Сказ пра Робін Гуда

Раздзел дваццаць першы Робін Гуд у няволі

Такога цудоўнага ранку, як у тую нядзелю ў маі, даўно ўжо не бачыў Шэрвудскі лес. Шчодра прыгравала яркае сонца. Маладую лістоту дубоў пяшчотна лашчыў лёгкі подых ветрыку, свежага і духмянага. Трава стракацела рознакаляровымі дзікімі кветкамі. Плямістыя алені пакінулі адкрытыя сонцу пагоркі і разлегліся пад цяністымі шатамі дрэў. Гэта быў самы чароўны дзень ранняга лета, і прыпаў ён якраз на тройцын дзень.

— Які светлы радасны ранак! — сказаў Маленькі Джон Робін Гуду. — На душы так лёгка і весела, што, здаецца, няма на зямлі чалавека, шчаслівейшага за мяне.

Робін Гуд нічога яму не сказаў. Маленькі Джон зірнуў на свайго атамана і ўбачыў сум на яго твары.

— Кінь журыцца, атаман, — падбадзёрыў яго Маленькі Джон. — Глянь, якая цудоўная майская раніца!

— Мяне гняце думка, — сказаў Робін Гуд, — што ў такі ўрачысты дзень мне нельга пайсці ў царкву. Даўно ўжо не быў я там.

— Бліжэй, чым у Нотынгеме, царквы няма, — умяшаўся ў гутарку Мач Млынароў сын, які стаяў побач.

— Што ж, значыць, пайду ў Нотынгем, — рашуча сказаў Робін Гуд. — У царкву Святой Марыі.

Мач з Маленькім Джонам спрабавалі адгаварыць яго, але дарэмна.

— Нікому і ў галаву не прыйдзе, што я магу паявіцца ў горадзе ў нядзелю, — даводзіў ім Робін Гуд. — Надзену шэры плашч з вялікім капюшонам і насуну яго на самы твар. Небяспека не болылая, чым калі б я прагуляўся па лясной паляне.

— Калі так, атаман, — сказаў Мач, — вазьмі з сабою хоць бы тузін добрых хлапцоў са зброяй. Калі што здарыцца, яны дапамогуць табе.

— He, — запярэчыў Робін Гуд, — столькі людзей можа выклікаць падазрэнне ў брамнікаў. А на аднаго ці двух чалавек яны не звернуць увагі. Са мной пойдзе толькі Маленькі Джон, панясе мой лук.

I Робін Гуд са сваім памочнікам пайшлі ў Нотынгем. Па дарозе між імі ўсчалася спрэчка, якая перайшла ў сварку. Робін Гуд так ускіпеў, што даў Маленькаму Джону аплявуху.

Волат не сцярпеў абразы і выняў з ножан меч.

— Калі б мяне ўдарыў хто іншы, а не мой атаман, — гнеўна сказаў Маленькі Джон, — меч гэты пабарвавеў бы ад яго крыві. Пашукай сабе каго іншага ў памочнікі, Робін Гуд, а я пайду ад цябе.

Яны разышліся ў розныя бакі. Робін Гуд пайшоў у Нотынгем, а Маленькі Джон павярнуў назад у лес. Мала-памалу гнеў Робін Гуда астыў, і ён вельмі шкадаваў, што абразіў вернага свайго паплечніка. «Я памалюся перад алтаром Святой Марыі, каб Маленькі Джон прабачыў мне і памірыўся са мной», — падумаў Робін Гуд, калі падышоў да горада і ўбачыў царкоўную званіцу, якая высока ўзнімалася над гарадскімі сценамі.

Ён лёгка прайшоў праз вароты, бо брамнікі не сталі прыглядацца да адзінокага падарожніка ў простай сялянскай адзежы, і адразу падаўся да царквы. Там ён укленчыў перад алтаром, памаліўся і папрасіў, каб яму даравана было выйсці з горада гэтак жа бесперашкодна, як ён увайшоў.

У самы разгар набажэнства ў царкве паявіўся высокі манах у чорнай pace. Па бакавым праходзе ён пайшоў на сваё месца ў алтары. Раптам манах спыніўся і ўтаропіўся на чалавека, які стаяў на каленях па другі бок калоны. На ім была вопратка з шэрай даматканай тканіны, капюшон плашча ляжаў на плячах, бо, заварожана слухаючы казань свяшчэнніка, ён высока ўзняў галаву.

Чорны манах нарэшце пераканаўся, што не памыліўся. Так, ён ведае яго, гэта Робін Гуд! У вачах у манаха ўспыхнулі гнеў і нянавісць. Ён асцярожна павярнуўся і паспяшаўся да выхада.

А Робін Гуд стаяў, укленчыўшы, на чарацянай маце і не падазраваў, што келар манастыра Святой Марыі пазнаў яго і цяпер спяшаецца прыняць захады, каб схапіць свайго ворага.

Чорны манах выйшаў з царквы і ледзь не подбегам кінуўся да шэрыфа. Але спачатку падышоў да брамнікаў і загадаў ім:

— Зачыніце браму! Замкніце на замкі і завалы! У горадзе небяспечны злачынец! Галавой адкажаце, калі дазволіце хоць каму-небудзь выйсці з горада ці ўвайсці, пакуль шэрыф не аддасць загаду.

Брамнікі адразу зачынілі вароты і наклалі завалы.

— Ага, нарэшце папаўся ён мне! Я злавіў самога Робін Гуда! — не памятаючы сябе ад радасці, крычаў келар, спяшаючыся да шэрыфа. — З горада яму не выбрацца. Трапіў, як птушка, у наша сіло!

