Парастак радка, галінка верша

I шчырасць іхняя, і ласка...

Мама! Маці! Матуля! Мамачка! Слова гэтае амаль на ўсіх мовах свету гучыць падобна, бо цэлы сусвет змяшчае, бо своеасаблівым паролем з'яўляецца — немаўлятка становіцца чалавекам.

I калі б была воля мая на тое — пачаў бы я азбуку менавіта з літары М: як і ўсё на зямлі, усё ў нас пачынаецца з Маці. Усё ад маці, усё з-пад матчынага сэрца. I пакуль б'ецца сэрца гэтае, жыве яно толькі клопатам і страхам за дзяцей: як яны, што з імі, ці добра ім, ці светла ім? I заўсёды самым першым здаецца маці, быццам з дзецьмі без яе нешта здарыцца можа. У гэтым ёсць штосьці ад паганскай хітрасці ашукаць злыя сілы, не даць ім благое зрабіць.

«Матка-вар'ятка»— часта паўтарала некалі мая мама. Прайшлі гады, не стала самага роднага мне чалавека, і тады толькі дайшоў да мяне сэнс гэтага народнага лаканічна-дакладнага афарызма. Толькі маці можа прыдумаць неверагодныя жахі і пакуты, думаючы пра дзяцей сваіх, каб адагнаць ад іх насланнё, зло, ліха.

Пакуль жыве маці, датуль мы ў любым узросце сябе дзецьмі адчуваем — ёсць каму жаліцца, ёсць перад кім кволіцца. Памірае маці — адны застаёмся, старэем адразу, балючэй успрымаем крыўды ад сваіх дзяцсй, тыя крыўды, якія мы матулям чынілі і не заўважалі гэтага з прычыны эгаізму сыноўняга.

Маці адна, маці незаменная. Другая ўжо — мачыха. Зірніце на краску маці-і-мачыха — і заўважце, што розныя пялёсткі не толькі па колеру, — па цеплыні, па шчырасці. Маці адна, як і Радзіма. Радзіма таксама жаночага роду. I таксама, калі б волю меў, увёў бы ў абавязковае правіла граматык усяго свету пісаць гэтыя два словы толькі з вялікай, з прапісной літары і толькі ў пачатку сказа.

«Няма тых крамак, дзе прадаюць мамак» — на жаль, і гэты выраз прыходзіць у свядомасць жорстка тады, калі няма ўжо каму вымавіць кароткае і вечнае слова. Пакуль жыве маці, вечнай яна здаецца. Як першы раз, калі хадзіць навучыўся, вырваўся малы з матчыных рук, адбегся ад маці, так і да апошняга развітання ўсё адыходзіць, ад'язджае, адлятае з родных мясцін, ад турбот, ад парад, ад заўваг маці сын. У яго справы, у яго клопат. Маці ж нікуды не ўцячэ, думаецца.

I праз гады будзе вяртаць цябе на родныя мясціны, на матчыны сцежкі смутак, з табою будзе віна, што ые пачуў апошняга слова, што позна прыспеў. А мог пачуць, а мог паспець! Мітусня будзённасці засталася, не стала галоўнага ў жыцці тваім — маці.

Калі б ты ні пытаў, у маці заўсёды ўсё было, ёй не патрэбныя былі ні грошы, ні падарункі твае, похапкам па дарозе набытыя ў халоднай краме, дзе можна ўсё купіць, апрача ласкі матчынай, апрача журботнай усмешкі яе. Да цябе не даходзіла, што лішняя хвіліна, якую ты пабыў дома, для маці даражэй за ўсе дарункі-перадарункі. Гэтыя хвіліны пазней, значна пазней стануць для цябе скарбам, над якім будзеш скнарай трэсціся, успамінаць, прыгадваць усё да драбніцы.

Маці цёпла было і ў слаба напаленай хаце, бо не дровы ў печцы грэлі яе, а словы твае, увага твая. Пасля — ды позна! — будзеш сам сябе дакараць.

З першых свядомых хвілін жыцця маці самая прыгожая. Паспрабуйце малому сказань што-небудзь благое на маму ягоную! Нездарма ёсць ушацкая прытча пра савянятка, што выпала з гнязда.

Якіх толькі прыгожых птушак яму не паказвалі, а ён паўтараў толькі адно: «Мая мама прыгажэйшая!» I супакоіўся, калі ўрэшце прыляцела самая прыгожая для яго птушка — сава.

Свет матулі. Ён бясконцы, ён таямнічы сваёй прадоннай неабдымнасцю. Ён з намі да апошняга ўздыху, наша свядомасць, наша радасць і туга, наша спадчына. Ты вырас, ты самастойны, як здаецца табе. Колькі ўрачоў ні будуць абслухваць цябе, а ніхто з іх, ніводзін з іх з такой дакладнасцю не вызначыць ні тэмпературы тваёй, ні пульсу твайго, ні біцця сэрца, што ўпершыню ўзварухнулася пад матчыным сэрцам, як маці твая зробіць гэта ў імгнеіше, толькі прыклаўшы руку сваю да твайго лба, толькі вуха прытуліўшы да грудзей тваіх.

Універсітэты і акадэміі будуць вучыць цябе роднай мове, але калі не ўспрыняў мову гэтую з матчыных вуснаў, з першакрыніцы, ніколі ты адчуваць не будзеш слова, дзе гук кожны ад матулі. Мова родная таму і завецца матчынай.

Матчынымі вачамі глядзім мы, матчынымі вачамі бачым і добрае і ліхое. А матуля заўсёды хоча, каб ні парушынкі чэрствасці і грубасці, абразы і знявагі не запала ў сынава вока — у вочы яе, якімі маці яшчэ доўга глядзіць на іншых.

Сынава сэрца добра пачувае сябе ў матрыярхаце пяшчоты, турбот і клопатаў той Адзінай, каму ўсе людзі на зямлі жыццём абавязаны.

З сівых часін маці была ашчаджальніцай агню. Агню, які абаграваў і карміў. Агню, які шчырасцю сагравае ўсе вякі.

Колькі памятаю сябе, маму з агнём бачыў.

Цяпло матчынай адданасці, цяпло матчынай самаахвярнасці. Пакуль грэе яно сэрца дзяцей, датуль чалавек чалавекам будзе!