Сказ пра Робін Гуда

Раздзел другі Як Робін Гуд зрабіўся разбойнікам (працяг)

Праз вузкі праход паміж хатамі Робін Гуд выбег у невялікі двор якраз у той момант, калі Уіл пералазіў цераз драўляны паркан. Старога дрывасека ўжо і след прастыў. Робін шпарка пранёсся ў дальні канец двара, паставіў нагу на папярэчыну ў плоце і пераскочыў на другі бок. За агароджай мясціна была адкрытая, і відаць было, як да блізкага лесу імчыцца стары дрывасек, а крыху ззаду бяжыць Уіл.

Робін з усіх ног кінуўся следам, каб разам з сялянамі схавацца ў лесе. Калі ён амаль дабег да ўзлеску, пачуў ззаду крыкі. Ён азірнуўся і над штыкецінамі ўбачыў некалькі галоў праследавацеляў. Робін весела крыкнуў ім нешта насмешліва-дзёрзкае, бо ведаў: у гушчары леснікі не знойдуць уцекачоў, выратаванне было ўжо блізка.

Юнак уляцеў пад шаты дрэў і крыху воддаль убачыў Уіла. Малады дрывасек чакаў яго.

— Сюды! Сюды! — крыкнуў яму Уіл, і Робін пабег да яго.

I тут ён убачыў старога селяніна, які трухаў па вузкай сцяжынцы, і Уіл з Робінам пабеглі за ім. Стары прывёў іх да балота і там пачаў пераскокваць з купіны на купіну, папярэджваючы, каб яны траплялі ў яго след, бо інакш з галавою праваляцца ў зыбучую твань. Неўзабаве яны зноў ступілі на цвёрдую зямлю. Стары спыніўся пад вялікім дубам і прысеў адпачыць на тоўсты корань, што вытыркаўся з зямлі.

— А дзе Хоб? — спытаў ён, ледзь пераводзячы дух.

— Яго забілі,— адказаў Уіл. — Галоўны ляснік усадзіў яму ў спіну стралу. Хоб крыху прамарудзіў.

— Во, во, Хоб заўсёды быў марудлівы, — прамовіў стары. — Ды і нас можа напаткаць такі самы лёс, калі мы апынёмся на адлегласці палёту яго меткай стралы. Ну, Уіл, я ўжо думаў, канцы табе будуць, калі ты ледзь не хапіўся за нож. Галоўны ляснік жорсткі, бязлітасны чалавек.

— Гэта ж вы, баця, утрымалі мяне, — сказаў Уіл. — Вельмі крыўдна, калі цябе лупцуюць, як сабаку, без дай прычыны.

— Праўду ты кажаш, — пагадзіўся стары. — З народам, якому раней належала гэта зямля, нарманскія паны абыходзяцца, як з сабакамі, і нават горш, чым з сабакамі. Цяпер нам і носа высунуць нельга ў сваю вёску, Уіл. Давядзецца хавацца ў лесе, а не, дык хуценька апынёмся ў нотынгемскай турме, дзе нас чакае вяроўка каралеўскага ката. I загайдаемся мы на шыбеніцы на страх усім саксонскім мужыкам, каб яны і падумаць не пасмелі не слухацца сваіх нарманскіх паноў.

— Гэтае ж самае і са мной было б ці нават горш, каб не ты, Уіл! — усклікнуў Робін Гуд, схапіўшы Уіла за локаць. — He пабаяўся ты вызваліць мяне з путаў. Дзякуй табе, тысячу разоў дзякуй.

— Ну што ты! — адказаў Уіл. — Я ж толькі разы два разануў нажом. А як ты трапіў да іх у рукі?

Робін расказаў пра ўсё, што з ім здарылася, і сяляне змрочна пакруцілі галовамі.

— Гэта яшчэ адзін прыклад іхняй жорсткасці і вераломства, зазначыў Уіл. — Любой хітрасцю стараюцца завабіць нас у свае кіпцюры.

Стары сакс раптам усхапіўся.

— Што ж, — сказаў ён, — пакуль мы не трапілі ў іх рукі, трэба падумаць пра бяспеку. Ідзіце за мной, хлопцы, я павяду вас у больш надзейнае сховішча.

