Запрашэнне да роздуму

Народжаны і кволым быў і голым я.

Але шчаслівы, мабыць, ад таго,

Што хрышчаны і гартаваны ў «Полымі»

Дый быў апрануты за кошт яго.

Яно з юнацтва мне, як літвучылішча,

Дало прытулак пад сваёй страхой.

I з пекла ў рай яно было чысцілішчам

3 гарачаю парыльняю сухой.

Я ў «Полымя» за тройцай апантанаю —

За Мележам, Шамякіным, Брылём,

Ужо прызнанымі трыма Іванамі,

Хадзіў са знятым з галавы брылём.

Бо нам яно было не толькі кухняю

Для гатавання чытачам яды,

Але яшчэ і незаменнай кузняю,

Дзе падганялі вупраж для язды.

Мянялі ў колах шыны выпадковыя

I загваздкі, каб не было бяды,

Пегасаў неаб’езджаных падкоўвалі,

Атосаў напіналі павады.

Тут з загартоўкай шворанаў расслабленых

Закоўвалі ў падрэзы палазы,

Каб сані не куляліся на ўхабінах,

На паваротах на крутых — вазы.

Яе каваль, з нязвыклым трохі прозвішчам,

На першы погляд пагражальным — Танк,

Быў чалавек лагодны, непагрозлівы,

Меў вытрымку і ўмельства, ведаў такт.

Высакароднасць інтэлектуальная,

Адметны майстра, слова чараўнік,

Цікавая асоба абаяльная,

Дасціпны весялун і жартаўнік.

I ён мяне,

на дужасць небагатага

Дый хваткаю і спрытам так сабе,

У кузню гэтую за памагатага

Узяў малатабойцам да сябе.

3 мяне малатабоец быў нявопытны,

Але ўсё роўна бачна было мне,

Як слова карыстаецца тут попытам

I асабліва свежае ў цане.

Як меркне слова,

гартам перапалена,

I як яно блішчыць з усіх бакоў,

Калі з яго здымаецца акаліна

Тачылам, рашпілем ці наждаком.

Яно і на памер тут вымяралася

I на падставе вагавых адзнак.

I разам з тым

Таксама вывяралася

На форму, на гучанне і на смак.

3 нас кожны асабліва быў уражлівы,

Нібы набожны ў храме ў час імшы,

Вачамі і вушамі надта ўважліва

Улоўліваючы ў нямой цішы,

Як вымаўляліся тут словы Коласам

Сярод рэдактараў і выдаўцоў,

Ягоным ціхім глухаватым голасам

3 адметнай, ледзь улоўнай хрыпатцой.

Як раптам прасвятляліся мы тварамі,

Бо Крапіва сур’ёзны спакваля

(Пабліскваючы грозна акулярамі),

Саланаватае слаўцо ўстаўляў.

Як рогат скаланаў усю сям’ю нашу,

Аж водгалас гучаў з усіх куткоў,

Калі не ў горач вугалі,

а ўюнашам

Падкідваў словы смешныя Лынькоў.

Не ў параўнанне з сённяшнімі чэргамі

Па цукар, па гарэлку ці алей,-

Ды аўтараў выстройваліся шэрагі

I ў «Полымя», нібыта ў маўзалей.

Як галасы свае харысты з кліраса,

Бярэмамі выкладвалі яны

Свае машынапісныя папірусы,

Бы ў млын мяхі здавалі збажыны.

Хоць і ў пісьменнікаў пары застойнае

Былі некаларыйныя харчы,

А творы ўсё-такі ад іх прыстойныя

Тады атрымлівалі чытачы.

Вядома, адчуваў сябе не проста я,

Як асабіста з Коласавых рук

Па частках браў трылогію «На ростанях»

Ці «Толькі ўперад» сам здаваў у друк.

Пасля «Глыбокай плыні» і «3 народам»

«Мінскі напрамак» і «Векапомныя дні»,

Апошнія ўдастоеныя ўзнагароды,

Шум паднялі ў застойнай цішыні.

Што-кольвечы з надрукаваных намі рэчаў

Цяпер не ўвойдзе ў аўтарскі актыў,

Хоць «Пяюць жаваранкі»

і «Новае рэчышча»

Тады праславілі наш калектыў.

Дуплет «Сустрэнемся на барыкадах»

I «У Забалоцці днее»

сапраўды

Адкрылі тэмы новыя

і з радасцю

Былі сустрэты чытачом тады.

3 удачай віншавалі мы і класікаў,

І радавых таксама заадно,—

3 камедыяю «Выбачайце, калі ласка»,

3 «Аповесцю пра залатое дно».

Пасля вайны была не надта голая

Літаратура ў нас і пагатоў,

Калі надрукавана гэта ў «Полымі»

Было за сем якіх-небудзь гадоў.

Рэдактар усміхаўся задаволена,

I кожны раз упарта ўносіў ён

Адну папраўку дробную, адвольную

У пералік пісьменніцкіх імён.

Выкрэсліваў

з хвалебных спісаў прочыркам

Склады імя і прозвішча свайго,

Разборлівым упісваючы почыркам

Прозвішча Панчанкі замест яго.

Апошні ў той далёкі час апальны стаў

У бюракратаў і кіраўнікоў

(Ва ўладароў жа не ў пашане таленты

Былі ва ўсе часы, спакон вякоў).

Каб перайсці з той кузні не прымусілі

У іншую,

я ў ёй бы век каваў.

У каваля праслаўленага, мусіць, я

Малатабойцам бы і звекаваў.