнуў Глазкоў.

Падбег перакладчык. Да вайны ён выкладаў у школе нямецкую мову, нядрэнна валодаў ёю. Глазкоў у гэты момант накіраваўся да дзота Славіна. Уладзімір выйшаў насустрач.

— Бяры аўтамат, пойдзеш са мной! — распарадзіўся Глазкоў.

Славін узяў аўтамат і, абтрасаючыся, пайшоў за камандзірам.

Немцы, падняўшы рукі, стаялі па ўсім полі. Здавалася, што іх вельмі шмат. Глазкоў, не азіраючыся, кінуў Славіну:

— Глядзі, Валодзя! Колькі іх яшчэ засталося! — памаўчаў, усміхнуўшыся, дадаў: — Бачыш, як часы змяняюцца! Раней крычалі, маўляў, не браць партызан у палон, а цяпер самі партызанам здаюцца.

З нямецкага боку насустрач Глазкову, Славіну і Ляўковічу рушылі тры афіцэры. Яны былі без зброі, адзін трымаў у руцэ дубчык, да верхняга канца якога была прывязана белая насоўка. Калі трохі зблізіліся, Глазкоў ціха заўважыў:

— Так, не тыя немцы пайшлі. Не тыя. Глядзіце, дзе іх акуратнасць, падцягнутасць, фанабэрыстасць?

І сапраўды, выгляд брудных, з пакамечанымі тварамі афіцэраў быў занадта далёкі ад уяўлення пра выпешчаных, напышлівых прадстаўнікоў «вышэйшай расы».

Сустрэліся. Немцы ўзялі пад казырок. Адзін з іх, з цяжкасцю падбіраючы словы, пачаў гаварыць на ламанай рускай мове. Але Глазкоў перабіў яго, звяртаючыся да перакладчыка:

— Скажы яму, што за тры гады вайны ён так і не вывучыў ні рускай мовы, ні рускага чалавека. Таму гаворку лепш павядзём на іх мове.

Афіцэры, пачуўшы родную гаворку, яшчэ больш зніякавелі. Старшы з іх, выціснуўшы на твары штосьці накшталт усмешкі, сказаў:

— Разумеем, што наша становішча безнадзейнае. Прарваць абарону мы не змаглі. А разварочвацца і сыходзіць назад няма ніякага сэнсу. Ваша войска ідзе па нашых слядах. Ды і вы не дасце адыходзіць. Таму я як старшы сабраў усіх афіцэраў, прапанаваў уступіць з вамі ў перамовы пра ганаровую здачу ў палон. Усе пагадзіліся, і мы абвясцілі пра сваё рашэнне салдатам. Яны, як бачыце, таксама не пярэчаць.

— Што вы разумееце пад словамі «ганаровы палон»? — спытаў Глазкоў.

— Абыходжанне з намі як з ваеннапалоннымі. Звычайныя ўмовы для існавання, у тым ліку харчаванне, а таксама магчымасць афіцэрам пакінуць пры сабе асабістую халодную зброю.

Глазкоў цвёрда адрэзаў:

— Пан афіцэр, вы ведаеце, у якіх умовах партызаны ваююць за сваю Радзіму. Да падыходу Чырвонай Арміі мы будзем утрымліваць вас у лесе. У вас ёсць паходныя кухні, будзеце рыхтаваць сабе ежу, сёе-тое з харчу мы дамо. Ніякай халоднай зброі захоўваць пры сабе не дазволім.

Ляўковіч пераклаў. Немцы моўчкі пераглянуліся. Старшы прыняў умовы:

— У нас няма выбару. Мы згодны.

— Вырашана, — спакойна і неяк будзённа, нібы такое здаралася кожны дзень, адказаў Глазкоў. — Парадак здачы ў палон такі: падыходзіць да нашых пазіцый будзеце паўзводна ці, прынамсі, групамі па трыццаць чалавек. Зброю пакідаць на гэтым месцы, дзе мы цяпер стаім, а далей рухацца строем. Усё ясна?

Немцы пагадзіліся, і неўзабаве цырымонія здачы ў палон пачалася.

Гэты бой быў для Славіна апошнім. На наступны дзень ранкам яго выклікаў да сябе камандзір брыгады. Унутры бліндажа пасля яркага сонечнага святла здавалася цёмна, і Славін не адразу ўбачыў у куце чалавека ў форме маёра Чырвонай Арміі. Глазкоў прадставіў Славіна і растлумачыў:

— Сяргей Міронавіч Караткоў прыбыў да нас з-за лініі фронту для падбору людзей, якім будзе даручана асобае заданне. Мы выклікалі цябе, каб прапанаваць.

Але Славін ужо не слухаў камбрыга. Ён глядзеў туды, у кут, дзе павольна падымаўся высокі чалавек. Уладзімір не мог разгледзець яго твар, але прозвішча, названае камбрыгам, прымусіла часта забіцца сэрца. «Караткоў? Няўжо ён, Сяргей Міронавіч?» Славін зрабіў некалькі крокаў да сярэдзіны зямлянкі, туды ж ступіў і маёр.

— Сяргей Міронавіч! — толькі і змог сказаць Уладзімір.

Яны абняліся.

