Nefrytowy Różaniec

[1] Chodak na koturnie (przyp. tłum.).

[2] O gustach się nie dyskutuje (fr.).

[3] Aleksander Puszkin, Eugeniusz Oniegin, przekład Adama Ważyka przyp. tłum.).

[4] Świątynia Chrystusa Zbawiciela, wzniesiona w centrum Moskwy w latach 1839-1883 jako wotum za zwycięstwo nad Napoleonem w 1812 r., główna świątynia Rosji, w której odbywały się centralne uroczystości państwowe i kościelne. Zburzona w 1931 r., po odbudowie wyświęcona w 2000 r. Najwyższa świątynia prawosławna na świecie (wys. kopuły 103 m) (przyp. tłum.).

[5] Maur po ros. mawr (przyp. tłum.).

[6] Cebula po ros. – łukowina (przyp. tłum.).

[7] Akakij Akakijewicz Baszmaczkin, bohater opowiadania Płaszcz, drobny urzędnik, poczciwy nieudacznik (przyp. tłum.).

[8] Gogol i Dostojewski (przyp. tłum.).

[9] Bohater powieści Dostojewskiego Biedni ludzie (przyp. tłum.).

[10] Mityczny lis o dziewięciu ogonach, posiadający nadprzyrodzoną moc (przyp. tłum.).

[11] Z romansu dziewiętnastowiecznego poety Aleksandra Ammosowa (przyp. tłum.).

[12] Michaił Szczepkin (1788-1863) – aktor, były chłop pańszczyźniany, uznawany za najlepszego aktora komediowego XIX w. (przyp. tłum.).

[13] Rodzaj klamerki z drewna, kości lub kamieni półszlachetnych, służący do mocowania sakiewki u pasa (przyp. tłum.).

[14] Żona Aleksandra III, Maria Fiodorowna Romanowa, z domu Maria Zofia Dagmar, księżniczka duńska (przyp. tłum.).

[15] Baskakowie – w czasach panowania mongolskiego urzędnicy chana, zbierający daninę (przyp. tłum.).

[16] Chodzi zapewne o rozłam wśród duchowieństwa – podział na tzw. niestiażatieli, zwolenników przekazania majątku cerkiewnego władcy, i ich przeciwników osiflan; osiflanie zwyciężyli (przyp. tłum.)

[17] Bandy grabieżcze w Chinach na przełomie XIX i XX wieku, wykorzystywane w różnych rozgrywkach politycznych. Od chiń. hung hu-tsy – czerwone brody (przyp. tłum.).

[18] Naczelnik policji powiatowej (przyp. tłum.)

[19] Dawny typ karabinu jednostrzałowego (przyp. tłum.)

[20] Strzelba produkcji niemieckiej fabryki broni Immanuela Mefferta, istniejącej od 1839 r. (przyp. tłum.)

[21] Postać okrutnego lichwiarza z powieści Balzaka (przyp. tłum.)

[22] Czyżby chodziło o Znajomych z pociągu Patricii Highsmith? Ale książka ukazała się dopiero w 1950 roku. Czytelniku, uważaj! (przyp. tłum.)

[23] W istocie (ang.)

[24] Czarna owca w rodzinie (ang.).

[25] Ona tam na mnie czeka, pod Niedźwiedziem (ang.)

[26] Czterokołowy samochód, produkowany w latach 1894-1895 przez firmę Benz & Cie (przyp. tłum.).

[27] Zniekszt. ang. later – później (przyp. tłum.)

[28] Czarne Chusty! Czarne Chusty! (ang.).

[29] Przepraszam za mój strój. Sam pan widzi: ostatni odcinek podróży mało przypominał piknik (ang.).

[30] Nikołaj Czernyszewski (1828-1889) – działacz rewolucyjny, filozof i zwolennik haseł socjalizmu utopijnego. W napisanej w więzieniu powieści Co robić? stworzył wizję społeczeństwa socjalistycznego (przyp. tłum.)

[31] Brevet (ang.) – patent, dyplom.

[32] Pałacyk Piotra I, zbudowany na wzór pałacu wersalskiego (przyp. tłum.).

[33] Dmitrij Karakozow – rewolucjonista rosyjski, który w 1866 r. dokonał nieudanego zamachu na Aleksandra II; skazany na śmierć i stracony (przyp. tłum.)

[34] Nawiązanie do artykułu Nikołaja Dobrolubowa (1836-1861) Promień światła w królestwie ciemności, poświęconego twórczości A. Ostrowskiego (przyp. tłum.)

[35] Buck (ang.) – jeleń.

[36] Rattler (ang.) – grzechotnik

[37] Splitstone.

Najbardziej pokojowe miasto na Równinach.

Broń palną zostawiać w biurze szeryfa (ang.).

[38] Skot (ros.) – bydło (przyp. tłum.)

