Выкраданне Чарадзея

12

У пакоі было душна. Квадрацік акенца пачарнеў. Ганна паднялася з табурэціка.

— І ніхто не прыйдзе ім на дапамогу? — спыталася яна.

— Русінскім князям не да маленькага Замошша. Русь раздробленая, кожны сам за сябе. Нават полацкі князь, якому фармальна падпарадкоўваецца гэтая зямля, і той вельмі заняты сваімі праблемамі.

Кін адкрыў з боку шара шасцікантовую адтуліну і засунуў руку ў яго чэрава, якое мігцела зялёным святлом.

— Гэта быў дзіўны свет, — сказаў ён. — Няўстойлівы, але па-свойму гарманічны. Тут жылі жамойты, леты, самагіты, эсты, русіны, лівы, яцвягі, семігалы… Некаторыя з іх даўно зніклі, а некаторыя жывуць тут і да гэтага часу. Русінскія князі па Даўгаве — Заходняй Дзвіне збіралі даніну з навакольных плямёнаў, ваявалі з імі, часта радніліся з жамойтамі і лівамі… І невядома, як бы склаўся далейшы лёс Прыбалтыкі, калі б тут, у вусці Даўгавы, не высадзіліся нямецкія місіянеры, за якімі прыйшлі рыцары. У 1201 годзе энергічны епіскап Альберт заснаваў горад Рыгу, узнік ордэн святой Марыі, або мечаносцаў, што планамерна заваёўваў плямёны і народы, хрысціў паганцаў — хто не хацеў хрысціцца, гінуў, хто згаджаўся, станавіўся рабом. Усе вельмі проста…

— А русінскія гарады?

— А русінскія гарады — Кукейнас, Герсіке, Замошша, потым Юр'еў — адзін за адным былі ўзяты немцамі. Яны не змаглі аб'яднацца. Толькі літоўцы ўстаялі. Менавіта ў гэтыя гады яны стварылі адзіную дзяржаву. А праз некалькі гадоў на Русі з'явіліся манголы. Раздробленасць яе аказалася пагібельнай.

Кін выняў з шара жменю шарыкаў памерам з валоскі арэх.

— Хадзем у вялікі пакой, — сказаў ён. — Мы тут замінаем Жулю. Да таго ж паветра на траіх не хапае.

У вялікім пакоі было халадней і прасторней. Ганна зашмаргнула выцвілыя фіранкі. Кін запаліў сваю лямпу. Жменя шарыкаў раскацілася па абрусе.

— Вось і нашыя падазроныя, — сказаў Кін. Ён падняў першы шарык, крыху сціснуў яго пальцамі, шарык луснуў і разгарнуўся ў гладкую пругкую пласцінку — партрэт пажылой пані з набеленым тварам і чорнымі бровамі.

— Хто ж яна? — спытаўся Кін, кладучы партрэт на стол.

— Княгіня, — хуценька вымавіла Ганна.

— Не спяшайцеся, — усміхнуўся Кін. — Няма нічога больш небяспечнага ў гісторыі, чым відавочныя хады. Кін адклаў убок партрэт і ўзяў другі шарык. Шарык ператварыўся ў выяву даўгатварага чалавека са сцятымі капрызнымі губамі і вельмі разумнымі стомленымі вачыма пад высокім, з залысінамі, ілбом.

— Я б сказала, што гэта князь, — у адказ на запытальны позірк Кіна вымавіла Ганна.

— Чаму ж гэта?

— Ён прыйшоў першы, стаіць поруч з княгіняй і шыкоўна адзеты. Ды выгляд у яго горды.

— Усё суб'ектыўнае, другараднае.

Наступным аказаўся партрэт тонкай дзяўчыны ў сінім плашчы.

— Можна прапанаваць? — спыталася Ганна.

— Зразумела. Вазьміце. Я здагадаўся. Кін перадаў Ганне партрэт рыжага прыгажуна, і яна паклала яго побач з гатычнай дзяўчынай.

— Атрымліваецца? — спыталася Ганна.

— Што атрымліваецца?

— Наш Раман быў у заходніх землях. Адтуль ён прывёз жонку.

— Значыць, вы ўпэўнены, што нам патрэбен гэты адважны воін, якога ледзь былі не забілі ў сутычцы?

— А чаму вучонаму нельга быць воінам?

— Разумна. Але нічога не даказвае.

Кін адгарнуў далоняю партрэты і паклаў на вызваленае месца выяву аднавокага хлапчука. І тут Ганна зразумела, што гэта быў не хлапчук, а дарослы чалавек.

— Гэта карлік?

— Карлік.

— А што ён тут робіць? Таксама родзіч?

— А калі блазан?

— Ён занадта проста адзеты для гэтага. І сярдзіты. Блазан не павінен быў весяліцца. Само пачварства было падставай для смеху.

— Добра, не буду спрачацца, — сказала Ганна. — Але мы ўсё роўна нічога не ведаем.

— На жаль, пакуль што вы маеце рацыю, Ганна. Ганна зноў падсунула да сябе партрэт свайго ўлюбёнца: вогненныя кудзеркі, сакаліны позірк, цэлы сажань у плячах, футравая шапка сціснута ў нервовым магутным кулаку…

— Вядома, варыянт спакуслівы, — сказаў Кін.

— Вам не падабаецца, што ён прыгожы? Леанарда да Вінчы таксама займаўся спортам, а Аляксандр Македонскі ўвогуле з каня не злазіў.

Партрэты ляжалі ў рад, зусім жывыя, і цяжка было паверыць, што ўсе гэтыя людзі памерлі шмат соцень гадоў назад. «Хоць, — падумала Ганна, — я ж таксама памерла шмат соцень гадоў назад…»

— Можа быць, — пагадзіўся Кін і выбраў са століка два партрэты: князя ў сінім плашчы і рыжага прыгажуна.

— Калегі, — заглянуў у вялікі пакой Жуль. — Прадаўжэнне будзе. У нас яшчэ паўгадзіны. А там нехта прыехаў.