Але Робін Гуд не скрануўся з месца.

— Ведаеце, сябры, — сказаў ён, — мне ўвесь час не дае спакою думка пра тых няшчасных у руках ліхадзеяў. Баюся, у Нотынгеме іх чакае сумны лёс.

— А што іх можа чакаць — шыбеніца ды вяроўка, — прабурчаў Уіл. — Яны ж бандыты. Паміж імі і леснікамі ідзе жорсткая барацьба, і суровы шэрыф узрадуецца, калі іх прывядуць да яго.

— He, — запярэчыў стары селянін, — гэта няшчасныя людзі. Жорсткія законы нарманаў прымусілі іх хавацца па лясах і харчавацца мясам каралеўскіх аленяў. Калі трапяць у рукі ўлад, ратунку ім не будзе.

— Пакажыце мне дарогу, па якой іх павядуць у Нотынгем, — папрасіў Робін Гуд.

— Пакажу, гэта няцяжка, — сказаў стары селянін. — I мой сын можа паказаць. Толькі што ты зробіш адзін супраць цэлай плоймы каралеўскіх леснікоў?

— Яшчэ і сам не ведаю, што зраблю, — адказаў Робін Гуд, — але сэрца разрываецца ад думкі пра лёс гэтых няшчасных людзей, і хочацца рызыкнуць і вызваліць іх, калі пашанцуе.

— Правільна, таварыш, — усклікнуў Уіл. — Я буду тваім правадніком. Ідзіце, бацька, і схавайцеся ў гушчары. Сустрэнемся каля Вялікага дуба.

I маленькі атрад разышоўся. Робін Гуд разам з Уілам пайшоў цераз балота, а стары селянін знік у нетрах Шэрвудскага лесу.

Хвілін праз дваццаць Робін з Уілам, хаваючыся за дрэвамі, зноў падышлі да маленькай вёсачкі, толькі з другога боку. Вызірнуўшы з густога зарасніку, яны ўбачылі леснікоў, якія выходзілі з вёскі, ведучы з сабой палоннікаў. Яны кіраваліся ў Нотынгем. Валакуша стаяла на месцы, а недалёка ад яе ляжаў небарака Хоб — так, як упаў.

— Вызвалім і адпомсцім, — прашаптаў Робін Гуд, і Уіл згодна кіўнуў галавой і паўтарыў яго словы, але неяк нерашуча, бо не мог даўмецца, як гэта можна зрабіць.

— А цяпер, Уіл, апішы мне дарогу, па якой гэтыя найміты пойдуць у горад.

Уіл пачаў падрабязна расказваць пра дарогу, і раптам Робін падняў руку:

— Досыць, Уіл, я знайшоў якраз тое, што трэба. Кажаш, вялікая паляна? Вядзі туды, і як мага хутчэй, каб апярэдзіць леснікоў.

Уіл Ст’ютлі (такое было ў маладога селяніна прозвішча) і Робін Гуд заспяшаліся ў дарогу. Яны падышлі да вялікай паляны якраз тады, калі леснікі мінулі палову паляны. Робін пакінуў Уіла пад дрэвамі і смела выйшаў на ўскраек лесу.

— Гэй, начальнік! — аклікнуў ён галоўнага лесніка. — Адпусці палонных, a то табе не паздаровіцца!

Галоўны ляснік вачам сваім не паверыў, калі ўбачыў, што Робін Гуд адзін выйшаў супраць вялікага атрада. Ён так разгневаўся, што нават не адказаў — імгненна схапіў лук, каб пакараць нахабніка, перш чым той паспее схавацца за дрэвам. З усяе сілы нацягнуў цеціву і пусціў стралу. Але адлегласць для яго лука была занадта вялікая, і страла ўваткнулася ў дзірван за дваццаць ярдаў[1] ад ног Робін Гуда.

I тут Робін Гуд паказаў ворагам моц свайго лука і зоркасць вока — паклаў на цеціву доўгую стралу і, не цэлячыся, пусціў.

Дзікі крык вырваўся з вуснаў галоўнага лесніка, і ён упаў на дол, сутаргава хапаючыся за стралу, якая праткнула яму шыю.

