Выкраданне Чарадзея

2

— Ты, ведама, прабач, Ганначка, — сказаў белабароды дзед у дажджавіку і сінім капелюшы, — калі я цябе напалохаў.

— Добры дзень, дзядуля Генадзь, — сказала Ганна. Наўрад ці хто-небудзь яшчэ ў вёсцы мог адразу прызнаць яе.

Яны стаялі каля каменнай царквы з абваленым купалам. Вялікая страказа прысела на край гладыша, які Ганна прыціскала да грудзей, і зазірнула ў яго.

— Па малако сабралася? — спытаўся дзед.

— Да вас.

— Малака дамо. А я па кабылу іду, яна сюды заблудзіла. І чаму гэта ў яе такая цяга да спакою і назіранняў? Клеапатрай яе завуць, гарадская, з іпадрома выбракаваная.

— Цётка Магда вам ліст напісала?

— Яна мне заўсёды піша. Да ўсіх святаў. Я ў Пруднікі ездзіў, вяртаюся, а ты на ганку стаіш. Вырасла, пахарашэла. У аспірантуру, значыцца, збіраешся?

— Цётка і пра гэта напісала?

— А як жа.

Гнядая кабыла Клеапатра стаяла з другога боку царквы, грэлася на сонцы. Яна ветліва ткнулася пысаю Ганне ў выстаўленую далонь. Яе бліскучая скура пахла потам.

— Звярні ўвагу, — сказаў дзед Генадзь, — храм семнаццатага стагоддзя, пабудаваны пры Аляксею Міхайлавічу, а фундамент яшчэ старэйшы. Сюды рэстаўратар з Ленінграда прыязджаў. Васільеў, Цярэнцій Іванавіч, не ведаеш?

— Не.

— Вядучы спецыяліст. Можа, будуць аднаўляць. Ці раскопкі пачнуць. Тут на ўзгорку горад стаяў у сярэднявеччы. Зямля літаральна напоўнена загадкамі і таямніцамі. Ну, Клепа!

Дзед урачыста ўздыхнуў, насунуў на вочы шапку, ляпнуў Клеапатры па шыі, і тая пайшла ўперад. Ганна зразумела, што рэстаўратар Васільеў развярэдзіў дзедаву душу, адкрыў перад ім прывабную далячынь вякоў.

Паперадзе ішла Клепа, потым, жэстыкулюючы, дзед — дажджавік яго калыхаўся, як пакрывала прывіду. Ён гаварыў, не аглядаючыся, часам яго голас прападаў, патанаючы ў кустах, яго доўгі маналог быў пра горкі лёс рэк і лясоў; пра тое, што якісьці купец яшчэ да рэвалюцыі вазіў з пагорка камень у Полацак, абкрадаючы гэтым самым культурную спадчыну; пра тое, што насельніцтва гэтых мясцін мяшанае, бо сюды прыходзілі ваяваць усе, хто хацеў; што кожнай вёсцы патрэбны музей… Тэмы былі разнастайныя і нечаканыя.

Спусціліся з пакатага, дальняга ад ракі боку пагорка і накіраваліся ўздоўж жытнёвага поля, па краях якога цвілі васількі. Дзед апавядаў пра тое, што над Міёрамі два дні вісела лятальная талерка, а на Месяцы магчыма жыццё. Каля ручая дзед азірнуўся.

— Можа, у нас пажывеш? Чаго адной у хаце? Мы з Дар'яй табе і гарачай яды наварым, і пагамонім.

— Я лепш пабуду адна. Дзякуй.

— Я і не спадзяваўся, — сказаў дзед. У хаце дзеда Генадзя прыйшлося затрымацца. Бабка Дар'я запарыла гарбату, паставіла цукеркі, а гаспадар дастаў каробку з-пад абутку і расклаў на стале свой музей, які ён пачаў збіраць пасля сустрэчы з рэстаўратарам Васільевым. Тут была дзедава фотакартка дваццатых гадоў, бляшанка з-пад гарбаты з чарапкамі рознай формы і даўнасці, некалькі паштовак з краявідамі Полацка і курорта Монтэ-Карла, старажытная пацініраваная львіная галава з колцам у носе — пэўна, ручка ад дзвярэй, а таксама крэмневы наканечнік дзіды, бутэлечка з-пад даўнейшых духоў, падкова, якую згубіла Клеапатра, і яшчэ штосьці. Бабка Дар'я паклікала Ганну на кухню пагаманіць пра радню, шапнула:

— Ты не смейся, няхай забаўляецца. А то піць пачне. Бабка Дар'я пражыла з Генадзем паўвека і ўсё баялася, што ён зап'е.