Ён бесцырымонна ўварваўся ў дом шэрыфа і ўляцеў у гасціную. Шэрыф драмаў, разваліўшыся ў крэсле.

— Прачніцеся! — закрычаў келар. — Добрая вестка! Я прынёс добрую вестку! Каралеўскі злачынец у горадзе! Я высачыў яго. Ён у царкве на абедні, там яго можна схапіць! Калі і гэты раз яму ўдасца выслізнуць з рук закону, гора вам!

— Што за гвалт? — спытаў спрасонку шэрыф. — Пэўна, зноў нейкі зладзюжка спустошыў манастырскую курасадню…

— Нейкі зладзюжка! Курасадня! — зароў манах. — Хіба я не сказаў, хто ён? Ха, нішто сабе зладзюжка, пан шэрыф… Гэта ж сам Робін Гуд!

Ад гэтага імя з шэрыфа ўміг зляцелі апошнія рэшткі сну. Ён усхапіўся з крэсла. Іх разгарачаныя позіркі сустрэліся.

— Робін Гуд! — ледзь не задыхнуўся шэрыф. — Зноў у Нотынгеме? He можа быць!

— Чыстая праўда, пан шэрыф! Толькі што я сам бачыў яго ў царкве Святой Марыі. Вы што, думаеце, я сляпы? Ды сярод тысячнага натоўпу я пазнаю гэтага праклятага грабежніка. Ён адабраў у мяне сотні залатых фунтаў. Абат вельмі сварыўся на мяне за гэта. He, пан шэрыф, я не памыліўся. Яго твар навекі ўрэзаўся мне ў памяць. Я заўсёды пазнаю яго.

Усё яшчэ не верачы, што Робін Гуд прабраўся ў горад, шэрыф, аднак, схапіў сярэбраны свісток, які вісеў у яго на поясе, і свіснуў. Адразу ўвайшоў слуга.

— Перадай Дзікану і Хэлу, каб яны зараз жа сабралі трыццаць леснікоў і былі гатовыя ісці са мной, — загадаў шэрыф і пачаў паспешліва адзявацца. Пакуль ён нацягваў скураную рубашку са сталёвымі латамі, падпяразваў меч, надзяваў на галаву сталёвы шлем, леснікі выстраіліся ўжо на двары. Шэрыф павёў іх да царквы.

Паяўленне ўзброенага атрада ў божым храме выклікала пярэпалах і замяшанне. Шэрыф крыкнуў:

— He бойцеся, добрыя прыхаджане, вам нічога не пагражае. Я прыйшоў арыштаваць небяспечнага злачынца, які пранік у наш горад.

— Вунь ён! — закрычаў келар. — Чалавек, што стаіць на каленях каля вялікай калоны, — Робін Гуд!

Ніхто так не здзівіўся, як сам Робін Гуд, калі ў царкве прагучала яго імя. Відаць, яго высачылі раней, бо цяпер капюшон быў зноў нізка апушчаны і закрываў увесь яго твар.

Калі людзі пачулі, што сярод іх славуты разбойнік, узняліся шум і сумятня. Некаторыя стоўпіліся вакол Робін Гуда, іншыя пачалі прабівацца да дзвярэй, але леснікі перагарадзілі ім дарогу.

Робін Гуд зразумеў, што адзіная магчымасць выратавацца — рашуча атакаваць ворага і прабіцца да выхада. Са шчымлівай тугой ён падумаў: «Эх, каб побач са мной быў Маленькі Джон! Ды якраз сёння яго са мной няма…» Ён выхапіў меч і, як раз’юшаны леў, рынуўся на леснікоў.

Амаль два дзесяткі мячоў заблішчалі ў іх у руках. Але леснікі толькі заміналі адзін аднаму, штурхаліся, іх выпады былі занадта паспешлівыя, мячы са звонам сутыкаліся і не траплялі па цэлі. Шырокі ж клінок Робін Гуда мільгаў у паветры і паражаў ворагаў аднаго за другім.

— He забіваць яго! — крычаў шэрыф. — Збіць з ног і ўзяць жыўцом. Такі загад караля!

Робін Гуд пазнаў голас шэрыфа, імгненна павярнуўся і, высока занёсшы меч, кінуўся на свайго заклятага ворага. Шэрыф адхіснуўся і падставіў пад меч свой шчыт. Сталь са звонам ударылася аб сталь. Шчыт вылецеў з рукі шэрыфа. Меч з сілай апусціўся на шлем, і шэрыф упаў на падлогу. Каб на ім у той час не быў шлем з асобай гартаванай сталі, зроблены выдатным майстрам, ён развітаўся б з жыццём. Удар быў такі моцны, што шлем са звычайнай сталі раскалоўся б, быццам зроблены з паперы. Шлем шэрыфа вытрымаў удар. Меч Робін Гуда пераламаўся.

— Які каваль, такі і меч, — у роспачы прамовіў Робін Гуд. — Цяпер я бяззбройны сярод ворагаў.— Ён адкінуў убок абломак, падскочыў да чалавека, які трымаў у руках дубіну, але не паспеў вырваць яе, як леснікі накінуліся на яго ззаду, збілі з ног. На Робін Гуда адразу навалілася больш дзесятка ворагаў і прыціснула да падлогі. I толькі калі яму скавалі рукі і ногі, леснікі адышлі ад яго.

Шэрыф падняўся ўжо на ногі. Хоць галава ў яго моцна кружылася пасля ўдару Робін Гуда, ён ледзь не ашалеў ад радасці, калі ўбачыў разбойніка ў путах.