Астатнія леснікі нібы прыраслі да зямлі ад здзіўлення. Такі трапны стрэл! Зноў прагучаў голас Робін Гуда:

— Адпусціце людзей, а не, дык галавой паплаціцеся!

Ён пачакаў хвілінку і зноў пусціў стралу. Яна ўпілася ў плячо аднаго з канваіраў, што стаяў бліжэй да Робін Гуда. Апярэнне на яе кончыку яшчэ дрыжала, а новая страла прагула ў паветры і працяла другога канваіра. Леснікі зразумелі, што стаяць каля палонных небяспечна, і двое канваіраў другога палоннага, ахопленыя страхам, адскочылі ад яго ў бакі. Гэтым яны напалохалі леснікоў, што стаялі бліжэй да іх, і двое ці трое з іх пабеглі. Паднялася агульная паніка, і ўжо ўвесь атрад кінуўся наўцёкі: гэты дужы і спрытны стралок можа ўсіх іх перабіць, а для іхніх стрэл ён недасяжны.

— Уцякаюць! Яны ўцякаюць! — радасна закрычаў Уіл, выскачыўшы з-за куста, адкуль ён назіраў за падзеямі.— Далібог, Робін Гуд, ты валодаеш сваім лукам, як вялікі майстар. Пайду развяжу гэтых людзей.

Ён кінуўся да палонных і разрэзаў нажом вяроўкі. Неўзабаве Уіл ужо вяртаўся назад, следам беглі вызваленыя ім людзі. Яны былі самі не свае ад радасці і ўдзячнасці — мо сто разоў падзякавалі Робін Гуду і блаславілі яго, бо ведалі: у Нотынгеме іх чакала верная смерць.

— Проста дзіву даюся, чаму леснікі не забілі вас адразу, як схапілі,— сказаў ім Уіл. — Вы ж носіце воўчую галаву, а такім людзям няма літасці ні ад кога.

— Шэрыф загадаў ім схапіць і прывесці хоць каго-небудзь, — сказаў хлопец, шыракаплечы здаравяка невысокага росту са свежым тварам і вясёлым агеньчыкам у вачах. — I гэта сапраўды так, як і тое, што мяне завуць Мач і бацька мой млынар. Я рыхтаваўся ўжо ўбачыць рыначную плошчу Нотынгема з вышыні шыбеніцы. Ды на гэты раз усё абышлося добра. Дзякуй табе, найвялікшы стралок, што калі-небудзь таптаў лясныя сцежкі,— зноў выказаў ён сваё шанаванне Робін Гуду.

— А цяпер куды нам? — спытаў у яго другі чалавек. — Нам трэба схавацца, марудзіць нельга. Стражнікі як бачыш падымуць супраць нас усю акругу.

— Правільна! — сказаў Уіл Ст’ютлі.— Гайда, Робін Гуд, з імі. За свае сённяшнія подзвігі ты заплаціш жыццём, калі людзі шэрыфа схопяць цябе.

Робін Гуд згодна кіўнуў галавой. Малады дрывасек гаварыў праўду, і ўсе таропка падаліся ў глыб лесу. Каля Вялікага дуба іх чакаў стары Ст’ютлі. Калі яму расказалі пра ўсё, што адбылося, ён пакруціў галавой:

— У гэтых мясцінах нам заставацца нельга. Усім, хто супраціўляецца нарманскім тыранам, пагражае смяротная кара. Я пайду да дачкі. Схаваюся ў яе на тым баку лесу. А што ты, Уіл, надумаў?

— Я застануся ў лесе, — адказаў Уіл. — З гэтага дня Робін па-за законам, і я буду з ім.

Робін Гуд стаяў крыху збоку ад астатніх, абапіраючыся на свой доўгі лук. Па-за законам! Ад гэтых слоў балюча сціснулася сэрца. Але гэта так, гэта праўда, так будзе. Яго абвесцяць разбойнікам за тое, што ён вызваліў палонных, за супраціўленне стражнікам лесу.

