Парастак радка, галінка верша

Кніга вандраванняў і любові...

Ёсць паэты, без якіх нельга ўявіць ні сённяшні дзень роднай паэзіі, ні яе наступны дзень. На іхніх плячах ляжыць найважкі груз адказнасці за слова матчынай мовы, голас іхні сугучны з часам, радок іхні наталяе смагу спрагнёнага па адкрыццях чытацкага сэрца.

У нашай беларускай літаратуры ў ліку такіх шчасліва нямногіх паэтаў адно з першых месцаў займае Пімен Панчанка.

Шчыра мушу прызнацца: страшмавата пісаць слова пра выдатнага паэта. Бо менавіта Пімен Панчанка як ніхто іншы баіцца і не цярпіць саладжавай патакі пахвальна-ўзвелічальных слоў. Нервовы, вуглаваты, адкрыта-даверлівы і бязлітасна-справядлівы, паэт заўсёды выступае супроць параднай балбатні, супроць славаслоўя, супроць ліслівасці і няшчырасці.

У сваім нядаўнім зборніку «Крык сойкі» па-панчанкаўску задзірыста і з'едліва ён як бы папярэджвае:

Праўда, выручыць мяне ідзе вясёлая ўшацкая прыказка: «Добра таго біць, каму баліць, добра таго лаіць, хто сорам маіць». Крыху перайначыўшы яе, можна сказаць: добра таго хваліць, хто пахвальбы баіцца, хто ведае сапраўдную цану існага слова.

Выраз, які ад празмернага ўжывання яго дарэчы і недарэчы,— майстра слова — стаў дзяжурна-казённым. А на самой справе ён мае пад сабой цвёрды грунт. Нават біблія падкрэслівае: «Напачатку было слова». Менавіта слова роднае, беларускае, спаконвечнае назаўсёды зачаравала Пімена Панчанку. З першых вершаў, з першых кніг адчуў ён над сабой уладу слова і сваю ўладу над словам. У гэтым адзінаборстве, у гэтым даверлівым недаверы адзін да аднаго і нараджаліся радкі нечакана раскутыя і дакладна-выразныя, радкі, азораныя маланкай паэтычнай думкі. (Не выпадкова адна з кніг Пімена Панчанкі, адзначаная Дзяржаўнай прэміяй БССР за 1967 год, так і называецца — «Пры святле маланак».)

Гэта радкі з маладога Пімепа Панчанкі, з верша, які даў назву першай кнізе паэзіі ягонай,— «Упэўненасць».

Вы чуеце, як сыкаюць сярпы, як перадаюць крамянасць, бурштыновасць зерня пружыністыя склады: «ры», «бра».

Заканчваецца верш па-ранішняму замілаванымі і па-юнацку бадзёрымі словамі:

Пройдзе зусім мала часу, і маладыя вочы паэта засмуцяцца тугой па родным краі, салдацкай тугой у акопе, бо дарагая сэрцу Беларусь застогне пад кутым ботам фашысцкай набрыдзі:

Франтавыя дарогі, суровы побыт, калі можна назваць яго побытам, ваенных год не зняверылі паэта. Жыццё возьме сваё:

Сэрца паэта, радкі ягоныя ў Беларусі, паэту-франтавіку (а франтавых дзён, ваенных уражанняў Пімену Панчанку хапіла як нікому іншаму!) не цярпіцца дачакацца сустрэчы з зямлёй бацькоў:

Любоў да Радзімы і нянавісць да ворагаў яе, да фашысцкіх вылюдкаў прадыктавалі паэту такія выдатныя вершы, як «Вока снайпера», «Герой», «Коні» — непераўзыдзеныя ўзоры паэзіі грозных гадоў.

Армейскія шляхі раўніва не адпускалі песняра да родных гоняў. «Іранскі дзённік» паэта, як дно лясной рэчанькі, што ў песні з беражком не роўная, ранішнім праменнем высвечана сумам па дарагіх сцежках юнацтва і маладосці, якую адразу ў сталасць перавяла суровая вайна.

Журавы з роднай Беларусі не маглі прамінуць верш паэта.

Гледзячы на славутыя персідскія кілімы стракатага і гарластага ўсходняга рынку, сын спустошанай вайной зямлі заўважае:

Чужы караван ідзе «па жоўтай пустыні», і як заклінанне гучаць радкі:

I як жа прыемна было пачуць паэту пасля нялёгкіх паходаў недзе ля Оршы і звонкае «дзе», і густое «чаго»!

Настаў мірны час. Але Пімен Панчанка не атайбаваўся стала ў кабінеце. Дарогі і сустрэчы, новыя людзі, новыя ўражанні. Дарогі па роднай Беларусі, па неабсяжных прасторах Савецкага Саюза, дарогі ў шырокі свет. Назвы кніг народнага паэта Беларусі самі гавораць пра геаграфію дарог ягоных — «Нью-йоркскія малюнкі», «Тысяча небасхілаў», «Чатыры кантыненты».

Паэт і сёння ў дарозе, дарозе творчых адкрыццяў. Якраз напярэдадні юбілею выйшаў новы зборнік «Вячэрні цягнік», у друк падпісана кніга крытыкі і артыкулаў «На паэтычным небасхіле». Жнівеньскі нумар часопіса «Маладосць» адкрываецца падборкай ягоных новых вершаў — вершаў маладых па настрою і дасканалых па сталаму майстэрству, віртуозных, гарэзлівых, мудрых, адным словам — панчанкаўскіх.

Адна з кніг Пімена Панчанкі пазывалася нечакана свежа і акрэслена — «Кніга вандраванняў і любові», у ёй паэт прызнаўся:

Любоў у майстра мужнага і ласкавага радка каіткрэтная: да ўсяго светлага і добрага ў свеце, што супрацьстаіць перад цемрашальнай сілай рабаўніцтва і гвалту, да вялікай нашай Радзімы, імя якой Савецкі Саюз, да найдарагой Беларусі, бо

Хай жа доўга не будзе апошняй старонкі ў таленавітай кнізе самага яркага і самабытнага паэта Пімена Емяльянавіча Панчанкі!

1977