Festung Breslau

BRESLAU, SOBOTA 17 MARCA 1945 ROKU,
KWADRANS NA SIÓDMĄ WIECZÓR

Franz Mock miał na rękach kajdanki. Obok niego siedział na fotelu sanitariusz w kitlu.

– Dzięki Bogu, że doczekałem się pana, Hauptsturmführer. – Sanitariusz trzasnął obcasami i się przedstawił: – Kapral Godfried Haberstroh.

– Oddaję panu brata oraz list od SS – Sturmbahnführera Ericha Krausa z RuSHA, proszę pokwitować odbiór brata. – Po tych słowach Haberstroh rozkuł Franza i utkwił wzrok w barokowych złoto – zielonych wzorach tapety.

Mock podszedł do brata i przyjrzał mu się dokładnie. Franz wciąż się uśmiechał i wciąż śmierdział. Eberhard usiadł za biurkiem i rozłożył list podpisany przez SS – Sturmbahnführera Ericha Krausa, szefa RuSHA w Breslau, do którego należało „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”. Kraus był również odpowiedzialny za kontakty ze służbą medyczną w sprawach eutanazji. Dokument był ozdobiony u góry pieczęcią z orłem trzymającym w szponach indogermański znak szczęścia.

– „Dnia 16 marca o godz. ósmej minut dwadzieścia wieczorem br. patrol porządkowy pod dowództwem kaprala Nageduscha natknął się na Tauentzienstr. 141 na ob. Franz Mock, lat 67, emerytowany kolejarz, zamieszkały Breslau, Nicolaistrasse 7” – czytał Mock głośno, by słyszała go stojąca w drzwiach Karen.

– Co za osobliwa składnia! – mruknął do siebie i kontynuował: – „Zachowanie Mocka urągało wszelkim normom przyzwoitości i wobec tego został on odprowadzony przez patrol na najbliższy posterunek rewiru XIV Sicherheitspolizei na Feldstrasse 40. Komendant, Kriminalwachtmeister Mundry, zgodnie z instrukcją RDT 1425/934, przekazał Mocka podległej mi placówce.

Uznałem, że, wbrew sugestiom Mundrego, Mock nie wykazuje oznak choroby umysłowej, lecz jest w stanie upojenia alkoholowego, i wobec tego postanowiłem go przekazać pod opiekę jego brata, Eberharda Mocka, lat 62, zamieszkały Zwingerplatz l, co zleciłem kapralowi Haberstroh.

Pokwitowanie odbioru.”

Mock podpisał dokument i oddał go kapralowi.

– Ten dokument jest dla mnie, a identyczna kopia dla pana kapitana – powiedział Haberstroh, podał Mockowi dokument, odmeldował się i ruszył do przedpokoju.

– Nie używajcie pleonazmów, kapralu – krzyknął za nim Mock.

– Identyczna kopia – przedrzeźniał młodego sanitariusza.

– A poza tym – mruknął do siebie – wcale nie jest identyczna.

U dołu kartki widniały odręczne gryzmoły, które Mock odczytał już cicho, tak cicho, aby tego nie usłyszała Karen:

„Pański brat jest obłąkany. Tylko ze względu na dawną znajomość nie przekazałem go do eutanazji.

SS – Sturmbahnführer Erich Kraus”.

Mock spojrzał w zamyśleniu na brata, który wciąż się uśmiechał i nieodmiennie śmierdział. Smród ten jednak nie był odorem alkoholu. Franz wydzielał woń podobną tej, jaką kilka miesięcy temu czuł Eberhard, kiedy wtargnął do oddziału psychiatrycznego drezdeńskiego szpitala i z mieszkania ordynatora wyniósł szesnastoletnią Elfriedę Bennert – woń niemytego ciała, odizolowanego odpowietrza grubym, nieprzepuszczalnym wełnianym materiałem.

– Żydzi to zrobili, Ebi. – Franz uśmiechał się od ucha do ucha. – To zrobili Żydzi.

– Co zrobili Żydzi?

– Żydzi są mordercami. – Franz podrapał się po siwej szczecinie brody. – Mordercami mojego Erwina.