— Як ты вырас, Валодзя! — адхіліўшы ад сябе хлопца, сказаў Караткоў, затым абняўшы яго за плечы, павёў да драўлянай лавы. — Садзіся, сябрук, расказвай, як жыў, як ваяваў без мяне?

Глазкоў, крыху здзіўлены, сказаў:

— Ну, калі вы ведаеце адзін аднаго, то пагутарце, а я пайду да начальніка штаба. Прызначана нарада.

Караткоў падзякаваў Глазкову, запрасіў Славіна прысесці. Маёр доўга распытваў хлопца пра бацькоў, сястру, а затым прыступіў да справы:

— Скажы, хочаш змагацца з бандытамі? Для гэтай мэты мы ствараем асобыя падраздзяленні.

— З бандытамі? — здзіўлена перапытаў Славін. — А дзе яны — гэтыя бандыты?

— На жаль, будуць. Таму нам трэба да падыходу Чырвонай Арміі падабраць і накіраваць на захад Беларусі патрэбных людзей. Пасля вызвалення гэтай мясцовасці з ліку недабітых паліцаяў, здраднікаў і бандытаў абавязкова ўзнікнуць антысавецкія банды. Работа чакаецца цяжкая, небяспечная, але цікавая. Нам патрэбны адважныя, баявыя хлопцы, — Караткоў весела падміргнуў, — накшталт цябе, Уладзімір.

— А хто яшчэ паедзе?

Маёр усміхнуўся:

— Не паедзе, а пойдзе. Створым з надзейных людзей групу, і пойдзеце па нямецкіх тылах да месца прызначэння. Будзеце ўладкоўвацца, знаёміцца са становішчам. Ну як? Згаджаешся?

Для Славіна гэта прапанова была нечаканай. Ён жыў у апошні час толькі адной думкай: хутчэй бы прыйшла Чырвоная Армія, каб стаць яе байцом, працягваць гнаць гітлераўцаў да самага Берліна. А тут, на табе, прапануюць зусім іншую справу.

Уладзімір не спяшаўся з адказам. Ён думаў: «Вядома, калі лічаць, што я больш патрэбен для такой справы, канешне, усё складаней, чым мне здаецца. Ім лепш відаць, дзе мне быць — у арміі ці па лясах бандытаў вылоўліваць. Трэба згаджацца. Калі трэба, значыць, так таму і быць!»

— Я згодзен. Калі адпраўляеце?

— Заўтра. Сёння скончым падбор людзей, выдадзім вам неабходныя дакументы, зброю, боепрыпасы, харч і ў дарогу.

Славін выйшаў з зямлянкі і адразу ж адшукаў Глазкова. Той, убачыўшы Славіна, спытаў:

— Ну што, пагадзіўся?

— Пагадзіўся.

— Правільна! Там вельмі патрэбны будуць такія хлопцы. Таму і рэкамендаваў цябе. Ідзі, Валодзя, рыхтуйся. Сёння ўвечары мы ўсю групу збяром, дадзім наказ на дарогу, і, як кажуць, з Богам, да новага месца службы.

Увесь астатні час дня прайшоў у суцэльных клопатах. Славіну выдалі новенькі пісталет ТТ, патроны. Атрымаў ён і новыя боты, невялікі запас харчу, а вечарам яго зноў выклікалі да Глазкова. У бліндажы камбрыга знаходзілася яшчэ восем чалавек. Сярод іх былі і хлопцы з яго аддзялення: Антошын, Бартошык, а таксама Антон Крайнюк. Уладзімір узрадаваўся, убачыўшы сяброў, падсеў да іх.

Караткоў быў нешматслоўны. Сцісла ахарактарызаваў магчымую абстаноўку ў вобласці пасля яе вызвалення, абазначыў маршрут, якога група павінна прытрымлівацца, і паведаміў, каго шукаць у будучым абласным цэнтры, калі да моманту іх прыбыцця Чырвоная Армія не выб’е адтуль немцаў.

На наступны дзень ранкам група адправілася ў шлях. Дзіўнае пачуццё валодала Славіным, калі ён і яго таварышы без усякай маскіроўкі, навідавоку ў адступаючых гітлераўцаў, ішлі ўздоўж дарогі на захад. Партызаны сваімі паводзінамі паказвалі, што яны бягуць як здраднікі-паліцаі і таксама ратуюцца ад суровай адплаты.

Статутная форма адзежы, спецыяльныя нарукаўныя павязкі, а таксама дакументы, якія сведчаць асобу, пасады і званні «адыходзячых», — усё гэта надзейна прыкрывала іх.

Партызаны, вядома, маглі ісці і лясамі, але Славін як старшы вырашыў не рабіць гэтага. Там можна было натыкнуцца на карнікаў, якія не сталі б правяраць, хто гэтыя людзі, што хаваюцца ў лесе. У гэты момант, між іншым, трэба было асцерагацца і сваіх. Калі б групу затрымалі ў лесе партызаны, то маглі б пачацца працяглыя праверкі, а час неабходна цаніць, нельга прапускаць ніводнага дня. Таму хлопцы і вырашылі ісці побач з нямецкімі войскамі, выдаючы сябе за ўцекачоў-паліцаяў. Акупанты цяпер былі зусім іншымі. Усімі імі авалодала панічнае жаданне хутчэй выйсці з-пад удараў Чырвонай Арміі.

А партызан з групы Славіна трывожыла думка, што чакае іх наперадзе.