Олівер Твіст

РАЗДЗЕЛ ХХХІХ

прадстаўляе некалькі рэспектабельных асоб, з якімі чытач ужо знаёмы, і паказвае, як раіліся годны Манкс з годным габрэем

Назаўтра пасля таго, як тры годныя асобы, згаданыя ў папярэднім раздзеле, зрабілі свой невялічкі гешэфт, містэр Уільям Сайкс прачнуўся ад дрымоты і сонным, буркатлівым голасам спытаў, колькі часу.

Гэтае пытанне было зададзенае містэрам Сайксам ужо не ў тым пакоі, які ён займаў да экспедыцыі ў Чэрсі, хоць і ў тым самым квартале горада, непадалёк ад старога месца. Без сумнення, гэтая кватэра была не такая паглядная, як старая, бо гэта быў убогі, з мізэрнай мэбляй пакой вельмі малых памераў; святло ў яго пранікала толькі праз адно акенца ў скошаным даху з выглядам на вузкую, брудную вулку. Тут не было недахопу і ў іншых прыкметах таго, што гэтаму джэнтльмену не шанцуе апошнім часам. Вельмі бедны інтэр’ер, поўная адсутнасць камфорту і знікненне такога дробнага рухомага багацця, як запасное адзенне і бялізна, сведчылі пра стан скрайняй беднасці; да таго ж, схуднеласць, нават змарнеласць самога містэра Сайкса магла цалкам пацвердзіць гэтыя факты, каб у гэтым была хоць якая патрэба.

Хатні злодзей ляжаў на ложку, закруціўшыся замест халата ў сваё белае паліто. Ён зусім не папрыгажэў пасля таго, як твар ягоны праз хваробу набыў мярцвяцкі колер, і зусім не ўпрыгожылі яго замусолены начны каптур і тыднёвая калючая чорная барада. Сабака сядзеў збоку ад ложка, то раздумліва гледзячы на свайго гаспадара, то натапырваючы вушы і глуха гыркаючы пры нейкім шуме на вуліцы або ў ніжняй частцы дома. Ля акна сядзела, паглыбіўшыся ў рамонт старой камізэлькі, якая была часткай хатняга касцюма рабаўніка, жанчына, такая бледная, схуднелая ад нястачаў падчас дагляду хворага, што ў ёй даволі цяжка было пазнаць тую самую Нэнсі, якая ўжо фігуравала ў нашай гісторыі, каб не голас, якім яна азвалася на пытанне містэра Сайкса.

— Ужо сёмая гадзіна, — сказала дзяўчына. — Як ты пачуваешся сёння, Біл?

— Слабы, як вада, — адказаў той, праклінаючы свае рукі, вочы і ногі. — Дай мне руку ды памажы як-небудзь спаўзці з гэтага праклятага ложка.

Хвароба не палепшыла Сайксавых манераў, бо, калі дзяўчына дапамагала яму пакінуць ложак і павяла да крэсла, ён усяляк лаяўся на яе за нязграбнасць, а потым стукнуў.

— Скуліш? — сказаў Сайкс. — Досыць! Няма чаго стаяць і ныць. Калі ты здольная адно на гэта, дык ідзі прэч, чуеш?

— Чую, — адказала дзяўчына, хаваючы твар і спрабуючы засмяяцца. — Што гэта ты там яшчэ ўдумаў?

— О, дык ты абдумалася? — прабурчаў Сайкс, заўважыўшы слёзы ў яе вачах. — Тым лепш для цябе.

— Ты ж не хочаш сказаць, Біл, што ты і сёння ўвечары будзеш да мяне жорсткім, — сказала дзяўчына, паклаўшы руку яму на плячо.

— А што такое! — закрычаў той. — Чаму не?

— Столькі дзён і начэй, — сказала дзяўчына з адценнем жаночай лагоды ў голасе, якое надавала яму нейкую нязвыклую цеплыню, — столькі дзён і начэй я выходжвала цябе, даглядала, як малое дзіця, і вось сёння ты ўстаў на ногі. Ты ж не будзеш абыходзіцца са мной, як толькі што, скажы, не будзеш?

— Добра, — паабяцаў Сайкс, — не буду. А каб цябе трасца, дзеўчына зноў плача.

— Гэта дробязі, — сказала Нэнсі і кінулася ў фатэль. — Не звяртай увагі. Хутка пройдзе.

— Што пройдзе? — суворым тонам запытаўся Сайкс. — Што на цябе зноў наехала? Уставай, бярыся за справу і не лезь да мяне са сваёй бабскай лухтой.