Eberhard musiał przyznać rację Mundremu i Krausowi. Jego brat oszalał.

– Żydzi nas mordują – ciągnął niezrażony Franz. – Oni nas wszystkich wymordują.

Tego już Eberhard nie mógł już znieść. I to nie tylko dlatego, że zobaczył nagle maski pośmiertne dobrotliwego doktora Moritza Zuckermanna i jednego ze swoich najlepszych policjantów, rabinowego syna Heinza Kleinfelda, nie tylko z tego powodu, że ujrzał siebie bijącego dziesięć lat temu Mosesa Hirschberga podczas przesłuchania, to nie wyrzuty sumienia ani smutne wspomnienia nim targały, lecz poczuł boleśnie obelgę rzuconą jego własnemu rozumowi, lepką plwocinę głupoty. Nie przyjmował do wiadomości, że przed nim siedzi chory człowiek, w swoim bracie ujrzał nie godne miłosierdzia indywiduum, ale zakutego propagandzistę, który gotów byłby skoczyć w ogień dla obrony jednego przecinka w pismach Wodza.

– To my ich wymordowaliśmy, idioto – powiedział Eberhard. – I już ich nie ma w Breslau i w Niemczech. Tylko ich znaki pozostały.

– Nie ma, hę, hę, nie ma! – przedrzeźniał go Franz.

– A kto zabił tę dziewczynę, tam gdzie byliśmy? Też Żyd!

– Co ty bredzisz? – Eberhard czuł, że traci panowanie nad sobą.

– A skąd ten Żyd się niby wziął? Co ty bredzisz, idioto?

– Sam jesteś idiotą. – Franz przestał się śmiać i wbił w brata swe oczy, okrągłe i czarne jak u małpy. – Tak powiedziała mi ona.

O Erwinie nic. Ale o gwałcie tak. Kto to zrobił. Powiedziała, że Żyd. A mało to jest Żydów u Ruskich?

Mock poczuł przez chwilę ulgę. Jego brat nieświadomie mu pomógł. Na krótko obdarzył go nadzieją, że cekiny, częściowe ogołocenie kamienicy i przymierzanie na cmentarzu dłoni trupa do jego przegubu to koszmar i wytwór chorej wyobraźni.

Może to rzeczywiście rosyjski Żyd, na przykład oficer enkawudzista, myślał Mock i trzymał się tej myśli gorączkowo.

Ta myśl to requiem dla jego wyimaginowanych policyjnych obowiązków, to przepustka umożliwiająca opuszczenie twierdzy, to obietnica wspólnego starzenia się wraz z Karen. Myśl ta była tak nierealna jak mgła, jak mgła się też rozwiała, pozostawiając jasne, zimne i krystaliczne implikacje.

– To nie byli Ruscy, Franz – powiedział wolno. – To byli Niemcy.

– Jak śmiesz! – wykrzyknął Franz i wstał z podłogi. – Jak śmiesz, ty świnio! Ty żydowska gnido! Ty gnido jedna!

W umyśle Mocka wciąż zazębiały się ogniwa łańcucha przyczynowo – skutkowego.

Ani na chwilę nie przestał logicznie myśleć.

Ciosy, które zadawał swojemu bratu, były ciosami miłości i miłosierdzia – jak lodowata woda tnąca ciała szaleńców w żelaznych klatkach szpitali.

Eberhard uruchomił swoje stawy i bił tylko łokciami i kolanami.

Kolano w krocze, łokieć w nos, kucnięcie, łokieć w twarz, zajście od tyłu, kolano w plecy. Eberhard sapał, Franz krwawił, Eberhard uklęknął przy nim i otarł rękawem bonżurki krew z nosa brata.

– Marto, nagotuj wody na kąpiel – krzyknął, nie patrząc stronę drzwi, i spojrzał ze zgrozą na powalany krwią rękaw.

– Zostajesz u mnie, bracie, żebyś nie robił więcej głupot.

Uniósł wzrok do góry w stronę Karen. Jej już jednak nie było. W drzwiach stała tylko Marta z czystym białym ręcznikiem.