— Адвядзіце яго і кіньце ў самую глыбокую цямніцу! — загадаў ён.

Робін Гуда павялі і зачынілі ў вузкай камеры, у якую скрозь густыя краты маленькага акенца толькі ў самы поўдзень пранікала кволае святло. Сцены былі сем футаў таўшчынёю, дзверы запіраліся на завалу з трыма вісячымі замкамі.

— Хай паспрабуе ўцячы адтуль! — пераможна сказаў шэрыф. — Гэтага магутнага ліхадзея я пасадзіў за яшчэ больш моцныя сцены. Волі ён ужо не ўбачыць!

— Навошта мець лішні клопат? — сказаў келар, якому карцела хутчэй убачыць свайго ворага на шыбеніцы. — Чаму не павесіць адразу? Колькі разоў я чуў, як вы гразіліся, што накінеце яму на шыю пятлю, як толькі схопіце яго.

— I зрабіў бы так, каб гэта залежала толькі ад мяне, — злосна буркнуў шэрыф. — А яшчэ лепш, загадаў бы закалоць яго на месцы. Так і хацеў, але не пасмеў.

— Чаму ж не пасмелі? — не зразумеў манах. — Хто можа перашкодзіць шэрыфу?

— Той, хто стаіць над намі ўсімі,— амаль шэптам адказаў шэрыф. — Кароль! Я атрымаў загад караля прывезці Робін Гуда да яго, як толькі злаўлю. Кароль столькі начуўся пра гэтага дзёрзкага разбойніка, што хоча паглядзець на яго і пагаварыць.

Манах нейкі час маўчаў, зморшчыўшы лоб у глыбокім роздуме. Нарэшце сказаў:

— Пан шэрыф, злачынца высачыў і перадаў у вашы рукі не хто іншы, як я. Так?

— Так, вы, — пацвердзіў шэрыф.

— У такім разе я патрабую права самому паведаміць каралю пра яго арышт.

— Во, во, — зарагатаў шэрыф. — Спадзеяцеся атрымаць ад яго вялікасці цёпленькае месца ў царкве?

— Калі за тое, што я зрабіў, належыць узнагарода, дык зусім лагічна, што яе павінен атрымаць я, — рашуча прамовіў келар.

— Я не пярэчу, — адказаў шэрыф, — і ад усёй душы жадаю вам атрымаць якое-небудзь багатае абацтва. Вы зрабілі мне вялікую паслугу, і я сёння ж пасля абеду напішу каралю і раскажу пра ваш подзвіг.

— А я павязу пісьмо ў Лондан заўтра на світанні,— сказаў манах і пайшоў рыхтавацца да падарожжа.

Цэлы дзень Нотынгем гуў, як разварушаны пчальнік. Людзі збіраліся на вуліцах, перадавалі адно аднаму вестку пра арышт Робін Гуда. Вакол кожнага з тых, хто быў той раніцай у царкве Святой Марыі, збіраўся натоўп гараджан, якія з цікавасцю і хваляваннем слухалі расказ пра тое, як адважна біўся са стражнікамі славуты атаман разбойнікаў.

Але за сцены горада не выйшла ні слова пра тое, што тут адбылося. Шэрыф падвоіў варту каля варот і строга загадаў нікога не прапускаць ні з горада, ні ў горад, пакуль не стане вядома, як вырашыў лёс Робін Гуда кароль.

— Калі з Нотынгема ніхто не выйдзе, — гаварыў шэрыф, — Робін Гуд не зможа ўцячы ад нас. А калі ніхто не ўвойдзе, яго разбойнікам не ўдасца прабрацца ў горад, каб вызваліць свайго атамана.

Нотынгем нагадваў абложаны ворагам горад. Усе вароты і ўдзень і ўночы былі зачыненыя на завалы і замкі.

I ўсё ж сумная вестка дайшла да зялёных стралкоў Робін Гуда. Яе прынёс у Шэрвудскі лес шавец Лоб.

Ён адзін з першых пачуў пра арышт Робін Гуда. Як толькі начная цемра ахутала горад, ён падняўся на дах свайго дома, што стаяў каля самай гарадской сцяны. Выбрацца з горада яму памагалі два яго верныя сябры, адданыя прыхільнікі Робін Гуда. На вяроўцы яны спусцілі шаўца са сцяны. Як толькі ён крануўся нагамі зямлі, памочнікі пацягнулі вяроўку назад, а Лоб паспяшаўся ў лес.

Шавец застаў людзей Робін Гуда ў лагеры. Разбойнікі, маўклівыя і сумныя, сядзелі на паляне вакол вялікага вогнішча. Сэрцы іх поўніліся трывогай за лёс атамана. Ён ужо даўно павінен быў вярнуцца. Больш за ўсіх непакоіўся і перажываў Маленькі Джон. Добрасардэчны волат ужо дараваў свайму сябру яго ўчынак і дакараў сябе за тое, што пакінуў яго аднаго.

I гнеў і смутак ахапілі лясных стралкоў, калі яны пачулі ад шаўца Лоба, што іх любімы правадыр сядзіць у нотынгемскай цямніцы. Самыя горшыя іх прадчуванні спраўдзіліся. Толькі Маленькі Джон упарта не хацеў верыць, што здарыцца самае страшнае.

— Робін Гуд пайшоў у Нотынгем памаліцца дзеве Марыі,— сказаў ён, — і яна не пакіне яго ў бядзе. Шмат разоў ужо нашаму адважнаму атаману пагражала смяртэльная небяспека, але кожны раз яму ўдавалася вырвацца з рук ворагаў. Веру, так будзе і цяпер. Мужайцеся, браты, кіньце смуткаваць. Трэба разведаць, што робіцца ў горадзе. А тады прыдумаем спосаб, як прабрацца туды і вызваліць нашага важака.

На досвітку Маленькі Джон і Мач прытаіліся ў гушчары перад паўднёвымі варотамі Нотынгема. Замест зялёных куртак яны надзелі скураныя камізэлькі і сталі падобныя на гандляроў-перакупшчыкаў, што ходзяць з кірмаша на кірмаш, купляючы і прадаючы жывёлу. Так яны маглі спакойна, не выклікаючы падазрэння, хадзіць па дарогах і навакольных вёсках.

Гэты майскі ранак таксама выдаўся цудоўны. Сонца ззяла на небе ва ўсёй сваёй красе. На сэрцы ў Маленькага Джона і ў Мача зрабілася балюча. Яны ўявілі сабе Робін Гуда ў цёмным брудным падзямеллі, дзе не чуваць ні вясёлых спеваў птушак, ні шапацення шаўкавістай маладой лістоты.

Раптам яны ўбачылі, як адчынілася бакавая фортка і з горада выехалі два чалавекі — чорны манах на цяжкім дужым кані і маленькі паж на белым скакуне. Фортка за імі адразу зачынілася, і коннікі паскакалі да дубровы, у якой хаваліся Маленькі Джон і Мач.

— Я ведаю гэтага манаха, — шапнуў Маленькі Джон. — Гэта келар манастыра Святой Марыі. Памятаеш яго, Мач? Мы вытраслі з яго куфэркаў цэлую груду золата, прыпамінаеш?

Мач сцвярджальна кіўнуў галавой. Маленькі Джон падаў яму знак выбірацца з гушчару. Напрасткі цераз дуброву яны выйшлі на дарогу і падаліся ў бок горада. На павароце яны зноў убачылі двух коннікаў, якія ехалі ступой, насцярожана азіраючыся па баках.

Келар уважліва паглядзеў на падарожнікаў. Насустрач ім ішлі два прасталюдзіны ў старых скураных камізэльках з дарожнымі кіямі ў руках. Неўзабаве коннікі і пешаходы стрэліся.

— Добрай раніцы, — прывітаў манаха Маленькі Джон і пакланіўся. — Ці не з Нотынгема едзеце?

— Адтуль, — адказаў манах.

— Ці праўду кажуць людзі, быццам учора злавілі гэтага страшнага разбойніка Робін Гуда?

— Дзіўна, як хутка раскрылася тайна! — усклікнуў келар. — Розуму не дабяру, якім чынам выйшла гэтая вестка за сцены горада? Так, добры ёмен, гэтага малойчыка ўчора схапілі ў царкве Святой Марыі.

— Праўда? Добрая навіна! Нягоднік, ён сілай адабраў у мяне і ў майго прыяцеля грошы. Добра, што яго схапілі!

— Ён і мяне абрабаваў,— паскардзіўся манах. — Столькі золата забраў з манастырскай казны! Але ўчора я адпомсціў яму: выкрыў яго і выдаў шэрыфу. Каб не я, яго б не арыштавалі. За гэта вы павінны дзякаваць мне.

— Няхай неба аддзячыць вам за ўсё, — сказаў Маленькі Джон. — Надарыцца магчымасць, мы таксама не паскупімся. А зараз, калі дазволіце, мы праводзім вас, бо лес гэты кішыць разбойнікамі Робін Гуда. Чаго добрага, убачаць вас, і тады вам канец.

— Ведаю, — адказаў манах, — але ў нас шпаркія коні. Калі будзе пагражаць небяспека, мы ўцячом ад іх.

— Небяспеку не заўсёды адразу заўважыш, — запярэчыў Маленькі Джон. — Таму лепш будзе, калі мы разам з вамі пойдзем праз лес.

I яны — і конныя, і пешыя — рушылі па дарозе, што цягнулася ўздоўж лесу. Келар так ганарыўся сваім подзвігам, што не пераставаў хваліцца. Расказаў і пра тое, што вязе пасланне ад шэрыфа самому каралю Рычарду.

Неўзабаве яны апынуліся ў глыбокай лагчыне. I тут у самым глухім месцы Маленькі Джон раптам узяў келаравага каня за аброць. Манах адразу адчуў нядобрае, выхапіў з-пад плашча кінжал і замахнуўся. Маленькі Джон таксама выцягнуў кінжал, які вісеў у ножнах пад скураной камізэлькай, і адказаў ударам на ўдар. Келар мёртвы ўпаў на зямлю.

— Гэта ён вінаваты, што з нашым атаманам здарылася страшная бяда, — сказаў Маленькі Джон Мачу. — Цяпер яму ўжо не давядзецца пахваляцца перад каралём.

Мач прытрымаў белага скакуна за повад і затрубіў у ражок. З лесу выбеглі некалькі лясных стралкоў. Маленькі Джон загадаў ім пахаваць чорнага манаха, а пажа ўзяць з сабой і не адпускаць, пакуль яны з Мачам не вернуцца.

Маленькі Джон дастаў з кішэні манаха пасланне шэрыфа, сеў на келаравага каня, Мач — на белага скакуна, і яны паехалі на поўдзень.

Дабраўшыся да Лондана, яны распыталі ў людзей дарогу да каралеўскага палаца. Вартавы спытаў у іх, з якой справай яны ідуць да караля.

— У нас важнае пасланне гасудару ад шэрыфа нотынгемскага, — адказаў Маленькі Джон. — Нам строга-настрога загадалі перадаць яго ў рукі каралю Рычарду.

