Новы дамавікамерон

21 — Алкаголiк

Пасля работы ў пятнiцу сям’я патомных пралетараў — мацi, бацька i старэйшы сын — заўсёды пiла хлебны самагон.

Пасярод стала ўрачыста ўзвышаўся трохлiтровы слоiк з самаробнай гарэлкаю. Абапал размясцiлiся талеркi, у якiх крохка зелянелi салёныя агуркi, смачна ружавела пакроенае сала, духмяна залацiлася навараная бульба i апетытна чырванела вынятая з баршчу ялавiчына. Хлеб, нарэзаны тоўстымi лустамi, ляжаў на драўляным кружку.

Сям’я адпачывала грунтоўна. Самагон разлiваўся па стограмовiках i выпiваўся без тостаў, моўчкi.

Размовы пачыналiся толькi тады, калi бацька са старэйшым сынам зацягвалiся дзяркатым папяросавым дымам. Гаварылi пра родны гомельскi шклозавод, дзе працавала сям’я. Але гутарка хутка сканчалася, бо сын уладна ўзмахваў ружовымi бабскiмi рукамi, прымружваў вочы i голасна казаў:

— Хопiць тутака ля-ля разводзiць! Будзем пiць, цi што? Спакойна, я налiваю...

Сiвы самагон струменiўся тоўстай блiскучай вяровачкаю ў кантовыя стограмовiкi. Рытуал ахмялення пачынаў новае кола. Так пацiху-патроху шыракагорлы трохлiтровiк паражнеў. I, пэўна ж, раздобраная расчырванелая сям’я спустошыла б яго дарэшты, каб не завiтаў у госцi да бацькоў малодшы сын. Ён больш як год жыў з маладой жонкаю ў асобнай кватэры, але раз на два тыднi, у пятнiцу, пасля працы ў скрыначным цэху, завiтваў да сваякоў, каб прапусцiць шклянку моцнага, як спiрт, самагону.

Сям’я ўзрадавалася госцю. Той акуратна павесiў кепку на пачапельнiк, прыгладзiў пяцярнёю рэдзенькi чубок i, заўсмiхаўшыся, прамовiў:

— Гарэлачку смокчаце пацiхеньку. Паважаю... А я тут крывянкi купiў. Iшоў з работы праз базар, i так мне захацелася свежанiнкi, ажно дыхалку перахапiла. Не вытрываў, пайшоў у мясныя рады i кiло крывяначкi ўзяў. Зараз мацi нам засмажыць каўбасу — так, каб скурка хрумсцела. I мы добра так закусiм.

Госць вывалiў з цэлафанавай торбы на стол важкi газетны скрутак.

— Ты тут асцярожна, глядзi, посуд не пабi. — Старэйшы брат прытрымаў скрутак, пацягнуў да сябе, разгарнуў i прынюхаўся. — Свежая, цёплай крывёю пахне.

— Крывёю, гэта добра, — адзначыў бацька. — Ваш дзед, уга, як кроў любiў. Бывае, заколе кабана, нацэдзiць крывi з-пад сэрца ў конаўку, прысолiць крышку i вып’е са смакам.

— I я б ад шклянкi жывой крывi не адмовiўся. — Старэйшы сын паклаў на талерку скрылiк падфарбаванай буракамi ялавiчыны.

— А я не адмоўлюся ад штрафной чарачкi. Я спазнiўся, i мне лiшняя не зашкодзiць. — Па гэтых словах малодшы з братоў налiў поўны, як вока, стограмовiк i адразу выпiў.

— Ты хоць бы прысеў, сынок, а то стоячы ў родным доме п’еш, — паўшчувала мацi, наразаючы згасла-лiловую крывянку.

— Сапраўды, ты сядай, закусвай, — утроп мацi загаварыў старэйшы сын. — I раскажы, як там у тваiм скрыначным цэху iдзе работа да сёмага поту. Га? Цi зноў дошак не хапае?

— Дошак хоць сракай еш...

— Сынок, як так можна за сталом. — Мацi апускала скрылi крывянкi на залацiстыя карункi растопленага масла. — Ты так гаворыш, быццам мы з бацькам цябе ў лесе гадавалi.

