Сарочае радыё

21.

Сярэдзіна дня. Жалюзі ледзь-ледзь прапускалі святло. Праз гарачыню мы прачынілі вокны. Да ножак сталоў у кабінеце туліўся таполевы пух. Калі хто-небудзь уваходзіў, то прыносіў пушынкі на рукавах і валасах. Паленаў раздражняўся і ўсё часцей чхаў ― алергія.

― Падпаліць бы іх, як у дзяцінстве, ― ён паддзеў купку пуху нагой. Пух зачапіўся за замшу і застаўся на туфлі.

― Вось што такое пакора, ― прамармытаў Цімох, гледзячы на доўгі паленаўскі туфель.

Я рыхтавала нудны рэпартаж з чыноўнікамі і ведала, што за пяць, а з улікам пуху і сонца, можа, і за дзесяць хвілін да абеду яны ўсе паўцякаюць са сваіх кабінетаў. Чыноўніка нельга кранаць у абед: ён нічога не раскажа, раззлуецца, нагаворыць грубасцяў і запомніць тваё прозвішча. Таму я напісала Насці ў скайпе:

― У сквер?

― І на гадзіну пазней скончыць?

― Цэлая гадзіна ― пух і каты́.

Яе ціхі смех пачуўся мне праз некалькі камп’ютараў.

― Будзь асцярожная: яшчэ толькі сярэдзіна тыдня. Нельга выпадаць у вечнасць.

― Тады можам купіць ежы, яна прызямляе.

На дварэ было яшчэ гарачэй, пух паўбіваўся ў кустоўе, яго пена ахінала бардзюры. У ёй корпаліся вераб’і, і кожны раз, калі яны ўзляталі, пух лётаў таксама. Дзе-нідзе ён кружыўся дробнымі вірамі або каціўся, як перакаці-поле. Мы елі мяккі хлеб, салату і сыр, седзячы на прагрэтай жоўтай лаўцы. Цягнула паехаць куды-небудзь у горы, забыцца на горад, любавацца ляснымі гіяцынтамі замест рэкламных банераў.

― І чыноўнікі цяпер абедаюць… Яшчэ не ведаюць, што мы ім пазвонім.

― Ты да іх такая неабыякавая? ― Наста круцілася на цёплай лаве, тыкаючы палачкамі салатку.

― А ты хіба абыякавая?

― Я вучуся быць абыякавай. Не хачу нервы свае на іх марнаваць. Я памятаю, памятаю ўсе гэтыя думкі падчас вучобы на журфаку. Мы тады баяліся гэтага слова ― «цынізм», але журналісту трэба быць цынікам. Выдаткі прафесіі. Паглядзі вунь на Паленава: з кім хочаш пагаворыць, усё выслухае і тут жа забудзе. Нічога не бярэ на свой рахунак. Выразна аддзяляе працу ад жыцця. Гэта мудра.

― Паленаў усё ж унікум, а не ўзор.

― Што ж ты, і ў трыццаць пяць збіраешся хвалявацца з-за кожнага рэпартажу?

Я задумалася. Падаецца, я не мела абсалютна ніякага адказу. Зазірнула ў сябе і знайшла там толькі пытанне:

― Здаецца, я не ўяўляю сябе ў трыццаць пяць у журналістыцы. Ты ўяўляеш? У нашай краіне? І калі з’явяцца дзеці…

― Я для сябе заву гэта «Калі ў мяне з’явіцца прозвішча нумар тры», ― Наста засмяялася. ― Калі-небудзь… Нават дзіўна, што мы дагэтуль працуем. Штораніцы перад нашымі дзвярыма гадаю: быў ператрус ці не.

― І я.

― Ды ўсе, напэўна, гадаюць. Не паручуся толькі за Паленава, ― мы засмяяліся таму, як мы яго гераізавалі. ― І нешта ўва мне кожны раз здзіўляецца, калі адчыняюцца дзверы. Я думаю, ведаеш, што мы страчаныя журналісты. Мы размалёўваем сцены карабля, які тоне. Мы гаворым людзям: «Тоне!» ― і яны нават нас чуюць і таксама пачынаюць казаць адзін аднаму: «Тоне!!!» Але паправіць нічога амаль немагчыма і эвакуявацца няма куды.

― Але ж былі пісьменнікі «страчанага пакалення». Можа быць, мы мусім казаць людзям прадушу? Самы час.

― Дык мы часам гаворым. Не так часта, як хочацца, але ж часцей, чым іншыя. Слухай, а што твае бацькі? Ці не адгаворваюць ад журналістыкі?

― Яны… радыя. Што я нарэшце кожны дзень, з раніцы да вечара ў «офісе». Што я атрымліваю не толькі ганарар, але і заробак. Што я ― як усе нармальныя людзі. Што стамляюся ― гэта значыць, працую. Іх непакоіць толькі, што з заробку падатак на пенсію не адлічваецца.

― Ты выбрала проста найлепшую з офісных работ! ― пакпіла Наста. ― Я са сваімі пра гэта нават не гавару. Для іх я працую дзесьці, дзе гавораць па-беларуску ― гэта значыць, у старасвецкім, цацачным і бяспечным месцы.

― У рыцарскім клубе?

― Накшталт. Мы ж і ёсць нешта кшталту рыцарскага клуба. А пра дзяцей… Вунь у рэдактараў жа ёсць дзеці, і ў гукарэжаў, і ў Паленава. Але ж тады трэба такім байцом быць… І не жанчынай, напэўна? А ўвогуле, нас жа і зараз на звычайную працу могуць не ўзяць. Як акцёра з твайго рэпартажу, ― яна на секунду змоўкла. Верабей падскочыў зусім блізка і чакаў чарговай крошкі. Потым дадала: ― Мы страчаныя. Так што, можна працаваць сумленна.

― І слухаць, як абмяркоўваюць у чарзе ў тэатры твой рэпартаж? І не мець права назваць свайго псеўданіма?

― Так, і атрымаць аднойчы незалежную прэмію з дыпломам на сваё «другое імя». І спаліць яго, каб нічога не здарылася.

― Ты так зрабіла?

― Я так зрабіла. І Паленаў таксама. А яшчэ, ведаеш, я аднойчы рабіла стрыт, і ў мяне было пытанне: «Пра што вы думаеце, калі стаіце ў чарзе?» І першы ж чалавек, якога я спыніла, спытаў: «А что такое «чарза»?»

― Як думаеш, нас назавуць потым дысідэнтамі?

― Ці нешматлікімі сумленнымі беларускімі журналістамі. Ці здраднікамі радзімы. А хутчэй за ўсё, забудуць. Вось чаго мне не шкада, ― яна ўсміхнулася, ― дык гэта таго, што пенсія не назапашваецца. Абое рабое. Можа быць, я праз тыдзень памру. Можа быць, мяне прымусяць эміграваць. А хутчэй за ўсё, проста зменяць які-небудзь закон разам з канстытуцыяй, і пенсіі не стане ці яе будуць выдаваць асобнікамі цэнтральнай газеты або баламі… А можа быць, рыцарскага клуба «Беларусь» ужо не будзе.

Мы маўчалі. Пушынка прызямлілася ў салату, але Наста глядзела не туды.

― Нам час працаваць, Аля. Хадзем?

«Штосьці павінна быць нязменным, ― думала я па дарозе. ― Штосьці мусіць быць у свеце трывалым… Што ж гэта?»