Фантамас

XXIX Прысуд

— Суд ідзе, папрашу цішыні!

Суддзі занялі свае месцы. Адным толькі ўладным позіркам судовы старшыня ўсталяваў цішыню ў зале.

— Пасяджэнне працягваецца! Запрасіце сведку камісара Жува.

Камісар заняў сваё месца, даў прысягу.

— Вы, пан камісар,— звярнуўся да яго старшыня,— маеце вялікі вопыт удзелу ў судовых справах, мяркую, вы абыдзецеся і без маіх пытанняў.

За час сваёй кар’еры камісар Жуў зрабіў не адно сенсацыйнае выкрыццё. Таму цікаўнасць публікі да яго выступлення была вялікаю.

— Панове,— няспешна пачаў ён,— шмат якія з маіх дапушчэнняў могуць падацца неверагоднымі, але не спяшайцеся адкідаць іх. Памятайце, мажліва здзейсніць усё, што не пярэчыць законам прыроды. Да сённяшняга дня паліцыя і правасуддзе адступалі перад некаторымі крадзяжамі і забойствамі. За гэтыя злачынствы не было адплаты. Дазволю нагадаць пра іх: забойства маркізы дэ Лангрун, рабаўніцтва пані Ван дэн Розэн і княгіні Соф’і Данідавай, крывавае забойства мажардома Далона і, нарэшце, забойства лорда Белсома, у якім абвінавачваецца прысутны тут Гурн. Панове, я перакананы і маю доказы: усе гэтыя злачынствы здзейсніў адзін чалавек — Гурн! Гэта ён абрабаваў княгіню Данідаву. Рабаўнік, калі перацінаў дрот, апёк сабе руку, а ў Гурна такі самы шнар на далоні. Забойства маркізы дэ Лангрун адбылося пры загадкавых абставінах. Маркіза сама запрасіла забойцу ў свой пакой. Але матывы дагэтуль не высветленыя — нічога каштоўнага з замка не знікла. Аднак нядаўна высветлілася, што маркізе належаў латарэйны квіток, які выйграў буйную суму грошай. I гэты квіток знік пасля яе забойства. А потым у адным з банкаў той самы квіток падаў да аплаты ад імя Эцьена Рамбэра невядомы чалавек. Адзначу таксама, што з гэтага часу Рамбэр зрабіўся вельмі заможным. Таксама ёсць паказанні, што Эцьен Рамбэр сеў у дзень забойства ў цягнік Парыж — Люшон, але няма сведак, каб пацвердзіць, што ён сапраўды ехаў гэтым цягніком. Наадварот, ніхто з апытаных пасажыраў яго там не бачыў. Адсюль вынікае, што ён садзіўся на цягнік з мэтаю стварыць сабе алібі, а сам тут жа на пероне вылез праз акно і перасеў на хуткі цягнік, які прыязджае ў Вер’ер на некалькі гадзінаў раней. Нашто гэта яму было патрэбна? У Вер’ерскім тунелі, што перад самым замкам Бале, ідзе рамонт. I ўсе цягнікі спыняюцца перад самым уваходам. Эцьен Рамбэр сышоў з хуткага цягніка, трапіў у замак, забіў маркізу і вярнуўся, дачакаўшыся пасажырскага цягніка, сеў у яго і выйшаў на платформу ў Вер’еры з таго ж цягніка, у які садзіўся ў Парыжы. Такім чынам забойца маркізы дэ Лангрун — Эцьен Рамбэр! А пры супастаўленні слядоў, якія пакінуў забойца маркізы і рабаўнік княгіні, неаспрэчна вынікае, што гэта адна і тая ж асоба. Эцьен Рамбэр — гэта Гурн.

Камісар вытрымаў паўзу, і ягоны голас зноў загучаў у прыціхлай зале:

— Такім чынам мы звязалі ў адно забойствы лорда Белсома, маркізы дэ Лангрун і рабаўніцтва ў «Раяль-Палацы». Іх здзейсніў Гурн!.. Але застаецца яшчэ забойства мажардома Далона.