[39] Outlaw (ang.) (przyp. tłum.)

[40] Do lewej kabury nunczaku, do prawej krótki miecz (jap.).

[41] Farma kolektywna „Promień Światła” (ang.-ros.)

[42] Też niezła (jap.)

[43] Zastępca szeryfa (ang.)

[44] Tu: oddział pomocników.

[45] Raz, dwa… trzy! (jap.)

[46] Bohaterka powieści Czernyszewskiego Co robić?, widząca sens życia w zakładaniu spółdzielni krawieckich dla młodych ubogich dziewcząt (przyp. tłum.)

[47] Aluzja do znanej powieści sentymentalnej Nikołaja Karamzina Biedna Liza (1792), w której młody arystokrata uwodzi i porzuca biedną wieśniaczkę, stając się przyczyną jej zguby (przyp. tłum.).

[48] Herman Hollerith (1860-1929) w roku 1894 opatentował system maszyn do przetwarzania danych, wykorzystujących karty perforowane (przyp. tłum.).

[49] Nikołaj Niekrasow, Komu na Rusi dobrze się dzieje (przyp. tłum.).

[50] Pierieswiet i Osłabia – bohaterscy mnisi, polegli w bitwie z Tatarami na Kulikowym Polu (1380), Mikuła Sielaninowicz, chłopski heros, i smok Tuharyn – postacie z bylin rosyjskich (przyp. tłum.).

[51] Przydomek Mikołaja I (przyp. tłum.)

[52] Agitacja prowadzona po wsiach przez rewolucjonistów-narodników (przyp. tłum.).

[53] S.G. Nieczajew, rosyjski rewolucjonista, zmarły w 1882 r. w Twierdzy Pietropawłowskiej (przyp. tłum.)

[54] 18 maja 1896 r. w czasie festynu ludowego z okazji koronacji Mikołaja II zawaliły się konstrukcje drewniano-ziemne, co spowodowało śmierć około 2 tysięcy ludzi; kilkadziesiąt tysięcy zostało rannych (przyp. tłum.)

[55] Wymowa północnych rejonów Rosji, w odróżnieniu od wymowy np. moskiewskiej, gdzie nieakcentowane „o" wymawia się jak „a" (por. choroszo – charaszo) (przyp. tłum.)

[56] Pismo Święte w przekładzie Jakuba Wujka (przyp. tłum.)

[57] Nakrycie głowy duchownych prawosławnych – wysokie, cylindryczne, fioletowe lub czarne (u mnichów) (przyp. tłum.)

[58] Mt 10.32, Pismo Święte w przekładzie Jakuba Wujka

[59] Podoficer policji (przyp. tłum.)

[60] Nawiedzony, obłąkany (przyp. tłum.)

[61] (Strugana nożem zamrożona ryba, podawana na surowo z dodatkiem różnych sosów (przyp. tłum.)

[62] Przełożony kleru katedralnego w Kościele prawosławnym (przyp. tłum.)

[63] Półlegendarny bojar, wojewoda riazański (1200-1238) z czasów najazdu mongolskiego. Mszcząc się za zniszczenie Riazania, poległ bohatersko w nierównej walce z wojskami Batu-chana, który oddał hołd jego męstwu (przyp. tłum.)

[64] Fieodosija Prokofjewna Morozowa (1632-1675) – jedna z fanatycznych przeciwniczek reform patriarchy Nikona. Tu: nawiązanie do przedstawiającego Morozowa obrazu Wasilija Surikowa (1887) (przyp. tłum.)

[65] Masa, żeby nikt tu nie właził! (jap.)

[66] Masa, wodą! (jap.)

[67] Miękka spiczasta czapeczka z czarnego albo fioletowego aksamitu, noszona przez duchownych prawosławnych (przyp. tłum.)

[68] Podobnie jak riasa, codzienny strój duchownych prawosławnych – długa szata z szerokimi rękawami (przyp. tłum.)

[69] Bohaterowie rosyjskiego folkloru (przyp. tłum.)

[70] Szybko! Wyjeżdżamy! (jap.)

[71] Złatostruj – najstarsza staroruska księga, zawierająca wybrane teksty Jana Złotoustego (przyp. tłum.)

[72] Nakrycie głowy, noszone przez mnichów, podobne w kształcie do kamiławki (przyp. tłum.)

[73] Przełożony klasztoru (przyp. tłum.)

[74] Mt. 18,6, Pismo Święte w przekładzie Jakuba Wujka (przyp. tłum.)

[75] Ocknij się, panie, ocknij się! (jap.)

[76] Nabożeństwo żałobne (przyp. tłum.)

[77] Szybciej, moje dziewczątka, szybciej! (fr.)

[78] Czy ktoś telefonował? (fr.)

[79] Tortura rozciągania na kole (fr.)

[80] Sherlock Holmes, do usług (fr.)