Іншым часам гэтае папярэджанне і тон, якім яно было зроблена, адразу мелі б жаданы эфект, але дзяўчына насамрэч была настолькі слабай і знясіленай, што самлела, і галава яе ўпала на спінку крэсла перш, чым містэр Сайкс выдаў некалькі звычайных праклёнаў, якімі ён у падобных выпадках прывык прыпраўляць свае пагрозы. Не ведаючы добра, што рабіць у такім выключным выпадку, — бо гістэрыкі міс Нэнсі звычайна адрозніваліся такой энергіяй, што яна сама авалодвала сабой і не мела патрэбы ў дапамозе збоку, — містэр Сайкс зрабіў спробу дасягнуць якога-небудзь эфекту пры дапамозе некалькіх праклёнаў, але ўпэўніўся, што такое абыходжанне не мае станоўчага выніку, і паклікаў на дапамогу.

— Што здарылася, мой даражэнькі? — спытаў, заглядваючы ў пакой,габрэй.

— Дапамажыце дзяўчыне, — нецярпліва сказаў Сайкс. — Хутчэй, няма чаго тут вылупляцца і гыгыкаць!

Габрэй ускрыкнуў ад здзіўленя і паспяшаўся дзяўчыне на дапамогу, а містэр Джэк Доўкінз (ён жа Спрытны Махляр), які ўвайшоў у пакой следам за сваім шаноўным сябрам, паспешліва паставіў на падлогу клунак, які нёс, выхапіў з рук Мастэра Чарлі Бэйца, які ішоў следам, бутэльку, адкаркаваў яе зубамі і выліў порцыю змесціва самлелай у горла, папярэдне пакаштаваўшы вадкасці сам, каб пазбегнуць памылкі.

— Чарлі, вазьмі мяхі і дай ёй глытнуць свежага паветра, — сказаў містэр Доўкінз, — а вы, Фэджын, паляпайце яе па руках, пакуль Біл будзе выслабаняць яе з сукенак.

Неўзабаве ўсе гэтыя мерапрыемствы, якія ажыццяўляліся з вялікім імпэтам, асабліва з боку Мастэра Бэйца (ён, здавалася, разглядаў свой удзел у акцыі як вялікую забаву), прывялі да жаданага эфекту. Дзяўчына патроху ачуняла, хістаючыся, дайшла да крэсла ля ложка, схавала твар у падушку, пакінуўшы містэру Сайксу сустракаць гасцей, даволі для яго нечаканых.

— Што такое, якім дурным ветрам вас сюды прынесла? — запытаўся ён у Фэджына.

— Зусім не дурным ветрам, мой даражэнькі, — запярэчыў габрэй, — бо дурныя вятры нікому не прыносяць нічога добрага, а я дык прынёс табе якраз рэчы, якія ты рады будзеш убачыць. Махлярыку, даражэнькі, развяжы клунак і перадай Білу тую драбязу, на якую мы сёння рана выдаткавалі ўсе нашыя грошы.

У адпаведнасці з загадам Фэджына, Махляр развязаў клунак. Ён быў даволі вялікі і нагадваў стары абрус. Махляр пачаў перадаваць рэчы, якія там былі, Чарлі Бэйцу, а той стаў раскладваць іх на стале, усяляк расхвальваючы іх рэдкасць і выдатныя якасці.

— Вой, што за паштэт з трусяціны, Біл, — усклікнуў гэты малады джэнтльмен, дастаючы вялізны паштэт, — такія далікатныя істоты, з такімі маленькімі лапкамі, Біл, што нават косці таюць у роце, і няма патрэбы іх выбіраць. Паўфунта зялёнай гарбаты за сем шылінгаў і шэсць пенсаў, такой моцнай, што калі заварыць яе, то з заварніка накрыўка зляціць; паўтара фунта цукру, вільготнага крыху, над якім мурыны добра паўлягалі, пакуль ён не набыў такой добрай якасці. І дзве двухфунтовыя булкі, фунт добрага свежага масла, кавалак тлустага глостэрскага сыру найлепшага гатунку, — ці вы хоць калі такі нюхалі!

Закончыўшы гэты апошні панегірык, Мастэр Бэйц выцягнуў з вонкавай кішэні вялікую добра закаркаваную бутэльку віна, а містэр Доўкінз тым часам наліў поўную шклянку чыстага спірту, якую хворы без аніякага роздуму перакуліў у сваю глотку.

— Ага! — сказаў габрэй, паціраючы задаволена рукі. — Цяпер, Біл, з табой будзе ўсё ў парадку.

— Усё будзе ў парадку, — усклікнуў Сайкс. — Ды я ўжо сто разоў мог здырдзіцца, перш чым вы прыйшлі мне на дапамогу. Чаго ж гэта ты хацеў дабіцца, хлуслівы мярзотнік, пакінуўшы чалавека больш як тры тыдні ў такім стане?

— Вы толькі яго паслухайце, хлопцы! — сказаў габрэй, паціскаючы плячыма. — А мы прынеслі яму ўсе гэтыя цудоўныя рэчы.