Панове, калі Гурна арыштавалі і абвінавацілі ў адным толькі злачынстве: забойстве лорда Белсома, то ён адразу ж прызнаўся ў ім. Чаму? Каб ніхто не западозрыў яго ў іншых злачынствах. Але я працягваў шукаць, мне неабходна было давесці, што Гурн і Рамбэр адное і тое ж. Я знайшоў такі доказ. Гэта кавалак турыстычнай карты, які знайшлі непадалёк ад замка Бале, яго згубіў па дарозе да замка Эцьен Рамбэр. А вялікую карту, з якой быў выразаны гэты кавалак, я знайшоў на кватэры Гурна. Але гэты кавалак карты захоўваўся ў мажардома Далона. Па маёй просьбе судовы следчы выклікаў яго ў Парыж. Толькі адзін чалавек быў зацікаўлены ў тым, каб Далон і следчы не сустрэліся — гэта Гурн-Рамбэр. Далона забілі па дарозе. Відаць, не варта ўдакладняць, што забіў яго Гурн, Гурн-Рамбэр.

А цяпер трэба высветліць, хто такі сам Гурн, чалавек, які з’яўляецца ў адно месца як Эцьен Рамбэр, у другое — як Гурн, у трэцяе — як элегантны жыхар «Раяль-Палаца», чалавек, які здольны задумваць і здзяйсняць жахлівыя злачынствы, які спалучае дзёрзкасць з эрудыцыяй, талент злодзея з талентам актора: чалавек, які ўжо столькі часу перамагае паліцыю і правасуддзе,— гэтага чалавека завуць не Гурн і не Рамбэр! Ягонае імя — ФАНТАМАС!!!

Камісар змоўк. Імя, якое ён вымавіў, пранеслася ў зале, падхопленае напалоханай публікай:

— Фантамас! Фантамас! Фантамас!

— Пан камісар,— нарэшце сказаў старшыня,— але ж гэта немагчыма: Эцьену Рамбэру — пяцьдзесят гадоў, а Гурну трыццаць пяць.

— Для Фантамаса няма нічога немагчымага! — адказаў камісар.

— Няхай сабе будзе так,— сказаў старшыня,— але вы забыліся пра Шарля Рамбэра, якога дагэтуль усе лічылі забойцам маркізы. Калі забіў Эцьен Рамбэр, то нашто было Шарлю канчаць жыццё самагубствам?

Камісар Жуў адказаў не зусім дакладна:

— А што, калі Фантамас запалохаў гэтага юнака? Пераканаў яго, што той самнамбул і забіў несвядома?

— Можа, і так,— старшыня ўсё яшчэ сумняваўся,— але ёсць яшчэ два факты, якія пярэчаць вашым высновам. Вы кажаце, што Эцьен Рамбэр — гэта Гурн, але Эцьен Рамбэр загінуў пад час аварыі «Ланкастара», вы кажаце, што Гурн забіў мажардома Далона, але на той момант Гурн сядзеў пад вартаю ў турме Сантэ!

Камісар паціснуў плячыма.

— Пан старшыня, у мяне, вядома, няма неаспрэчных доказаў на ўсе выпадкі, але ў мяне ёсць упэўненасць. Я не магу болей маўчаць. Можа, мне не хапае падрабязнасцей, але ўпэўнены, што ў хуткім часе ўсё высветліцца. Вы кажаце, што Рамбэр загінуў, а дзе доказы? Труп жа не знайшлі?!

— Але спіс пасажыраў...

— Так, пан старшыня, спіс ёсць. Аднак у гэты спіс лёгка трапіць, нават не ступіўшы на палубу «Ланкастара». А што мы наогул ведаем пра катастрофу? Карабель выбухнуў і разваліўся. А чаму? Ніхто не ведае! Калі Фантамас вырашыў пазбавіцца ад маскі Эцьена Рамбэра, то яму няцяжка дзеля гэтага арганізаваць выбух на караблі, свядома знішчыць сто пяцьдзесят чалавек.

Судовы старшыня ахарактарызаваў тэорыю інспектара сцісла:

— Сапраўды дэтэктыў! Але што вы скажаце наконт забойства Далона?

Жуў усміхнуўся.

— На жаль, растлумачыць гэта сёння я не ў стане.

— Вам ёсць што дадаць? — спытаў судовы старшыня.

— Нічога, адказаў камісар,— апроч аднаго: для Фантамаса няма нічога немагчымага.

Судовы старшыня павярнуўся да падсуднага:

— Гурн, вам ёсць што сказаць суду?

Гурн падняўся.

— Гэты паліцыянт расказвае жахлівыя байкі!

Старшыня звярнуўся да Жува:

— Вы прапануеце вярнуць справу на даследаванне?

— Так, пан старшыня.

