Фантамас

IX Гонар вышэй за ўсё

Ахоўнік перад будынкам суда не мог ачомацца ад здзіўлення. Такой навалы брычак і карэт на гарадскі пляц яму яшчэ ніколі ў жыцці не даводзілася бачыць. Ён адчуваў значнасць моманту.

«Калі з-за гэтага судовага працэсу ўсе так заварушыліся, то адбываецца нешта незвычайнае»,— разважаў ён.

Сапраўды, уся грамадскасць горада сабралася каля будынка суда, дзе пачыналася судовае дазнанне. У судовай зале людзі віталіся і паводзілі сябе вельмі стрымана, напаўголасу абменьваючыся ўражаннямі. Настроены былі ўсе добразычліва і спачувальна. Паступова ў зале ўсталявалася цішыня.

— Мілая Тэрэза,— вымавіла баранеса де Вібрэ, ласкава нахіліўшыся да дзяўчыны, якая ў сваім жалобным строі выглядала асабліва бледнай.— Ты так саслабела. I чаму ты думаеш, што абавязкова мусіш прысутнічаць на гэтым жахлівым працэсе?

— Гэта мой абавязак,— адказала Тэрэза Авернуа.— Усё гэта мае адносіны да забойства маёй бабулі.

Нечакана, быццам электрычны разрад прайшоў па судовай зале, усе раптоўна сціхлі. З’явіўся Эцьен Рамбэр. Ён сеў на прызначаную яму лаву, поруч з адвакатам.

Расчыніліся дзверы, і адзін за адным прысяжныя занялі свае месцы. З’явіліся нетаропкія, сур’ёзныя і ўрачыстыя суддзі. Сакратар абвясціў пачатак судовага пасяджэння і зачытаў абвінаваўчае заключэнне.

— Слухаецца крымінальная справа...

Эцьен Рамбэр, нібы расціснуты цяжарам успамінаў, сядзеў, абхапіўшы галаву рукамі. Са здранцвення яго вывеў пранізлівы голас старшыні суда:

— Падсудны, устаньце!

Эцьен Рамбэр падняўся і скрыжаваў рукі на грудзях. На ўсе пытанні ён адказваў гучным, але безжыццёвым, замагільным голасам.

— Такім чынам,— вымавіў суддзя,— вы абвінавачваецеся ў тым, што дапамаглі ўцячы вашаму сыну, Шарлю Рамбэру, які праходзіць у нас па справе маркізы дэ Лангрун і падазраецца ў яе забойстве. Вы абвінавачваецеся таксама ў тым, што, жадаючы пазбегнуць публічнай ганьбы, забілі свайго сына, цела якога было знойдзена ў рацэ.

Эцьен Рамбэр абурыўся:

— Пан суддзя, я пратэстую супраць такога выкладання фактаў. У абвінаваўчым заключэнні сказана, і магло быць сказана, толькі тое, што я здзейсніў справядлівы прысуд і пакараў забойцу, якога я не мог перадаць у рукі кату. Але ніякіх супрацьзаконных дзеянняў я не рабіў. Я ўпэўнены, шмат хто ў гэтай зале разумее і падтрымлівае мяне.

— Давайце паразважаем пра вашы паводзіны,— такая апеляцыя да залы не спадабалася судоваму старшыні.— У той момант, як вы вырашылі, што ваш сын забойца, і калі знайшлі акрываўлены ручнік як сведчанне ягонае віны, чаму вы, як сумленны чалавек, не падумалі пра тое, каб перадаць злачынцу правасуддзю, а, наадварот, далі яму ўцячы.

— Пан старшыня, бацькоўскі абавязак не ў тым, каб выдаваць сваё дзіця.

— Добра, пойдзем далей,— працягваў суддзя.— Раскажыце падрабязна, што вы рабілі, як уцяклі з замка?

— Мы рабілі тое, што робяць усе ўцекачы. Хаваліся ў лесе.

— Колькі дзён?

— Чатыры дні.

— Вы забілі яго на чацвёрты дзень?

— Я не забіваў свайго сына. Хаця ведаў, што поруч са мною забойца!

Суддзя паціснуў плячыма:

— Вы прызнаяце, што забілі яго?

