Парастак радка, галінка верша

Паломнік у край раптоўнага слова

Імя Андрэя Вазнясенскага не мае патрэбы ні ў рэкамендацыях, ні ў тлумачэннях, ні ў гарантыйна-ахоўных эпітэтах.

Усе, хто любіць паэзію, хто цікавіцца паэзіяй, і нават тыя, каго само слова «вершы» выводзіць з раўнавагі, ведаюць гэтага самабытнага, нязвычнага і заўсёды нечаканага віртуоза, вынаходніка, паломніка ў край раптоўнага слова.

Андрэй Вазнясенскі ідзе ў нагу з часам, не падладжваючыся пад ягоную хаду, не гонячыся задыхана і захакана перад ім, не забягаючы наперад часу з вінавата-паслужлівай усмешкай.

Паэт проста чуе час, адчувае яго тым пачуццём, якое і дае яму права гаварыць з часам з узаемапавагай і ўзаемапатрабавальнасцю, а значыць, і з чытачом — паддадзеным і творцам часу.

У невялічкім слове перад выбранымі вершамі і паэмамі аднатомніка «Дубовы ліст віяланчэльны» ёсць прызнанне аўтара: «Я пішу вершы нагамі. Я не баюся двухсэнсоўнасці гэтай фразы. Я крокамі выходжваю вершы ці, дакладней, яны мяне. У часе хады рытм вуліц, сардэчнай смуты, натоўпу ці лесу адчуваецца амаль што асязаннем, перадсвядомасцю...»

Менавіта рытм як рух і як своеасаблівая кардыяграма няўлоўных зрухаў душы, як тэмы паўсядзённасці і поступу наступнасці, і рыфма, якая з надзеяй гукае сваю адпаведніцу ў шматгалоссі роднай мовы, а калі трэба, і ў іншых мовах, ствараюць непаўторнасць і запамінальнасць, а то нават і выклік паэзіі Андрэя Вазнясенскага.

Умельства, уменне падмеціць адметнае ў самым звычайным і застацца самім сабой, дзёрзкасць прымусіць чытача глядзець на рэчы і акаляючы свет так, як гэта хочацца вершатворцу, выказаць усё самае падспудна-інтымнае ў падкрэслена аголенай форме, разам з тым не абражаючы і не прыніжаючы высокай годнасці пачуцця, выгодна вылучае карэнна-рускага і ўсесаюзнага, агульначалавечага паэта Андрэя Вазнясенскага.

Зусім не выпадкова ў ліку сваіх настаўнікаў Андрэй Вазнясенскі адным з першых называе «рэвалюцыяй мабілізаванага і прызванага» Уладзіміра Уладзіміравіча Маякоўскага. (Тут дарэчы будзе прыгадаць верш «Размова з эпіграфам».)

Традыцыі трыбуннасці, напоўненай гулам эпохі і справамі сучаснікаў, традыцыі эстраднасці — непасрэднага выхаду да самай шырокай аўдыторыі чытацка-слухацкай, якую слушна паэт называе сааўтарскай, Андрэй Вазнясенскі прадаўжае на якасна новым этапе нашай паэзіі.

Мне прыходзіць на памяць нядаўняя размова з адным з дэканаў Беларускага політэхнічнага інстытута, які з радасным гонарам прызнаваўся, што зараду ад выступлення Андрэя Вазнясенскага ўсяму факультэту хапае на год навучальны.

Яшчэ раз хочацца вярнуцца да паняцця «эстраднасці» ў сувязі з паэзіяй Андрэя Вазнясенскага. Ягоная, калі так сказаць, эстраднасць, як і самі вершы, адметна розняцца ад традыцыйна прынятага ўяўлення пра гэты як бы жанр.

Возьмем для прыкладу закончаны, ці што, эталон гэтага жанру — Вярцінскага. Тэкст песні і самога выканаўцу яе, спевака. Аднолькавы як аўтар і як спявак. Канечне, застаецца экзотыка свайго часу, настрой далёкіх ужо для нас імгненняў. Невядома, хто тут каму памагае—спявак паэту ці паэт спеваку.