Праз хвіліну ён зноў ажывіўся, павесялеў і абвёў вачамі лес у прыгожым зялёным убранні, паглядзеў на вялікія галіны, на якіх ігралі сонечныя блікі, калі яны пагойдваліся ад ветру, і на момант уявіў сабе сваё новае, вольнае жыццё пад адкрытым небам у вялікім, бяскрайнім лесе. «Тысячу разоў лепш быць па-за законам, чым трапіць у засценак нотынгемскага шэрыфа», — падумаў Робін Гуд, і яму зрабілася лягчэй на душы і захацелася хутчэй пачаць новае жыццё.

Двое выратаваных павялі яго і Уіла Ст’ютлі далей. За правадніка быў сын млынара Мач. Дзве гадзіны яны шпарка ішлі па лесе, і хоць нідзе не было нават і следу сцежкі, Мач вёў іх па палянах і скрозь гушчары, як па гасцінцы.

Нарэшце ён спыніўся на невялікай прагаліне пад магутным дубам і ціхенька затрубіў у ражок, што вісеў у яго на поясе. Адразу пачуўся гук ражка ў адказ, і Мач пайшоў далей. Праз трыста ярдаў маленькі атрад выйшаў на высечку ў зарасніку вастраліста і ляшчыны, які густа ўкрываў падножжа каменнай сцяны. Тут падарожнікаў аклікнулі. Пачуўшы ў адказ голас Мача, са сховішча паказаліся вартавы і з ім паўтузіна малайцоў з лукамі і стрэламі на цецівах — вось якая грозная сустрэча чакала б ворага або чужынца.

У лагеры разбойнікі сустрэлі сваіх таварышаў радаснымі крыкамі, бо да іх ужо дайшла вестка пра палон Мача і яго спадарожніка.

— Мач і Уот вярнуліся жывыя! — крычалі яны. — Малайцы, малайцы, адважныя хлопцы! Як вы вызваліліся з лап лясных аўчарак?

— Паслухайце, сябры, — узвысіў голас Мач. — Нас выратаваў вось гэты юнак. Я прывёў сюды, у наш лагер, самага лепшага і храбрага стралка з лука. Такіх людзей я ніколі яшчэ не бачыў.— I ён расказаў усё, як было. Разбойнікі яшчэ раз падзякавалі Робін Гуду за вызваленне іх таварышаў.

Змерклася. Усе паселі вакол вялікага вогнішча і пачалі вячэраць смажаным мясам забітага яшчэ раніцай аленя, запіваючы тлустую дзічыну элем.

Раптам сярод вясёлага смеху і шумнай гаворкі пачуўся голас Мача Млынарова сына:

— Сябры, вы памятаеце: учора вечарам мы вырашылі абраць сабе правадыра, каб у нас быў парадак.

— Ага, — падхапіў мажны вясковец, — і выбар наш спыніўся на табе, даражэнькі.

— Цяпер не мне выпадзе гэты гонар, — адказаў Мач, — бо сёння я, Мач, сустрэў больш вартага чалавека і аддаю свой голас і слова за Робін Гуда.

— Я таксама! — выгукнуў Уот. — А калі хто адважыцца мне пярэчыць, умомант адчуе на сваёй спіне цяжар маёй яблыневай палачкі! — Уот падняў угору тоўстую шасціфутавую[2] дубіну з жалезным набалдашнікам і пачаў круціць ёю над галавой, нібы сапраўды маленькую палачку.

Але адзін чалавек, смуглявы, рослы дзяцюк, запярэчыў:

— Здаецца, мы дамовіліся абраць правадыром самага меткага стралка.

— Правільна, — адказаў Мач. — Але канчатковай згоды не было. Вось і добра. Вунь сядзіць самы лепшы стралок ва ўсёй старой добрай Англіі,— ён паказаў на свайго збавіцеля.

— А як ён гэта дакажа, — прабурчаў высокі разбойнік.

Тут умяшаўся сам Робін Гуд.

— He, Мач, — сказаў ён, — гэтак я не згодзен. Такі гонар трэба заслужыць. Вы праўда вырашылі паставіць над сабой самага меткага стралка?

— Ну, я ж казаў. А каго ж яшчэ?

— Дык няхай так і будзе, — сказаў Робін Гуд. — Заўтра раніцай мы ўсе да аднаго пусцім свае стрэлы ў цэль, і самы меткі будзе пераможцам.