— Рэчы і сапраўды неблагія, — заўважыў містэр Сайкс, крыху памякчэўшы пасля таго, як агледзеў стол, — але як вы растлумачыце самі сабе тое, што мяне тут на сваволю лёсу пакінулі, галоднага, хворага, без грошай, наогул без анічога, і столькі часу звярталі на мяне ўвагі не больш, чым на вось гэтага сабаку? Выгані яго ўніз, Чарлі!

— Ніколі яшчэ не бачыў такога пацешнага сабаку! — усклікнуў Мастэр Бэйц, выконваючы просьбу. — Унюхаў спажыву не горш, чым старая лэдзі, якая ідзе на кірмаш. Гэты сабака мог бы зарабіць добрыя грошы на сцэне і ўдабавак ажывіць прадстаўленне.

— Ану замоўкні! — крыкнуў Сайкс, бо сабака забіўся пад ложак і ўсё яшчэ працягваў гырчэць. — Дык як вы растлумачыце сваю адсутнасць, стары злыдзень?

— Мой даражэнькі, я з тыдзень які, а мо болей, быў у Лондане. Справы ўсялякія, — азваўся стары.

— А другія два тыдні? — настойваў Сайкс. — Што наконт другіх двух тыдняў, якія я праляжаў тут, як хворы шчур у сваёй нары?

— Нічога не мог я зрабіць, Біл, — адказваў габрэй. — Не магу казаць, бо тут зашмат народу, але не выпадала мне, сумленна кажу.

— Як, як кажаш? — з найвялікшай пагардай прабурчаў Сайкс. — Гэй вы, адрэжце мне хто кавалак паштэту, бо я зараз сканаю ад гэтага прысмаку ў роце.

— Не бяры да галавы, даражэнькі, — залагоджваў яго габрэй. — Я не забываўся пра цябе, Біл, не забываўся ні на хвіліну.

— Так, магу пабіцца аб заклад, што не забываўся, — з горкай усмешкай сказаў Сайкс. — Пакуль я ляжаў тут у гарачцы, ты ўвесь час выдумваў планы, выштукоўваў інтрыгі: Біл зробіць гэта, Біл зробіць тое — Біл зробіць усё амаль задарма, як толькі паздаравее, бо ён дастаткова бедны, каб працаваць на цябе! Каб не гэтая дзяўчына, я здох бы.

— Даволі, Біл, — ухапіўся за апошнія словы габрэй. — Каб не гэтая дзяўчына! Каму яшчэ, калі не беднаму старэнькаму Фэджыну, ты абавязаны тым, што маеш каля сябе такую працавітую дзяўчыну?

— Гэта ён праўду кажа, — сказала Нэнсі, паспешліва выходзячы наперад. — Пакінь яго, дай спакой.

Умяшальніцтва Нэнсі надало размове новы паварот: хлопчыкі, заўважыўшы хітрае падміргванне габрэя, пачалі падліваць ёй алкаголь, але яна піла няшмат; тым часам Фэджын, у якога прарвалася не характэрная для яго весялосць, патроху прывёў містэра Сайкса ў найлепшы настрой, прыкідваючыся, што лічыць ягоныя пагрозы звычайнымі такімі сяброўскімі досціпамі, а ўсе парагаталі ад душы з аднаго ці двух грубых жартаў Сайкса, на якія той змабілізаваўся пасля таго, як некалькі разоў прыклаўся да бутэлькі са спіртам.

— Усё гэта добра, — сказаў містэр Сайкс, — але сёння я павінен атрымаць ад цябе грошыкі.

— У мяне няма ніводнага пені, — адказаў габрэй.

— А дома? — запытаў Сайкс. — У цябе дома грошыкаў нямала, і нешта павінна было б перапасці і мне!

— Няма-а-ла? — усклікнуў габрэй, пляснуўшы рукамі. — У мяне іх гэтулькі няма, колькі магло б быць...

— Не ведаю, колькі ты там ашчадзіў, і наважуся сказаць, што ты наўрад ці ведаеш сам, бо толькі каб пералічыць усё, патрэбная процьма часу, — казаў далей Сайкс, — але вось тое, што я павінен мець сваю долю сёння ўвечары — гэта факт.

— Добра, добра, — сказаў, уздыхнуўшы, габрэй, — я пашлю зараз Махляра.

— Ты не зробіш гэтага, — запярэчыў Сайкс, — Спрытны Махляр занадта спрытны і — або забудзецца прыйсці, або саб’ецца з дарогі, або будзе ўцякаць ад віжоў і не прыйдзе з гэтай прычыны, або прыдумае яшчэ што-небудзь дзеля таго, каб апраўдацца, калі ты яму загадаеш. Нэнсі пойдзе ў ваш бярлог і прынясе грошы, так будзе больш пэўна, а я тым часам прылягу і дам храпака.