— Даруйце, мама, я не хацеў. Яно само з языка саслiзнула. — Рукi малодшага сына пяшчотна ашчаперылi гарлавiну трохлiтровiка. — Дошак у нас хапае, а вось габлюшак нестае. Няма iх, i ўсё. А без мякенькiх габлюшак, самi ведаеце, лiст шкла ў скрыню не паставiш, каб якi ражок не адкалоць. Ну ды што гэта я ў пятнiцу пра завод. Лепей штрафную нацаджу.

— Ты ж толькi глынуў, — здзiвiўся спакойны бацька.

— Пачакай, сынок, сядзь, не часцi, а то зашкодзiць. Крывяначка вось-вось саспее. — Мацi папарадкавала духмяна-блiскучыя колцы на распаленай панiве.

— Зашкодзiць яму, як жа... Ну вы, мама, i скажаце, як завяжаце. Ён увесь слоiк высмакча, як той Кадук-жываглот, i хоць бы хны. — Старэйшы прыўстаў i хмельна хiстануўся. — Я табе вось што, брат мой родны, скажу. Не-е-е... Мне не шкода паганай гары. Хочаш пiць? Пi! Я слоiк вырываць не стану. Я так скажу... Калi ты прыйшоў да нас у госцi, дык паводзь сябе па-чалавечы, старэйшых паслухай, нiхто табе нiчога не шкадуе. Сядай, выпiвай, закусвай. Ты ў сваiм доме. А то прыбег i чарку за чаркай, стоячы, нiбыта крадзеш. Непарадак атрымлiваецца. А калi непарадак, тады становiшча мушу выпраўляць. Калi ты зараз стоячы сто грамаў вып’еш, я цябе ў акно выкiну.

Быў месяц травень. Надвор’е стаяла цёплае, летняе. Таму акно ў варэльнi, дзе на закуску сям’i прыродных алкаголiкаў смажылася крывяная каўбаса, было адчыненае наросцеж.

Праiгнараваўшы папярэджанне, малодшы налiў i выпiў забароненую порцыю. Старэйшы абышоў стол i кiнуўся на яго. Малодшы жахлiва зарагатаў. З-за смеху ён i не супрацiўляўся, калi яго неслi на карку да разнасцежанага наросхрыст акна.

— Божа, што вы, дзецi мае, робiце?! Павар’яцелi з-за самагону зусiм. — Мацi загасiла фаерку.

Смеючыся, малодшы сын вылецеў з трэцяга паверха. Расхрыстанае цела цяжка гупнулася на ўсаджаную нарцысамi клумбу.

Адначасна з варэльнага акна высунулiся тры галавы.

— Жывы, — сказала галава старэйшага з братоў.

Галовы мацi i бацькi прамаўчалi.

З усiх куткоў прагрэтага веснавым сонцам двара да пашкоджанай клумбы пачалi спаўзацца пенсiянеркi.

— На зямлю ён бухнуўся. На мяккую, ускапаную глебу... Чорт яго не возьме, — апраўдваўся старэйшы з сыноў.

— Вазьму, — пачулася ў варэльнi.

Старэйшы азiрнуўся.

За сталом, на бацькавым месцы, сядзеў высокi, як баскетбалiст, Нячысцiк.

— Вы толькi гляньце... — ледзь чутна, як самому сабе, прамармытаў старэйшы з братоў.

— Цыссс... — Нячысцiк прыцiснуў кiпцюрасты палец да малiнавых вуснаў. — Маўчы, недарэка. Нiхто, акрамя цябе, чорта не бачыць. Пачнеш крычаць i на мяне паказваць, дык зноўку апынешся ў вар’ятнi, у доктара Круглянскага. А ты туды не хочаш. Не хочаш?

— Не хачу. — Старэйшы працверазеў.

— Праўда?

— Праўда. — Твар у чортавага суразмоўцы спалатнеў i зрабiўся белы, як пялёстак нарцыса.

— Ты не сiпi, а кiўнi галавою на згоду. — Нячысцiк салодка ўхмыльнуўся.

Пераляканы мужчына матлянуў галавою.

Нячысцiк прапаў, як i не было.

"Дапiўся. Далiбог, дапiўся да алкагалiзму, да галiкаў, да белых коней, да зялёных смаркачоў, да чарцей чорных i рагатых. Трэба канчаць. Завязваць трэба. Заўтра ж i завяжу, i кiну, i нi кроплi. Нават на пiва ранiцай не пайду. Слова даю. Бацькамi клянуся. Як перад Богам. Як на духу. Чорт мяне задзяры!"

Ён выцер тыльным бокам сваёй пухлай далонi ўзмакрэлы лоб i зноўку высунуўся з акна. Унiзе, пасярод растрыбушанай клумбы, таптаўся малодшы брат i абтрасаў з вопраткi зямлю. Чорныя камячкi сыпалiся на памятыя нарцысы, на бетонную броўку i асфальтавы ходнiк.

Злосныя пенсiянеркi зацята зiркалi на спляжаны кветнiк i насуплена маўчалi.

— Хадзi, сынок, дадому, я шчотачкаю па пiнжаку прайдуся, — жабрацкiм голасам праслiбiзавала матчына галава.

— На ўвесь двор пярэпалаху нарабiлi. — Незадаволены бацька вярнуўся за стол i разлiў па стограмовiках духмяны самагон.

Мацi пераклала гарачыя скрылiкi высмажанай каўбасы ў сцюдзёна-бялюткую талерку.

— Ну, ты, глядзi, — загаварыў старэйшы з братоў, калi малодшы вярнуўся ў кватэру. — Зразумеў, што трэба дарослых слухацца? А то другiм разам можаш i не на мяккую клумбу прызямлiцца.

— Вось напалохаў... Зрэшты, магу i пайсцi. — Малодшы з сыноў надзеў пляскатую кепку.

— Ды сцiхнiце вы. Абрыдла дурная сварка. Мы п’ем, цi што? — Бацька выхукнуў паветра праз вусны, складзеныя ў акуратнае "о", i смачна засмактаў самагон.

Малодшы зноўку кульнуў стограмовiк стоячы.

Старэйшы падчапiў на вiдэлец важкае колца крывянкi, адкусiў, пражаваў, праглынуў i паведамiў:

— Гаўном патыхае. Смачна, а смярдзiць.

— Сынок, як так можна. Ты ж за сталом, што людзi падумаюць...

— Дзе вы бачыце людзей, мама? Тутака ўсе свае. — Старэйшы напароў на вiдэлец пругкi скрылiк агурка.

— А ты пастой, не садзiся. — Мацi зазiрнула малодшаму сыну ў асавелыя вочы, — я зараз шчотачку прынясу.

Малодшы хiтнуў галавою на знак згоды i пацягнуўся да гарэлкi.

— А ён зноў, не пытаючыся, налiвае самагон. — Нячысцiк уладкаваўся на матчыным крэсле i падмiргваў старэйшаму з братоў.

— Налье i вып’е, дарэчы. Можаш не сумнявацца. — Нячысцiк радасна дэманстраваў дасканалыя iклы.

— Ты гэта што, гад печаны, робiш? — засiпеў старэйшы на малодшага.

— Штрафную налiваю. Я з трэцяга паверха зляцеў. Мне мусiбыць дадатковая чарка.

— Хай п’е! Што ты ўз’еўся? — ў варэльню вярнулася мацi са шчотачкаю i тазiкам мыльнай вады.

— Ты ўжо роднаму брату шкадуеш нейкую там чарку самаробнага бiмберу. Кiнь дурное. — Бацька зырка пыхнуў траскучай папяросаю. — Хай п’е.

— Вып’е i не папярхнецца. — Нячысцiк зрабiў сур’ёзны твар.

Старэйшы брат прыўзняўся на непаслухмяных нагах:

— Хачу спытацца... Чаму адным усё, а другiм нiчога? Чаму на адну маю чарку прыпадае дзве ягоныя? Ён толькi грымнуўся з акна, i яму адразу — пi, колькi хочаш... А хiба я не магу скокнуць з трэцяга паверха? А ты, Нячысцiк iклаты, чаго лыбiшся? Пайшлi вы ўсе да д’ябла!

Нiхто з прысутных не паспеў сказаць нi паўслова. Ушчэнт ахмялелы мужчына прыкалываў да разнасцежанага акна i кульнуўся праз падваконне. Хрумсткi ўдар абвясцiў аб заканчэннi жыццёвага шляху.

Тры галавы адначасна вытыркнулiся з акна. Пляскатая кепка малодшага брата сарвалася i ўпала на мёртвае цела, якое ляжала дагары, шырока раскiнуўшы рукi на стаптаных нарцысах.

Вакол нябожчыка хутка сабралася колца цiкаўных пенсiянерак.

— Здох Алкаголiк! — канстатавала адна з iх.

З-пад праламанае патылiцы расцякалася па белай броўцы яркая кроў.

31.03.1995