— Згода! Згода! — у адзін голас закрычалі разбойнікі, і высокі хлопец, Джон Форд, таксама.

Пасля вячэры ўсе захуталіся ў плашчы і палеглі спаць каля вогнішча.

Раніцай, не марудзячы, узяліся за спаборніцтва. На залітым сонцам лужку паставілі цэль, у якую яны звычайна стралялі, каб набіць руку, і прапанавалі Робін Гуду першым паказаць сваё майстэрства — трапіць у самую сярэдзіну. Але ён адмоўна пакруціў галавой:

— Якое ж гэта выпрабаванне? Амаль кожны пападзе ў такую цэль, і будзе некалькі пераможцаў. Уяўляеце, якая спрэчка пойдзе? He, не, патрэбна цэль, каб адразу ўсё стала ясна.

— Сам і зрабі, Робін Гуд, — параіў яму Джон Форд, які лічыўся самым лепшым стралком і таму спадзяваўся стаць верхаводам.

— Ну што ж, добра, — сказаў Робін Гуд, — калі толькі ніхто не пярэчыць.

— Ніхто! Ніхто! — дружна закрычалі разбойнікі.— Зрабі цэль, Робін Гуд!

Робін сарваў некалькі маладых галінак з лісточкамі і некалькі лясных кветак і сплёў маленькі вяночак. Ён папрасіў Уіла Ст’ютлі павесіць яго на сук дуба, што рос у самым канцы лужка.

— Ну вось, усё гатова, — сказаў Робін. — Пераможа той, чыя страла трапіць усярэдзіну вянка і не зачэпіць ні лістка, ні пялёстка.

Усе разгублена пераглянуліся.

— А хто гэта можа разгледзець такую маленькую дзірачку? — усклікнуў нехта. — Трэба мець арлінае вока, каб пацэліць.

— Ага, і конскую сілу, каб напяць лук і пусціць стралу гэтак далёка!

Урэшце толькі Джон Форд згадзіўся паспрабаваць. Ён прыладзіў новую цеціву да лука, выбраў з калчана самыя роўныя, самыя надзейныя стрэлы. Спаборнікі кінулі жэрабя. Першым выпала страляць Джону Форду. Кожны павінен быў выпусціць тры стралы.

Першая страла Форда ўпала ў траву за добрыя дзесяць ярдаў ад цэлі. Нешта незадаволена прабурчаўшы, ён мацней напяў цеціву і ўзяў крыху вышэй, але і на гэты раз страла не даляцела. Трэцяя тыцнулася ў зямлю каля самага дрэва.

— Я зрабіў усё, што мог, і ледзь не пацэліў,— сказаў ён. — Так я ніколі яшчэ не страляў. Сумняваюся, ці знойдзецца на свеце чалавек, якому па сіле такая цэль.

— Цяпер твая чарга, Робін Гуд! Страляй ты! — закрычаў Мач. — Учора я на свае вочы бачыў тваё майстэрства: чатыры цудоўныя стрэлы! Трапіць у такую дзірачку — гэта ж не тое што ў чалавека! — і сын млынара пакруціў галавой, быццам сумняваўся, ці разумна зрабіў Робін Гуд, прыдумаўшы такое выпрабаванне.

Робін Гуд выйшаў наперад. У мёртвай цішыні разбойнікі сачылі, як ён ускінуў свой вялікі лук і далёка адцягнуў цеціву. Страла прагула ў паветры, і пачуліся крыкі здзіўлення, калі яна прайшла праз самую сярэдзіну вянка і ўваткнулася ў дрэва з такою сілаю, што апярэнне задрыжала на ёй.

Але ўсіх перакрыў голас Джона Форда:

— Няхай паспрабуе яшчэ раз! Яшчэ раз! Можа, ён выпадкова пацэліў. Няхай тры разы страляе!

— Калі ласка, — сказаў Робін Гуд, сагнуў лук у дугу, і другая страла са свістам трапіла ў цэль, а за ёю — трэцяя, і ніводная з іх не зачапіла ні лістка, ні пялёстка.

Палёт трэцяй стралы гледачы сустрэлі гучнымі выгукамі захаплення. Кожны з разбойнікаў сам быў не абы-які стралок, і таму ўсе высока ацанілі меткасць Робін Гуда, хоць самі і не маглі паспрачацца з ім ва ўмельстве гэтак валодаць лукам.

— Няхай жыве Робін Гуд! — крычалі разбойнікі.— Яшчэ ніколі наш слаўны Шэрвудскі лес не бачыў такога майстэрства!

— Ну, што цяпер скажаце, сябры? — усклікнуў Мач. — Хіба ж не яму, каралю стралкоў, быць нашым правадыром і атаманам?

— Яму! Яму! — як адзін закрычалі разбойнікі.— З Робін Гудам на жыццё і на смерць!

Усе па чарзе пакляліся ў вернасці свайму маладому правадыру, і першыя прысягнулі Мач Млынароў сын і Уот — тыя, каго Робін Гуд выбавіў з рук леснікоў. Наступны быў Джон Форд, які прайграў у спаборніцтве з Робін Гудам, а потым Уіл Ст’ютлі, яго таварыш па ўцёках, і ўсе астатнія.

— Паслухайце, таварышы мае, — сказаў Робін Гуд, калі ўсе прысягнулі на вернасць. — Вось законы, абавязковыя для ўсіх. Першы: змагацца з усімі нарманскімі прыгнятальнікамі, якія будуць рабаваць сапраўдных гаспадароў гэтай зямлі — саксонскіх нашых братоў. Другі: мы ніколі не ўчынім разбою і гвалту над людзьмі беднымі і гаротнымі, а будзем дапамагаць ім. Трэці: ніколі ніводная жанчына, багатая ці бедная, нарманка ці саксонка, не павінна баяцца нас. Вось тры законы нашага брацтва.

Усе згадзіліся строга выконваць законы Робін Гуда.

Яны ўсё яшчэ стаялі гуртам каля дуба, як раптам з-за дрэў, дробненька тупаючы нагамі, паспешліва выйшаў маленькі згорблены чалавек.

— Глядзіце, нехта ідзе! — выгукнуў Уіл Ст’ютлі. Ён першы ўбачыў чалавека.

— Гэта друг, — супакоіў яго Мач. — Лоб, шавец з Нотынгема. Ён — нашы вушы і вочы ў горадзе і закадычны прыяцель некалькіх шэрыфавых прыслужнікаў. Ад іх даведваецца, што задумаў шэрыф супраць нас. Вітанне, Лоб! — сказаў ён маленькаму гарбуну. — Якія навіны прынёс?

— Беражыцеся. Шэрыф збірае супраць вас вялікі атрад леснікоў,— сказаў Лоб. — Ён у шаленстве, бо ўчора з засады забілі галоўнага лесніка і двух яго людзей, і ён прысягнуў, што за кожнага з іх павесіць па разбойніку. Трох страціў — трох павесіць. Але асабліва гневаўся на нейкага нетутэйшага, я нават імя яго раней не чуў. На рыначнай плошчы паразвешаны аб’явы. Той, хто зловіць нейкага Роберта Фітцата, або Робін Гуда, ці прывязе яго мёртвым, атрымае тры сотні сярэбраных пенсаў.

— Сапраўды шчодрая ўзнагарода! — усклікнуў Мач. — Бачыш, атаман, як высока цэніць цябе нотынгемскі шэрыф.

Ён пашаптаўся з Робін Гудам, і той моўчкі кіўнуў галавой.

Нейкае дзіўнае пачуццё нахлынула на Робін Гуда. Вось перад ім чалавек, які на свае вочы бачыў аб’яву з абяцаннем узнагароды за яго галаву. I першы раз ён адчуў, што сапраўды абвешчаны па-за законам.

Мач узняў над галавой свой лук і закрычаў:

— Слава нашаму міламу Шэрвудскаму лесу! Слава нашаму храбраму атаману Робін Гуду, каралю стралкоў, а цяпер яшчэ і каралю разбойнікаў!

Усе далучыліся да яго воклічаў, і вочы Робін Гуда заіскрыліся, твар пасвятлеў. Што ж, няхай яго лічаць разбойнікам. Вакол яго неабсяжны лес і атрад паплечнікаў — і яму не страшныя ніякія нарманскія шэрыфы.