Маленькага Джона і Мача прывялі ў прасторную залу, дзе ў вялікім крэсле сядзеў кароль Англіі. Яго акружалі лорды і прэлаты. Маленькі Джон укленчыў і падаў каралю пісьмо шэрыфа.

— Хай беражэ вас бог, мой гасудар, міласцівы кароль, — сказаў ён. — Я прывёз вашай вялікасці пісьмо ад шэрыфа горада Нотынгема.

Кароль узяў з рук Маленькага Джона скрутак, распячатаў яго і пачаў чытаць. Волат стаяў на каленях і з захапленнем пазіраў на манарха. I сапраўды, было чым захапляцца: такое велічнае было ўсё яго аблічча, аблічча Рычарда Плантагенета, Рычарда Львінае Сэрца. Мужны, прыгожы твар, ясныя блакітныя вочы, магутная і ўладарная постаць. Усё ў ім гаварыла, што гэта кароль. Маленькі Джон стараўся запомніць кожную рысу яго твару і постаць, каб потым дакладна апісаць вобраз гэтага царственнага воіна сваім таварышам у Шэрвудскім лесе.

Раптам Рычард звонка ўдарыў далонню па падлакотніку свайго каралеўскага крэсла.

— Ведаеце, што ў гэтым пасланні, мілорды? — сказаў ён. — Прыемная вестка ад шэрыфа горада Нотынгема. Ён нарэшце такі схапіў гэтага дёрзкага разбойніка Робін Гуда з Шэрвудскага лесу, трымае яго пад моцнай аховай і чакае майго прысуду.

— Добрая навіна! Добрая! — усклікнуў біскуп Герфардскі, які разам з іншымі царкоўнікамі стаяў каля трона. — Цяпер у вашай уладзе лёс найвялікшага злачынца ва ўсім хрысціянстве. Памятаеце, мой гасудар, я расказваў вам, як гэты нягоднік абрабаваў мяне, не раз непаважліва абыходзіўся са мной? Неяк, каб пацешыцца, ён нават прымусіў мяне скакаць пад музыку. Другі раз адаслаў мяне ў Нотынгем верхам, пасадзіўшы на каня задам наперад. Я вельмі шчаслівы, што цяпер ён у вашых руках, гасудар, і ваша вялікасць нарэшце пашле яго на шыбеніцу.

Апошнія словы біскуп прамовіў, ужо ледзь пераводзячы дух, бо ад вялікага ўзбуджэння гаварыў вельмі хутка. Адно імя Робін Гуда ўводзіла яго ў шаленства.

Кароль усміхнуўся і зноў глянуў на паперу. Яго, відаць, не дужа турбавалі крыўды і пакуты біскупа Герфардскага.

— Ва ўсёй Англіі няма ніводнага ёмена, якога я так хацеў бы бачыць, як гэтага Робін Гуда, — сказаў Рычард. — Я жадаю даведацца, як ён кіруе сваёй шайкай. Што за чалавек правіць Шэрвудскім лесам, як я, каранаваны кароль, праўлю краінай?

У зале запанавала цішыня. Раптам кароль рэзка падняў галаву і пільна глянуў на Маленькага Джона праніклівымі блакітнымі вачамі.

— Ёмен, — строга сказаў ён, — тут гаворыцца, што ліст гэты пасылаюць мне з манахам. А дзе ён, манах? Чаму не ён, а ты прывёз мне пісьмо?

— Даруйце, міласцівы гасудар, — сказаў разбойнік. — Манах сканаў у дарозе, і пасланне даверылі мне.

Кароль абыякава кіўнуў галавой. Урэшце яму было няважна, як дайшла да яго вестка, абы яна была праўдзівая.

— Я жадаю бачыць Робін Гуда, — сказаў кароль Рычард Маленькаму Джону. — Ты, ёмен, прынёс мне вестку пра яго, ты і прывязеш яго да мяне.

Маленькі Джон нізка пакланіўся.

У знак сваёй манаршай прыхільнасці Рычард узнагародзіў пасланцоў дваццаццю залатымі, прысвоіў ім званне ёменаў кароны і загадаў, каб яны былі пры яго каралеўскай асобе, калі вернуцца ў Лондан з Робін Гудам. Потым даў Маленькаму Джону каралеўскую пячатку, каб ён паказаў яе нотынгемскаму шэрыфу. Шэрыф павінен перадаць Маленькаму Джону палоннага, і ён пад аховай сарака лучнікаў прывязе Робін Гуда ў Лондан да караля.

Разбойнік развітаўся з каралём Рычардам і разам з Мачам паехаў назад у Нотынгем, схаваўшы на грудзях каралеўскую пячатку.

Калі ён з Мачам пад’ехаў да горада, вароты былі наглуха зачынены. Маленькі Джон пачаў моцна стукаць і клікаць брамніка. Неўзабаве той паказаўся на гарадской сцяне і спытаўся, што яму трэба.

— Што гэта значыць? — закрычаў Маленькі Джон, зрабіўшы выгляд, быццам вельмі здзіўлены. — Гарадскія вароты на замках і завалах сярод белага дня! Ты што, заспаў, брамнік?

— Вароты зачынены і ўдзень і ўночы, бо злавілі Робін Гуда і ён сядзіць у глыбокім падзямеллі,— адказаў брамнік. — Мы нікога не пускаем у горад, каб не прабраліся разбойнікі. Яны хочуць уварвацца ў Нотынгем, страляюць у вартаўнікоў, калі ўбачаць іх на сценах. Ужо некалькі нашых забілі.

— А мяне ты мусіш прапусціць, бо я прывёз шэрыфу загад ад самога караля!

Пачуўшы гэтыя словы, брамнік адчыніў бакавую фортку, прапусціў пасланцоў караля і хуценька зачыніў яе зноў. Маленькі Джон убачыў, што вароты ахоўвае вялікі атрад узброеных коннікаў і пешых лучнікаў.

— Мне трэба як хутчэй убачыць шэрыфа, — заявіў Маленькі Джон начальніку, і яго павялі да шэрыфа. Яны засталі яго ў гасцінай.

— Я прывёз загад караля, — сказаў Маленькі Джон і выняў з-за пазухі каралеўскую пячатку.

Шэрыф убачыў пячатку, падхапіўся з крэсла, зняў шапку і пакланіўся, быццам перад ім стаяў сам Рычард Львінае Сэрца.

— Што загадвае яго вялікасць кароль? — спытаў шэрыф.

Маленькі Джон пераказаў яму каралеўскі загад.

— А што зробяць са злачынцам, калі вы прывезяце яго ў Лондан? — пацікавіўся шэрыф.

— Гаварылі, што яго павесяць на шыбеніцы, — адказаў Маленькі Джон.

— Добра! Вельмі добра! — зларадна пацёр рукі шэрыф. — Нягоднік заслужыў такі канец. А дзе чорны манах, якому я даручыў везці маё пасланне? Ён спадзяваўся атрымаць ад караля ўзнагароду за прыемную вестку.

— Ён атрымаў яе, — сказаў Маленькі Джон. — Такую вялікую, што ў Нотынгем ужо не вернецца. Яго ўзнагародзілі па заслугах.

— Грашамі ці зямлёй?

— Зямлёй. Ён атрымаў досыць зямлі і вельмі задаволены шчодрасцю. А цяпер я, пан шэрыф, і мой спадарожнік пойдзем у карчму, падсілкуемся і адпачнём, бо вельмі здарожыліся і прагаладаліся. Заўтра ж нам трэба везці разбойніка ў Лондан.

— He, не! — сказаў шэрыф. — У карчму сёння я вас не пушчу. Будзеце маімі гасцямі. Вечарам мы наладзім банкет. Няхай ведае кароль, як гасцінна я прымаю яго пасланцоў.

Увечары ў доме шэрыфа ўсе пілі за здароўе яго вялікасці караля Англіі і за смерць Робін Гуда. Маленькі Джон з Мачам толькі рабілі выгляд, што п’юць.

Маленькі Джон і Мач размясціліся ў невялікім пакойчыку, дзверы якога выходзілі ў залу. Мач лёг на сенніку ў нагах Маленькага Джона. Сябры пачакалі, пакуль у доме сцішыцца, а потым усталі, накінулі на сябе плашчы і ўзялі ў рукі мячы. Ціхенька выйшлі ў залу і пачалі красціся да шэрыфавай спальні. Ступалі вельмі асцярожна, бо ўсюды — і ля каміна, і на матах, раскіданых на падлозе, — ляжалі шэрыфавы людзі. Яны, перапіўшыся, моцна спалі.

Маленькі Джон з Мачам праніклі ў спальню шэрыфа. Ён таксама спаў моцным сном. Маленькі Джон смела зняў з яго пальца пярсцёнак. Ён быў ім патрэбны.

Вартаўнік каля парадных дзвярэй таксама хроп. Сябры спакойна выйшлі з дома і па цёмных начных бязлюдных вуліцах пайшлі да турмы. Там яны пастукалі эфесамі мячоў у акаваныя жалезам дзверы.

Грукат пранёсся па турэмных калідорах, падняў на ногі начальніка варты. З факелам у руцэ ён падышоў да дзвярэй.

— Хто там? — спытаў турэмшчык. — Што вам трэба?

— Робін Гуд уцёк з турмы! — закрычаў Маленькі Джон. — Ты нядбайны турэмшчык!

— Няпраўда, ты лжэш, — сказаў начальнік варты. — Ён сядзіць у самай глыбокай падземнай камеры. Толькі што я сам бачыў яго ў путах.

— I ўсё ж мы павінны праверыць, каб пераканацца, што ён у цямніцы, — рашуча сказаў Маленькі Джон.

— А хто вы такія?

— Мы пасланцы караля. У нас ёсць знак ад шэрыфа.

У дзвярах было невялічкае акенца з кратамі, і праз яго турэмшчык бачыў тых, што патрабавалі пусціць іх у турму. Святло факела пранікала праз акенца, і Маленькі Джон паднёс пад яго чырванаваты водбліск пярсцёнак шэрыфа. Начальнік варты пазнаў пярсцёнак і адчыніў дзверы. Маленькі Джон пераскочыў цераз парог і схапіў турэмшчыка за горла, каб той не мог сваім крыкам успудзіць каравул. Мач таксама ўскочыў у калідор і звязаў турэмшчыка па руках і нагах вяроўкай, якую загадзя прыпас і прынёс пад плашчом.

Галаву турэмшчыка захуталі яго ж курткай. Вялікая вязка ключоў, што вісела на рэмені, апынулася ў руках Маленькага Джона.

— Цяпер за турэмшчыка буду я, — сказаў Маленькі Джон і запёр начальніка варты ў адну з падземных цямніц.

Потым з факелам у руцэ спусціўся па каменнай лесвіцы ў глыбокае падзямелле, дзе было шмат дзвярэй, але толькі адны зачыненыя на тры вісячыя замкі. Маленькі Джон падумаў, што менавіта ў гэтай камеры пакутуе яго атаман, і пачаў падбіраць ключы, устаўляючы іх адзін за адным у замочную шчыліну.

Нарэшце шосты ці сёмы ключ падышоў, і першы замок адамкнуўся, потым адамкнуліся і астатнія два. Маленькі Джон зняў цяжкую жалезную завалу з тоўстых прабояў, адчыніў дзверы і зайшоў у камеру. У дальнім кутку на саломе ляжаў звязаны чалавек. Калі полымя факела асвяціла яго постаць, Маленькі Джон пазнаў свайго атамана і падбег да яго. Робін Гуд прыўзняўся. Ён часта-часта маргаў, бо святло факела асляпіла яго пасля многіх дзён амаль апраметнай цемры.

— Атаман! Атаман! Гэта я! Уставай, бяжым!

— Маленькі Джон! — здзіўлена прашаптаў Робін Гуд, не верачы сваім вачам, хоць і пазнаў вернага друга.

— Я, я, гэта я! — Маленькі Джон разрэзаў вострым нажом вяроўкі на Робін Гудзе, дастаў з-пад плашча запасны меч і даў яго атаману. Той усхапіўся на ногі, радуючыся, што вызваліўся ад путаў і цяпер можа з мячом у руцэ змагацца за сваё жыццё.

Раптам яны пачулі папераджальны вокліч Мача, які застаўся наверсе, каб ахоўваць выхад з турмы. Сябры рынуліся наверх, дзе чуўся звон мячоў і гул галасоў. На двары яны ўбачылі, што Мач адбіваецца ад пяці салдат варты. З ваяўнічым клічам Маленькі Джон кінуўся на салдат, за ім — Робін Гуд. Праз хвіліну яны адцяснілі варту і загналі назад у вартоўню.

— Бяжым! Бяжым! — крыкнуў Маленькі Джон. — Шум хутка падыме на ногі ўвесь горад. За мной! — і пабег да выхада з турмы.

— Да Заходніх варот! — загадаў Робін Гуд, калі яны выбеглі на вуліцу. — Там самая слабая варта.

Але ў гэты момант над іх галовамі зазвінеў, загуў вялікі звон гарадской вежы. Нехта шалёна біў у набат.

— Цяпер ужо нідзе не будзе слабой варты, атаман! — закрычаў Маленькі Джон пад аглушальны гул, што нёсся над начным горадам. — Набат усіх падыме на ногі, і хутка ўсе вуліцы запрудзяць ворагі. Сюды! Бяжыце сюды! — і памчаўся па вузкім завулку. Мач з Робін Гудам пабеглі за ім.

Ноч выдалася бязмесячная. У вузкіх праходах між дамоў было хоць вока выкалі, сябры не бачылі адзін аднаго.

Маленькі Джон на імгненне спыніўся і ўсунуў у рукі Робін Гуду крысо свайго плашча, а той падаў Мачу крысо сваёй курткі. Трымаючыся адзін за аднаго, яны пабеглі далей. Маленькі Джон кідаўся то ў адзін завулак, то ў другі, бо ведаў кожны куточак у Нотынгеме і нават ноччу мог знайсці дарогу.

Нарэшце ён спыніўся пад нейкай аркай. Уцекачы стаіліся і прыслухаліся. Гоман і крыкі на вуліцах рабіліся ўсё гучнейшыя, набатны звон не пераставаў грымець, у вокнах замільгалі агеньчыкі, гараджане пачалі выскокваць з дамоў.

— Што здарылася? Пажар ці грабежнікі напалі на горад? — чуліся крыкі.

— Пастаім тут, пакуль на вуліцах не збяруцца людзі,— сказаў таварышам Маленькі Джон. — А тады змяшаемся з імі, і нас ніхто не пазнае.

Неўзабаве паўз іх прабеглі некалькі гараджан з палкамі і алебардамі ў руках і двое ці трое з ліхтарамі. Праз некалькі хвілін ужо шмат людзей мітусілася на вуліцах, пыталі адзін у аднаго, што здарылася. Тром сябрам можна было цяпер пакінуць сваё сховішча і далучыцца да натоўпу, не баючыся, што на іх звернуць увагу.

Маленькі Джон зноў павёў сяброў, і хутка яны зразумелі, што ідуць да майстэрні шаўца Лоба. Калі падышлі да веснічак, нехта на вуліцы гучна сказаў:

— З турмы ўцёк разбойнік Робін Гуд. Каля ўсіх варот моцная ахова. Есць загад абшукаць у горадзе кожны дом.

— Навіна якраз для нас, — ціхенька засмяяўся Маленькі Джон. — Трэба як мага хутчэй выбірацца з горада.

Ён хуценька падышоў да акна Лобавай майстэрні і лёгенька пастукаў у аканіцу. Шавец адчыніў аканіцу. Акенца было невялічкае, без шкла — проста вузкая адтуліна ў сцяне. Маленькі Джон усунуў у яе галаву.

— Лоб, — прашаптаў ён, — ты дома адзін?

— Адзін, Джон, — таксама шэптам адказаў шавец, пазнаўшы голас памочніка Робін Гуда.

— Дык хутчэй адчыняй дзверы і дай нам зайсці.

Шавец таропка адчыніў дзверы, і ўцекачы ўвайшлі ў дом. Лоб зноў зачыніў аканіцу і запаліў лямпу. Тут ён убачыў Робін Гуда і аж заззяў ад шчасця. Атаман на свабодзе!

— А цяпер не марудзь, Лоб, — сказаў Маленькі Джон. — Нам трэба як мага хутчэй выбрацца з горада.

— Падымайцеся па гэтай лесвіцы на дах, — сказаў шавец. — Там ляжыць скручаная вяроўка.