Пасля доўгага торгу і спрэчак габрэй збіў запатрабаваную суму з пяці да трох фунтаў, чатырох шылінгаў і шасці пенсаў, клянучыся, што яму застаецца на закупы па гаспадарцы толькі васямнаццаць шылінгаў. Сайкс змрочна заўважыў, што яму давядзецца задаволіцца гэтым, калі не выпадае разлічваць на большае. Нэнсі падрыхтавалася ў дарогу, а Махляр і Мастэр Бэйц схавалі яду ў буфет. Габрэй развітаўся са сваім мілым сябрам і ў суправаджэнні Нэнсі ды хлопчыкаў пайшоў дадому, а містэр Сайкс кінуўся ў пасцель, збіраючыся праспаць да таго часу, пакуль не вернецца маладая лэдзі.

Без усялякіх прыгод яны прыйшлі да габрэевага прытулку, дзе засталі Тобі Крэкіта і містэра Чытлінга за пятнаццатай партыяй крыбіджа, і было б лішнім казаць, што апошні джэтльмен гэтую партыю прайграў, а з ёю і пятнаццаты, апошні свой шасціпенсовік, што вельмі развесяліла ягоных маладых сяброў. Містэр Крэкіт, які яўна засаромеўся з той прычыны, што яго заспелі за гульнёй з джэнтльменам, які стаяў нашмат ніжэй за яго сацыяльна і ў сэнсе розуму, пазяхнуў, запытаўся пра Сайкса і ўзяў капялюш, каб ісці.

— Нікога не было, Тобі? — спытаўся габрэй.

— Ні душы, — адказаў містэр Крэкіт, настаўляючы каўнер. — Я ледзьве не скіс ад суму, як дрэннае піва. Вы фундуеце, Фэджын, за тое, што я пільнаваў так доўга хату. Ліха матары! Я добра атупеў і заснуў бы гэтаксама моцна, як Ньюгейцкая вязніца, каб не захацеў з дабрыні душэўнай пазабавіць гэтага зелянца. Ну і сум, проста маркота нейкая, і няхай мяне чэрці забяруць, калі гэта не так!

З такімі словамі містэр Тобі Крэкіт згроб выйграныя грошы і з ганарыстым выглядам засунуў іх у кішэню камізэлькі, як быццам такія дробныя срэбныя манеты былі не вартыя ўвагі і асобы такога ўзроўню, як ён. Зрабіўшы гэта, ён так важна і шляхетна выйшаў з пакоя, што містэр Чытлінг, які захоплена пазіраў на яго ногі і боты, пакуль яны не зніклі з поля зроку, запэўніў усю кампанію, што знаёмства з ім за пятнаццаць шасціпенсовікаў — гэта зусім танна і што ён расцэньвае свае страты як меншыя за шчаўбан мезенцам.

— Ну і дзівак ты, Том, — сказаў Мастэр Бэйц, якога вельмі забавіла такая заява Чытлінга.

— Зусім не, — адказваў містэр Чытлінг. — Хіба я дзівак, Фэджын?

— Ты вельмі разумны хлапчына, мой даражэнькі, — сказаў габрэй,

паляпваючы яго па плячы і падміргваючы іншым хлопчыкам.

— А містэр Крэкіт — сапраўдны дэндзі, праўда, Фэджын? — спытаў Том.

— Без сумнення, мой даражэнькі, — адказаў габрэй.

— Мець знаёмства з ім — выгадна, праўда, Фэджын? — працягваў дапытвацца Том.

— Вельмі выгадна, ну вельмі, — быў адказ габрэя. — Яны адно зайздросцяць табе, зайздросцяць, што ён аддаў перавагу табе перад імі.

— Вось-вось! — трыумфуючы, усклікнуў Том. — Але ж ён абчысціў мяне дарэшты. Ну, нічога, я магу пайсці зарабіць, калі мне захочацца, праўда, Фэджын?

— Насамрэч, — азваўся габрэй, — і чым хутчэй ты пойдзеш, тым лепш, так што ідзі, вярні свае страты, не губляй больш часу. Махляр! Чарлі! Час ісці на работу. Рушце! Ужо хутка дзесяць, а нічога не зроблена.

Хлопцы прыслухаліся да гэтага намёку, узялі капелюшы, кіўнулі на развітанне Нэнсі і пайшлі; па дарозе Махляр і яго жыццярадасны сябра забаўляліся, прыдумваючы ўсемагчымыя кпіны, скіраваныя супраць містэра Чытлінга, у чыіх паводзінах, каб аддаць яму належнае, не было анічога дзіўнага або незвычайнага, таму што ў сталіцы ёсць нямала маладых славалюбных кадраў, якія плацяць грошы нашмат большыя, чым заплаціў містэр Чытлінг, за права ўваходзіць у прыстойнае кола асоб, і нямала шляхетных джэнтльменаў (гэта яны ўтвараюць згаданае кола асоб), якія ствараюць сваю рэпутацыю накшталт таго, як гэта рабіў спрытнюга Тобі Крэкіт.