Судовы старшыня д’Асторг спытаў у пракурора:

— Пан пракурор, вы падтрымліваеце гэтую прапанову?

— Не,— адказаў той,— тое, што сцвярджае сведка, нічым не падмацавана.

— Добра, зараз суд вырашыць.

Асэсары наблізіліся да судовага старшыні і пасля нядоўгай нарады зноў расселіся па сваіх месцах.

Судовы старшыня абвясціў:

— Суд, узяўшы пад увагу паказанні сведкі Жува, выносіць пастанову: на даследаванне справу не вяртаць...

Пасля паўзы д’Асторг звярнуўся да пракурора:

— Пан пракурор, вам слова.

Пракурор выступіў з прамоваю, у якой націскаў на «жахлівую жорсткасць Гурна, які забіў лорда Белсома малатком». Але на працягу ўсёй прамовы ён не згадаў аніводнага факта з прамовы камісара Жува.

Геніяльная здагадка камісара была настолькі нечаканай і ашаламляльнай, што яе ніхто не ўспрыняў усур’ёз.

Хваляванне ў зале выклікалі выступленні пракурора і адваката, але судовы старшыня спыніў спрэчкі і абвясціў перапынак для таго, каб прысяжныя вынеслі вердыкт.

Калі падсуднага выводзілі ў суседні пакой, камісар Жуў, не звяртаючы ўвагі на тое, што ягоную прапанову адхілілі, падышоў да маладога журналіста.

— Хадземце, Фандор,— запрасіў камісар,— у нас ёсць чвэрць гадзіны, каб прайсціся.

Калі яны апынуліся на калідоры, Жуў ляпнуў журналіста па плячы і спытаў:

— Ну, што ты пра гэта скажаш?

Жэром Фандор быў надзвычай усхваляваны.

— Вы абвінавацілі майго бацьку?! — вымавіў ён.— Вы сцвярджаеце, што Эцьен Рамбэр — гэта Фантамас! Мне здаецца — гэта сон.

Камісар зазлаваў:

— Ды зразумей жа ты, я не абвінавачваю твайго бацьку, твайго сапраўднага бацьку! Я абвінавачваю Фантамаса, што ён выдаваў сябе за твайго бацьку. Ну падумай, нашто твайму бацьку забіваць маркізу дэ Лангрун? Яе забіў Гурн! Ён проста прыняў аблічча твайго бацькі.

— Але дзе мой сапраўдны бацька?

— Гэтага я не ведаю,— адказаў камісар,— гэтым мы яшчэ зоймемся. Ты мусіш зразумець: справа не скончана, яна толькі распачынаецца...

— Але суд адмовіў вярнуць справу на даследаванне,— заўважыў Фандор.

— Я чакаў гэтага,— пагадзіўся Жуў.— У мяне бракуе доказаў, каб пераканаць суд. I потым, самы цікавы факт, які я меў, мне давялося замаўчаць...

— Што вы маеце на ўвазе?

— Тое, што ты жывы, Шарль Рамбэр!

— Сапраўды, чаму вы не сказалі пра мяне?

— Я ўтойваў гэта таму, што не такі заможны і трымаюся за сваю пасаду камісара паліцыі. Каб я прызнаўся, што здаўна ведаю, быццам нябожчык Шарль Рамбэр жывы і здаровы і, акрамя таго, выдае сябе то за Жанну, то за Поля... Ведаю і маўчу. Мяне звольняць з пасады, а цябе пасадзяць за краты.

Нарэшце ўзняўся старшыня прысяжных і ўпэўнена абвясціў вердыкт:

— Перад Богам і людзьмі клянуся гонарам і сумленнем. Большасцю галасоў прысяжныя адказалі «так» на ўсе пытанні...

Скончыўшы, ён сеў.

Змякчальных абставінаў прысяжныя не ўлічылі. Было зразумела, што на вырашэнне далейшага лёсу злачынцы пойдуць лічаныя імгненні, і сапраўды... Суддзя падняўся і загадаў:

— Прывесці падсуднага!

Калі вартавыя прывялі Гурна ў залу, судовы старшыня спытаў яго:

— Ці жадаеце што-небудзь сказаць?

— Не, нічога,— адказаў Гурн.

Судовы старшыня пачаў чытаць прысуд. Працэдура здавалася доўгаю і нуднаю, але нарэшце наблізілася развязка.

— ...прыгаворвае падсуднага Гурна да смяротнае кары... — I паспешліва загадаў: — Вывесці асуджанага.