Сарочае радыё

20.

Раскрыты пусты чамадан ляжаў на ложку, а Паліна з Алесем сядзелі на крэслах і размаўлялі. Калі я ўвайшла ў пакой, Паліна расказвала, што ў Польшчы лічыцца, што ставіць Шэкспіра ― благая прыкмета. Хтось паставіў ― і яго тэатр згарэў. Потым яшчэ нехта… Алесь трымаў у руках кавалак блакітнага сыру, які прывозіць у наш дом кожны, хто прыязджае з-за мяжы. Паліна пасвяжэла пасля пары дзён у іншай краіне. Яна сядзела прама і спакойна, зусім не ў стане гатоўнасці. Гатоўнасці ― да чаго? Я прыслухалася да ўласных думак і адчуванняў… да агрэсіі?

― З днём нараджэння!

― Дзякуй! З прыездам. Харланчука не апраўдалі.

― Да ты што? Хаця… ну, натуральна.

― Эй, што вы пра сумнае? ― сказаў Алесь. ― Поля, давай ужо, даставай!

Паліна зняла сумачку са спінкі крэсла і пераклала сабе на калені ў чаканні, што Алесь скажа прамову.

― Таня, мы з Поляй склаліся і купілі табе падарунак. Не ведаем, ці такі, як ты хацела, але мы стараліся.

З цемры сумкі на свет вынырнула прыгожа загорнутая скрыначка-іншаземка.

Я разгарнула чырвона-белую паперу ― і ўсё ўва мне як быццам раптам замарозілі. У галаве круцілася: падзякаваць, быць радай, не падаваць выгляду. Але паўза зацягнулася, і момант быў страчаны. Я паглядзела на Паліну, потым на Алеся, і сказала:

― Такі дарагі падарунак…

― Не хвалюйся, мы купілі яго ў Польшчы і з вялікай зніжкай. Ён, вядома, не прафесійны, але ўсё адно добры. Што такое?

Як сумна, выяўляецца, мець два дыктафоны. Што мне цяпер рабіць з імі? Вось першы ― з добрай якасцю запісу, статусны. І другі ― душэўны, цёплы падарунак ад людзей, якія вераць у журналістыку.

Дзіўны дзень нараджэння. Гэта мая даросласць: імя і псеўданім, якія пачынаюць блытацца ў маёй галаве (я аднойчы ледзь не падпісала кантрольную Аля Ясная. А аднойчы бачыла сон ― мяне ў ім мама называла Алечкай). Адукацыя, якую няёмка назваць вышэйшай, і праца, пра якую нельга казаць уголас. Русский язык і беларуская мова, размаўляючы на якой на вуліцы, чуеш «калгасніца» ці «апазіцыянерка»… І вось цяпер два дыктафоны.

Я ляжала ў ложку і думала пра гэта, калі ў мае дзверы пастукалі.

― Ты не спіш? ― прашаптаў Палінін голас у шчылінку дзверы.

― Не, ― я таксама прашаптала, пасылаючы свой голас далёка, як нас вучылі на радыё. Паліна ўвайшла.

― Я забылася табе расказаць самае галоўнае. Нас у гэтай паездцы пазнаёмілі з Пазняком. Таня, гэта маё найвялікшае ўражанне! Я сказала яму, што пішу дысертацыю па Брэхце і што я ў захапленні ад яго артыкулаў. Я за паўгадзіны з ім пачула столькі, колькі не даведалася за пяць гадоў у акадэміі, ― голас яе быў мяккім, яна сядзела на краёчку ложка, рукі з’яўляліся і знікалі ў прамянях святла ад ліхтара.

― Поля, ты такая прыгожая цяпер, ― я збянтэжыла яе. ― Добры чалавек гэты Зянон Пазняк? Я заўжды думала, што ён нейкі агрэсіўны палітык.

― Ага. «Толькі Зянон!» ― яна засмяялася, уклаўшы ў гэты лозунг усю цеплыню свайго голасу. ― Калі б ён не займаўся Брэхтам у маладосці, не пісаў рэцэнзій, я б толькі думала, што разумею эпічны тэатр. А ён, ведаеш, паглядзеў на мяне так і, калі я пра Брэхта згадала, сказаў: «О Бертольт! Захапленне ўсяго майго юнацтва!»

― Так пафасна гучыць!

― Але не ад яго. Калі б ён жыў у Беларусі, я папрасіла б яго быць маім негалосным навуковым кіраўніком. І яму давялося б зноў заняцца крытыкай.

― Хочаш, зробім пра яго і пра цябе сюжэт? Пазняка запішам па тэлефоне. Што-небудзь кшталту: «Беларускія крытыкі адкрываюць для сябе Зянона Пазняка», ― мы захіхікалі.

― Не трэба, дзякуй, ― Паліна коратка дакранулася да маёй коўдры, як звычайна робяць перад развітаннем, і вінавата ўсміхнулася: ― А то яшчэ закосяць маю дысертацыю.

― А раптам усе яго цытаты табе выкрасляць?

Паліна прамаўчала.

― Ты казала, у цябе паўтэксту на іх будуецца.

― Так і будзе. Я паспрачаюся, вядома. Але потым выкраслю.

― А думкі? Перапішаш сваімі словамі?

― Не задавай мне няёмкіх пытанняў.