Усе падняліся па прыступках наверх і вылезлі на дах, а адтуль перабраліся на гарадскую сцяну. Першым абвязалі вяроўкай і спусцілі па другі бок сцяны Робін Гуда. Потым Маленькі Джон апусціў Мача, а сам ухапіўся за край сцяны і саскочыў уніз, бо Лоб не ўтрымаў бы яго. Шавец хуценька скруціў вяроўку і вярнуўся ў дом, а трое сяброў падаліся ў лес.

Недзе звонка закукарэкаў певень. Робін Гуд зірнуў на ўсход.

— Мы своечасова ўцяклі,— сказаў ён. — Яшчэ трохі, і было б позна. Хутка развіднее.

Неба на ўсходзе пашарэла, вось-вось падымецца сонца. Трое разбойнікаў з усіх ног прыпусцілі ў лес.

А ў горадзе шэрыф не мог дачакацца раніцы. Ён быў упэўнены, што, калі развіднее, Робін Гуда зловяць і зноў пасадзяць у цямніцу. Яго, як і іншых гараджан, пабудзіў набатны звон. Нельга апісаць словамі, як ён шалеў ад злосці, калі яму далажылі, што вязень уцёк з турмы.

А разам з гневам прыйшоў страх. Шэрыф не знаходзіў сабе месца. Ён баяўся за свой лёс.

— Як я гляну ў вочы каралю! — лямантаваў ён. — Калі я паяўлюся перад ім без Робін Гуда, ён пашле мяне на вісельню. Я ведаю яго!

Шэрыфу неабходна было злавіць уцекача, не толькі каб накінуць вяроўку на яго шыю, але каб выратаваць ад вяроўкі сваю.

Калі яму паведамілі, што ніводзін чалавек не выйшаў ноччу праз вароты з горада, на душы ў яго крыху палегчала.

— Гэты шэльма, відаць, хаваецца ў каго-небудзь з прыяцеляў,— вырашыў ён. — Хутка развіднее, мы абшукаем кожны дом, кожную павець, кожны склеп, кожны хлеў і схопім яго.

Як і гаварыў шэрыф, раніцай ператрэслі ўвесь горад, але дарэмна: Робін Гуд быў ужо ў Шэрвудскім лесе. На сэрцы ў яго было весела і радасна, як у птушкі, што сядзіць на зялёнай галіне пад пяшчотным майскім сонейкам.

Зноў і зноў дзякаваў Робін Гуд сваім верным сябрам за выратаванне ад смяртэльнай небяспекі, а стралкі высока ўзнімалі лукі, вітаючы свайго атамана, які вярнуўся да іх цэлы і здаровы.

Маленькі Джон сказаў Робін Гуду:

— Атаман, я дабром заплаціў табе за крыўду, бо ведаў, што ты пакутуеш у турме і можаш загінуць. Цяпер, калі ты на волі і зноў стаіш пад нашым запаветным дубам, я развітваюся з табой. Бывай і будзь здароў.

— He, Маленькі Джон, не! — горача ўсклікнуў Робін Гуд. — He пакідай мяне. Я вельмі шкадую аб сваім учынку. Клянуся, ты лепшы камандзір, чым я. Бяры пад сваю каманду нашу лясную дружыну і мяне. Будзь атаманам.

Словы Робін Гуда кранулі добрае сэрца волата. Ён сказаў:

— He, атаман, гэтага ніколі не будзе. Як і дагэтуль, буду тваім верным паплечнікам і больш нікім — толькі зялёным стралком Робін Гуда.

I зноў сябры стаялі поплеч пад векавым дубам — атаман і яго першы памочнік. Вечарам усе весела адзначылі гэту радасную падзею сяброўскай вячэрай.

А нотынгемскі шэрыф упаў у роспач, калі даведаўся, што Робін Гуд зноў гуляе са сваёй вольніцай у Шэрвудскім лесе. Ён напісаў пісьмо каралю Рычарду, молячы яго дараваць яму. У канцы ён пісаў, што яго не падманулі б, каб не паказалі каралеўскую пячатку.

Блакітныя вочы Рычарда наліліся гневам, і кроў прыліла да твару. Але гнеў ніколі доўга не муціў розуму Рычарда Львінае Сэрца, і неўзабаве дзёрзкі ўчынак разбойніка нарадзіў у ім больш высокія пачуцці.

— Клянуся каронаю, мілорды, — сказаў ён сваім прыбліжаным, — чалавек гэты шчыра адданы свайму атаману. Ён любіць Робін Гуда мацней, чым караля. Хацеў бы я мець такіх верных і адданых прыхільнікаў. Робін Гуд павек у даўгу перад адважным Маленькім Джонам за сваё вызваленне. Шчыра кажучы, лоўка ашукаў мяне гэты шэльма. Такіх слаўных ёменаў у Англіі на пальцах адной рукі пералічыць можна. Я гатовы аддаць дыямент з маёй кароны, абы сустрэцца з Робін Гудам, у якога такія верныя паплечнікі. Каторы ўжо раз выслізвае ён з маіх рук! — Рычард усміхнуўся, прыгадаўшы, як шчодра адарыў ён двух разбойнікаў, у якіх была толькі адна мэта — вызваліць Робін Гуда з няволі.

Што датычыцца пажа, які ехаў з келарам, дык яму прыйшлося даспадобы жыццё ў Шэрвудскім лесе. Ён не вярнуўся ў Нотынгем, а стаў служыць Робін Гуду. З цягам часу зрабіўся такім жа добрым лясным стралком, як і ўсе астатнія вольныя стралкі Робін Гуда.