А Вазнясенскіх — два! Ці лепей, пэўна, сказаць — зарад ягонай паэзіі, сіла ўздзеяння ягонага радка і на паперы, і ў гучанні такія прывабна-моцныя, што пасля кнігі цікава паслухаць вершы ў выкананні самога аўтара, а пасля пачутую са сцэны паэзію ўзнікае жаданне перачытаць, удакладніць для сябе, знайсці яшчэ больш, адчуць свайго паэта.

Андрэй Вазнясенскі не ідзе на павадку ў няшчаднай публікі, не намацвае з асцярогай слізкі лядок эстраднага поспеху, ён вядзе за сабой. Ён навязвае сваё. Адным гэта падабаецца, другіх, як быка чырвонае, расцвяляе, але абыякавых не бывае, абыякавых няма. А толькі адсутнасць абыякавасці і робіць паэзію дзейснай.

Паэт не падае, не спатыкаецца ні на кілімах ухвал і кампліментаў, ні на выбоістых долах карыды. I трымае яго, робіць і недасягальным для паражэння безабароннае ахілесава сэрца вогнетрывалай паэзіі. Не выпадкова адзін са зборнікаў так і называўся — «Ахілесава сэрца».

Андрэй Вазнясснскі жаданы і дарагі госць не толькі ў кожнай рэспубліцы, але і далёка за межамі нашага Саюза.

Але для Беларусі ў сэрцы паэта адведзена асаблівае месца, як і ў сэрцах беларускіх прыхільнікаў ягонай музы.

Андрэй Вазнясенскі пазнаваў Беларусь не ў час дэкад, не ў аброчных наездах па лініі бюро прапаганды (часта гэтая прапаганда выклікае сваю супрацьлегласць) літаратуры. З міцкевічаўскай Свіцязі і першароднай Белавежы ішоў паэт да нашага чытача, да слухача Беларусі. Ішоў не ўлегцы — з усхваляванымі радкамі пра пашу рэспубліку, з вачыма, закаханымі і ўлюбёнымі ў нашы краявіды, нашых людзей.

Беларускія вершы Андрэя Вазнясенскага ўражваюць сваёй адкрытай шчырасцю, сваёй гордай павагай да зямлі, якая зведала ўсе жахі вайны, якая ніколі ні перад кім не гнулася да зямлі, якая на любоў адказвае любоўю, на прызнанне — прызнаннем.

Гэта не паездачныя вершы, дзе ёсць крыху падсіропленай экзотыкі, крыху цялячага замілавання, крыху зняважлівай, па-руску кажучы, «снисходи-тельности». Радкі пра Беларусь прадыктаваныя дапытнасцю, пашанай, смуткам і захапленнем. У кожнай новай кнізе, у кожным томе «Выбранага» Андрэя Вазнясенскага прысутнічае Беларусь, як часціна шчодрай душы майстра і грамадзяніна.

Нават традыцыйныя буслы, ад якіх апошнім часам пачынае калаціць перакладчыкаў нашай паэзіі, у Андрэя Вазнясенскага свае.

Гэта не шлягерны «белый аист», што ляціць нібыта над ціхім Палессем. Бо і нешматлікія ўжо буслы бадай што забыліся на цішыню ў гэтым краі. У прынцыпе белыя, яны на сваіх выпасах ходзяць перапэцканыя нафтай, мазутам. Нібыта пачаўшы забывацца на спрадвечны клопат — насіць малых палешукоў, прыахвоціліся да камінарскай справы. Гэта ўжо да слова прыйшлося.

А, наогул, паэзія не любіць доўгіх размоў пра яе, бо яна дзяўчына, дама, і, значыць, трэба яе слухаць, бачыць, разумець.

Мне хацелася падзяліцца радасцю знаёмства з выдатнай паэзіяй Андрэя Вазнясенскага, радасцю, якая не праходзіць з кожнай новай і новай сустрэчай! I яшчэ захацелася мне перагукнуцца сваімі радкамі з рускім сябрам.

1980