— А цяпер, — сказаў габрэй, калі хлопцы пайшлі, — пайду і прынясу табе грошы, Нэнсі. Гэта, мая мілая, усяго толькі ключ ад шафкі, у якой я перахоўваю тыя драбніцы, што прыносяць мне хлопчыкі. Я ніколі не замыкаю свае грошы, даражэнькая, бо ў мяне няма чаго замыкаць, ха-ха-ха! — бо няма чаго замыкаць! Цяжкае гэта рамяство, Нэнсі, і няўдзячнае, але мне падабаецца, што вакол мяне маладыя людзі, і я выношу ўсе выпрабаванні, усе выпрабаванні. Ціха! — раптам сказаў ён, паспешліва хаваючы ключ за пазухай. — Што гэта? Чуеш?

Дзяўчыну, якая, склаўшы рукі, сядзела за сталом, відавочна не цікавіла, прыйшоў там хто, пайшоў, пакуль да яе вушэй не дайшоў невыразны мужчынскі голас. Як толькі яна пачула гэты гук, яна з хутасцю маланкі тузанула з галавы капялюш, з шыі шалік і схавала іх пад сталом. Габрэю, які павярнуўся да яе, яна прамармытала нешта накшталт скаргі на гарачыню; прамоўлена гэта было слабым голасам, што кантраставала са скрайняй паспешлівасцю і імпэтам дзеяння. Аднак Фэджын не заўважыў гэтага, бо на той час ён стаяў да яе спінай.

— Ба! — прамармытаў ён, збіты з панталыку неспадзяванкай. — Гэтага чалавека я чакаў раней. Ён спускаецца па лесвіцы. Ні слова пра грошы, пакуль ён тут, Нэнсі. Ён не затрымаецца доўга, даражэнькая, можа, хвілін на дзесяць.

Калі за дзвярыма пачуліся крокі незнаёмага мужчыны, габрэй прыклаў свой кашчавы ўказальны палец да вуснаў і панёс свечку да ўваходу. Ён дайшоў да дзвярэй адначасова з наведвальнікам, які хутка ўвайшоў у пакой і апынуўся побач з дзяўчынай, аднак не паспеў яе заўважыць.

Гэта быў Манкс.

— Усяго толькі адна з маіх маладых вучаніц, — сказаў габрэй, убачыўшы, што чалавек павярнуўся і заўважыў дзяўчыну. — Нэнсі, пачакай.

Дзяўчына падсунулася да стала і мімаходам, абыякава паглядзеўшы на Манкса, адвяла пагляд, але, калі Манкс зноў адвярнуўся да габрэя, яна кінула на прышлага яшчэ адзін позірк, пільны, дакладны, выразны, — так што, каб у пакоі быў яшчэ адзін назіральнік, то ён, заўважыўшы гэтую перамену, з цяжкасцю мог бы паверыць, што абодва позіркі належаць адной і той жа асобе.

— Што новага? — запытаўся габрэй.

— Шмат чаго.

— І што — добрыя навіны? — спытаў габрэй, быццам баяўся раздразніць чалавека сваімі добрымі спадзяваннямі.

— Ва ўсялякім разе, някепскія, — адказаў Манкс з усмешкай. — Я часу не марнаваў. Давайце пагаворым сам-насам.

Дзяўчына падсунулася да стала яшчэ бліжэй і не рабіла спробы пакінуць пакой, хоць і не магла не бачыць, што Манкс паказваў на яе. Габрэй, магчыма, баючыся, што яна пачне гаварыць пра грошы, калі ён паспрабуе выправадзіць яе за дзверы, паказаў пальцам на столь і пайшоў наверх, узяўшы з сабой Манкса.

— Толькі не ў той пракляты закутак, дзе мы былі той раз, — пачула Нэнсі словы наведвальніка, калі яны падымаліся па лесвіцы. Габрэй засмяяўся і сказаў нешта; што — яна не пачула. Мяркуючы па рыпенні прыступак, ён павёў свайго суразмоўцу на трэці паверх.

Перш чым сціхлі гукі крокаў, дзяўчына зняла свае чаравікі, завярнула на галаву прыпол сукенкі, закруціла ў гэты турбан рукі, стала ля дзвярэй і пачала з напружанай увагай слухаць. Як толькі шум сціх, яна выслізнула з пакоя, на дзіва лёгка і бязгучна паднялася па лесвіцы і знікла ў цемры наверсе.

На чвэрць гадзіны або болей пакой заставаўся пустым, потым дзяўчына вярнулася тою самай нячутнай хадою, і неўзабаве пасля таго пачуліся крокі абодвух мужчын, якія вярталіся. Манкс адразу пайшоў на двор, а габрэй зноў пасунуўся наверх па грошы. Калі ён вяртаўся, дзяўчына якраз папраўляла шалік і капялюш, быццам бы збіраючыся ісці.

— Што такое, Нэнсі, — усклікнуў габрэй, які якраз паставіў свечку, і адхіснуўся, — ты пабялела як палатно!

— Пабялела! — бы рэха, азвалася дзяўчына, зацяняючы вочы рукой, як быццам для таго, каб больш уважліва паглядзець на яго.

— Жахліва. Што з табой здарылася?

— Нічога. Сядзела ў гэтым катуху немаведама колькі, — бесклапотна адказала тая. — Ну дык майце ласку, адпусціце мяне.

Уздыхаючы над кожнай банкнотай, габрэй адлічыў грошы ёй у далонь. Яны разышліся без далейшых размоў, толькі сказаўшы адно другому «Дабранач».

Калі дзяўчына выйшла на вуліцу, то яна прысела на ганак, і некалькі хвілін выглядала на тое, што яна страціла кантроль над сабой і не можа ісці далей. Раптам яна паднялася, памкнулася ў бок, супрацьлеглы таму, у якім яе чакаў Сайкс, пайшла хутчэй, подбегам, потым хутка пабегла. Зусім знясілеўшы, яна спынілася, каб аддыхацца, а потым, быццам зразумеўшы, што не зможа ажыццявіць сваёй задумы, яна сціснула рукі ў роспачы і расплакалася.

Магчыма, слёзы прынеслі ёй палёгку, можа, яна зразумела ўсю безнадзейнасць свайго становішча, — але яна амаль з такой самай хуткасцю пашыбавала ў супрацьлеглым кірунку, — часткова, каб нагнаць страчаны час, часткова, каб паспяваць за імклівым ходам сваіх думак. Хутка яна дасягнула прытулку, дзе пакінула хатняга злодзея.

Калі яна, з’явіўшыся перад містэрам Сайксам, і выдала чым-небудзь сваё хваляванне, то ён не звярнуў на гэта ўвагі; ён адно спытаў, ці прынесла яна грошы, і, атрымаўшы станоўчы адказ, нешта задаволена прабурчаў, паклаў галаву на падушку і зноў заглыбіўся ў сон, перапынены яе прыходам.

Ёй пашанцавала, што наступным днём наяўнасць грошай дала яму магчымасць добра папрацаваць над ежай і пітвом; гэта настолькі добра паўплывала на ягоны нораў, змякчыўшы грубыя яго схільнасці, што ён не меў ні часу, ні жадання крытыкаваць яе паводзіны і манеры. Яе разбэрсанасць, нервовасць, якія ўласцівыя таму, хто наважыўся зрабіць нейкі смелы і рызыкоўны крок, прыняў рашэнне, якое вымагала надзвычайнай унутранай барацьбы, — такія яе паводзіны не засталіся б па-за ўвагай рысіных вочак габрэя, і той адразу пачаў бы біць трывогу. Але містэр Сайкс, які не адрозніваўся вялікай назіральнасцю і асабліва не браў да галавы, калі мець на ўвазе рэчы больш тонкія за тыя, якія можна вырашыць, калі паставіцца да іх і да кожнай удзельнай асобы свіным рылам, быў, да таго ж, як ужо згадвалася, у стане надзвычай дружалюбным, нічога асаблівага не заўважаў у паводзінах Нэнсі і настолькі мала клапаціўся пра яе, што нават калі б яна была яшчэ больш узрушанай і нервовай, гэта наўрад ці абудзіла б у ім нейкія падазрэнні.

Калі гэты дзень завяршыўся, усхваляванасць дзяўчыны ўзрасла, і пад вечар, седзячы ля хатняга злодзея і чакаючы, пакуль ён не ўп’ецца і не засне, яна так знервавалася і спалатнела, яе вочы набылі такі бляск, што нават Сайкс заўважыў гэта і здзівіўся.

Містэр Сайкс, аслабелы ад ліхаманкі, ляжаў у пасцелі ды разбаўляў джын вадой, каб зменшыць узбуджальныя якасці напою; ён у трэці або чацвёрты раз падсунуў Нэнсі шклянку, каб тая яе напоўніла — і тут, нарэшце, яе скрайне ўзрушаны выгляд уразіў яго.

— Каб я здох на месцы! — сказаў ён, падымаючыся на руках і гледзячы дзяўчыне ў твар. — Ты выглядаеш, як нябожчыца, якую вярнулі да жыцця. Што здарылася?

— Што здарылася! — паўтарыла дзяўчына. — Нічога. Што ты ў мяне ўтаропіўся?

— Што гэта на цябе найшло? — патрабавальна спытаў Сайкс, схапіў яе за руку і рэзка страсянуў. — Што такое? У чым справа? Пра што ты думаеш?

— Шмат пра што, Біл, — сказала дзяўчына, скалануўшыся і закрываючы вочы рукой. — Але Божачка мой, што ў гэтым такога?

Робленая весялосць, з якой былі вымаўленыя апошнія словы, відавочна, зрабіла на Сайкса большае ўражанне, чым дзікі і адчужаны пагляд, які папярэднічаў ім.

— Я скажу табе, што, — пачаў Сайкс. — Калі ты не заразілася ліхаманкай і не захварэла, то тут пахне нечым надта надзвычайным, нечым небяспечным... Ці не ўдумала ты... Каб цябе... Але не, гэтага ты не зробіш!

— Чаго не зраблю? — перапытала дзяўчына.

— На свеце няма, — прамармытаў сабе пад нос Сайкс, не адводзячы ад Нэнсі вачэй, — няма на свеце дзеўкі больш надзейнай, іначай я ёй перарэзаў бы гарляк яшчэ тры месяцы таму. У яе пачалася ліхаманка, вось і ўсё.

Сказаўшы гэта, Сайкс асушыў шклянку да дна, потым нейкі час буркатліва лаяўся і нарэшце запатрабаваў свае лекі. Дзяўчына жыва падхапілася, хуценька наліла лекі ў шклянку і трымала яе ля ягоных вуснаў, пакуль ён піў.

— А цяпер, — сказаў рабаўнік, — падыдзі бліжэй і зрабі твар, як заўсёды, а не — дык я так яго табе ўраблю, што ты сама сябе не пазнаеш.

Дзяўчына паслухалася. Сайкс заціснуў яе руку ў сваёй і глядзеў на яе, не адводзячы вачэй. Вочы яго заплюшчыліся, потым зноў расплюшчыліся, заплюшчыліся і зноўку расплюшчыліся. Ён валтузіўся на адным месцы, колькі разоў засынаў на дзве-тры хвіліны, потым ускокваў са спалоханым выглядам і раптам у тую самую хвіліну, калі хацеў ускінуцца ў чарговы раз, забыўся ў глыбокім, цяжкім сне. Яго пальцы аслаблі, паднятая рука слабка апусцілася, і вось ужо ён ляжаў, бы ў трансе.

— Нарэшце опіум пачаў дзейнічаць, — прамармытала дзяўчына, падняўшыся ад ложка. — Але цяпер ужо можа быць запозна.

Яна паспешліва павязала шалік, надзела капялюш, зрэдку баязліва аглядваючыся, быццам апасалася, што, нягледзячы на снатворнае, на яе плячо раптам цяжка апусціцца рука Сайкса, потым далікатна схілілася над ложкам, пацалавала рабаўніка ў вусны, развярнулася, адчыніла і зачыніла ціхенька дзверы пакоя і заспяшалася з дому.

У цёмным завулку, праз які яна мела ісці, вартаўнік выкрыкваў палову на дзясятую.

— Ужо шмат прайшло пасля паловы на дзясятую? — спытала дзяўчына.

— Яшчэ праз чвэрць буду адбіваць поўную гадзіну, — адказаў чалавек, асвятліўшы яе твар ліхтаром.

— Я не паспею туды хутчэй, чым за гадзіну, — прамармытала дзяўчына, шпарка праслізнула міма яго і што было сілы кінулася ўніз па вуліцы.

Многія крамы ў тых глухіх завулках і вуліцах, якімі яна імчалася са Спітэлфілда ў Вэст-Энд, ужо зачыняліся. Вежавы гадзіннік прабіў дзесяць. Гэта павялічыла яе нецярплівасць. Яна імчалася па вузкім тратуары, расштурхоўваючы локцямі мінакоў, амаль перад самымі мордамі коней перабягала вуліцы з вялікім рухам, дзе людзі цэлымі групамі нецярпліва чакалі магчымасці, каб перайсці цераз вуліцу.

— Жанчына звар’яцела! — казалі людзі, праводзячы яе позіркам.

Калі яна дабралася да больш заможнай часткі горада, вуліцы былі ўжо адносна пустымі, і тут яе імклівы бег выклікаў у мінакоў, міма якіх яна бегла, яшчэ большую цікаўнасць. Некаторыя подбегам паспяшалі за ёй, быццам хацелі даведацца, куды гэта яна так спяшаецца, і тыя з іх, каму ўдавалася дагнаць яе, зазірнуць ёй у твар, дзівіліся, што яна не змяншае хуткасці, але яны адставалі адзін за другім, так што яна непадалёку ад мэты свайго падарожжа засталася зусім адна.

Гэта быў сямейны пансіён на няшумнай, прыгожай вуліцы паблізу ад Гайд-парка. Калі яркае святло лямпы, якая гарэла перад дзвярыма, прывяло яе да гэтага дома, гадзіннік прабіў адзінаццаць. Спачатку яна запаволіла хаду, быццам набіраючыся смеласці, каб увайсці, але гук курантаў надаў ёй рашучасці, і яна ўвайшла. Месца парцье было пустым. Яна няўпэўнена агледзелася і накіравалася да лесвіцы.

— А вы да каго хацелі прайсці, дзеўчына? — спытала прыгожа адзетая асоба жаночага полу, выглядваючы з-за дзвярэй за спінай Нэнсі.

— Да адной лэдзі, якая спынілася ў гэтым доме, — адказала дзяўчына.

— Да адной лэдзі! — адказала асоба і паглядзела на яе пагардліва. — Да якой лэдзі?

— Міс Мэйлі, — адказала Нэнсі.

Добра адзетая асоба, якая паспела ўжо разгледзець і даць ацэнку Нэнсі, адказала адно позіркам, поўным дабрадзейнай пагарды, і паклікала на перамовы мужчыну. Нэнсі паўтарыла яму імя асобы, да якой прыйшла.

— Як паведаміць пра вас? — спытаў слуга.

— Няма патрэбы называць маё імя, — адказала Нэнсі.

— А па якой вы справе? — спытаў той.

— І пра гэта не трэба гаварыць, — адказала дзяўчына. — Мне трэба пабачыць лэдзі.

— Ідзіце адсюль, — загадаў слуга, адчыняючы дзверы. — Нічога не выйдзе. Ідзіце прэч!

— Хіба вы мяне выштурхаеце, а сама я адсюль не пайду, — рэзка запярэчыла дзяўчына, — і яшчэ пастараюся, каб вы ўдваіх мяне не адужалі. Няўжо тут няма нікога, — працягвала яна, азіраючыся, — хто мог бы згадзіцца выканаць просьбу такога ніцага стварэння, як я?

Гэты заклік знайшоў водгук у кухара з добрым тварам, які назіраў за развіццём падзей разам з некаторымі іншымі слугамі і які выйшаў у хол, каб умяшацца.

— Паведамі пра яе, Джо, хіба табе цяжка? — сказаў гэты чалавек.

— Навошта? — запярэчыў той. — Ты што, думаеш, што маладая лэдзі захоча прыняць такую, як вось гэтая вось?

Гэты намёк на сумніўную рэпутацыю Нэнсі выклікаў хвалю шчырага гневу ў грудзях чатырох пакаёвак, якія з вялікай гарачнасцю заўважылі, што гэтае стварэнне ганьбіць свой пол, і рашуча запатрабавалі, каб яе без аніякага выкінулі ў канаву.

— Рабіце са мной усё, што хочаце, — сказала на гэта дзяўчына, зноў паварочваючыся да мужчын, — але спачатку выканайце маю просьбу, і я прашу яшчэ раз імем Госпада нашага паведаміць пра мяне.

Мяккасардэчны кухар яшчэ раз даў сваю рэкамендацыю, і справа скончылася тым, што слуга, які прыйшоў першым, узяўся выканаць даручэнне.

— Што перадаць? — спытаў ён, паставіўшы адну нагу на прыступку.

— Што маладая жанчына вельмі просіць пагутарыць сам-насам з міс Мэйлі, — сказала Нэнсі, — і што лэдзі дастаткова будзе пачуць толькі некалькі слоў наконт тэмы размовы, і яна зможа прыняць рашэнне, слухаць гэтую жанчыну да канца або выгнаць яе як махлярку.

— Нешта вы надта настойлівая, — сказаў слуга.

— Перадайце, што я сказала, — проста адказала дзяўчына, — а я буду чакаць адказу.

Слуга пабег па лесвіцы. Бледная Нэнсі, цяжка дыхаючы, з дрыготкімі вуснамі слухала гучныя пагардлівыя заўвагі на яе адрас, якімі шчодра абсыпалі яе цнатлівыя пакаёўкі і колькасць якіх яшчэ больш павялічылася, калі слуга вярнуўся і сказаў, каб маладая жанчына ішла наверх.

— Які сэнс у тым, каб быць прыстойнай у гэтым свеце? — сказала першая служанка.

— Медзь іншым разам цэняць больш за золата, якое прайшло праз агонь, — сказала другая служанка.

Трэцяя задаволілася тым, што выявіла здзіўленне: «З чаго зробленыя лэдзі?», а чацвёртая паклала пачатак квартэту, і ўсе чатыры Дыяны разам выгукнулі: «Проста сорамна!»

Нягледзячы на ўсё гэта — на сэрца ёй ціснуў груз больш важкі, — Нэнсі на слабых нагах увайшла следам за слугой у маленькую вітальню, асветленую лямпай, якая звісала са столі. Тут слуга пакінуў яе і сышоў.