— Не прызнаю. Я зрабіў тое, чаго вымагала маё сумленне!

Старшыня ўзняў руку, усталявалася цішыня.

— Спадзяюся, прысяжныя належным чынам успрымуць вашыя ўчынкі... Вы, відаць, нешта параілі сыну?

— Я не мог здрадзіць майму сыну. Я мог зрабіць толькі адно: прымусіць падумаць пра яго ганьбу, я ўмольваў яго знікнуць назаўсёды.

— Вы прызнаяце, што раілі яму скончыць жыццё самагубствам?

— Я раіў яму ўцячы за мяжу.

— Як вы разышліся?

— У апошнюю ноч мы заснулі проста ў полі. Гэта было на беразе Дардані. Раніцой я прачнуўся адзін... Ён... мой сын... знік. Больш я нічога не ведаю.

— Тады чаму праз колькі дзён вы прыйшлі да камісара Жува і адразу спыталі, што яму вядома пра труп вашага сына? — старшыні зноў давялося ўтаймоўваць залу.— Вы не вагаліся, Рамбэр! Вы ведалі, што гэта труп менавіта вашага сына! Як вы даведаліся пра гэта?

— Панове,— Эцьен Рамбэр звярнуўся да прысяжных,— я больш не магу... Я не магу адказаць... Вы ведаеце дастаткова, каб вынесці прысуд.— Небарака апусціўся на лаўку, ён не мог болей нават стаяць.

У зале шапталіся. Публіка не хавала сваёй прыхільнасці да падсуднага.

— Пераходзім да апытання сведак,— гучна абвясціў старшыня.

Перад судом прайшла доўгая чарада сведак: сяляне, якія бачылі Рамбэраў, хлебапёк, які прадаваў ім хлеб, але гэтыя сведкі нічога істотнага не дадалі.

Тым часам старшыня звярнуўся да прысяжных:

— Вялікую цікавасць, несумненна, выклікаюць паказанні камісара Жува, але яны выкладзены ў пратаколе, з якім усе азнаёміліся. Таму я не выклікаю яго. Бачу ў зале паненку Тэрэзу Авернуа, унучку маркізы дэ Лангрун. Гэтая дзяўчына чула, як падсудны спрабаваў дамагчыся прызнання ў сына ў тую ноч, калі яны ўцяклі з замка. Але я лічу, што будзе залішне жорстка зноў выклікаць яе. Аднак мушу ўдакладніць адзін важны для нас момант. Паненка Тэрэза Авернуа, выйдзіце, калі ласка, да трыбуны сведак.

Да дзяўчыны падышоў памочнік суддзі, і Тэрэза выйшла да трыбуны.

— Скажыце,— пачаў суддзя,— ці той гэта чалавек, размову якога з Шарлем Рамбэрам вы чулі ноччу ў суботу ў замку Бале, перад вамі?

— Так, гэта Эцьен Рамбэр.

— Як вы лічыце, калі меркаваць па той размове, ці быў у яго намер забіць сына?

— Я магу сказаць толькі тое, што пан Рамбэр быў моцна ўсхваляваны, і я разумею яго пакуты.

Покуль Тэрэза вярталася на сваё месца, старшыня звярнуўся да прысяжных:

— Слова мае пан пракурор рэспублікі.

Прамова пракурора была складзена па-майстэрску, але ў ёй бракавала доказаў. Пракурор абвінаваціў Эцьена Рамбэра ва ўзурпацыі права правасуддзя, ва ўтойванні забойцы і ў забойстве. Следам за пракурорам падняўся адвакат падсуднага. Ягоныя доказы завяршылі судовае расследаванне. Старшыня і члены суда пакінулі залу, каб вынесці свой вердыкт. Эцьена Рамбэра двое жандараў таксама вывелі з залы. Амаль усе былі на баку падсуднага. У чаканні прысуду кожны меркаваў — якім ён будзе?

Прагучаў званок. Вярнуліся прысяжныя, занялі свае месцы. У цішыні падняўся старшыня прысяжных:

— Перад богам і людзьмі прысяжныя аднагалосна адказалі «не» на ўсе пытанні.

Гэта было поўным апраўданнем Шарля Рамбэра.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .