Камень з гары

4

Набліжалася зіма. Кватэрныя клопаты зусім адолелі Драгуна. Трэба было самому думаць пра дровы, бо пакой, які наймаў цяпер Драгун, меў печку, а зімою, напэўна, тут хоць ганяй ваўкоў: сцены тонкія, трухлявыя, вугол свіціцца як рэшата, рамы ў вокнах старыя, таксама трухлявыя, а пад падлогай — склеп для бульбы. Няйначай, раней гэта былі сені, а цяпер гаспадары зрабілі з іх пакой і бяруць за яго дзвесце рублёў у месяц.

Драгун нават не ведаў, як у горадзе дастаюць дровы. Але яму памог яго гаспадар, Каранеўскі. Ён параіў яму схадзіць да аднаго знаёмага дзядзькі, у якога можна дастаць лішні талон на апал. Так Драгун і зрабіў. За дваццаць пяць рублёў купіў талон на два кубы дроў і на восемсот кілаграмаў брыкету.

Была нядзеля, ішоў мокры снег, сыры вецер пранізваў да касцей. Драгун апрануў стары, яшчэ студэнцкі шынель, узяў грошай і паехаў у канец горада па дровы. Там выстаяў доўгую чаргу, пакуль дайшло да яго. Дровы можна было за невялікую плату тут жа распілаваць і нават пакалоць, але Драгун пакінуў сабе ўсё гэта для зарадкі. Папілуе і паколе сам.

Самазвал скінуў дровы і брыкет метраў за сто ад хлява, і давялося добра папацець, пакуль усё перанасіў. Заставалася вядры чатыры брыкету, як на двор зайшоў яго знаёмы Місюк, былы аднакурснік, цяпер аспірант. Гэта быў высокі танклявы хлопец з бледным тварам і суроваю складкаю над пераноссем.

— Здароў! — павітаўся ён весела.

— Здароў, ды не надта,— стомлена адказаў Драгун.— Бачыш, колькі перацягаў...

— А я заходзіў да цябе зранку, дык мне сказалі, што ты паехаў па дровы.

— Дык ты не пабаяўся прыйсці другі раз? Вось я цябе зараз пачастую... Ці ты куды спяшаешся?

— Каб спяшаўся, дык не прыйшоў бы.

— То давай папілуем, калі маеш ахвоту.

— Давай! — Місюк зрабіў некалькі гімнастычных рухаў.— Разварушым старыя косці.

Драгун вынес з хлеўчука казлы, узяў гаспадарову пілку. Работа ішла дружна. Хутка абодва ўгрэліся, паскідалі верхнюю вопратку.

— Хто такі драгун? — нечакана спытаўся Місюк.

— Драгун — гэта коннік, які ўмее быць і пехацінцам.

Ужо шарэла, калі яны перарэзалі апошняе палена.

— Калоць будзем? — спытаў Місюк, пазвоньваючы пілкаю.

— Не, к чорту! Я гэту асалоду пакіну сабе на другую нядзелю,— рашуча сказаў Драгун.

Яны навялі парадак на двары, у хляве, забралі вопратку і пайшлі ў хату.

Памыўшыся, Драгун апрануўся, узяў сетку.

— Схаджу ў магазін. Пасядзі трохі, паглядзі кніжкі.— І ён паказаў Місюку на лазовую этажэрку, якая стаяла ў куце пакоя.

Нанач браўся марозік. Пад нагамі храбусцеў лядок. Драгун спяшаўся. У магазіне людзей было нямнога. Толькі ля аддзела, дзе прадавалі напіткі, стаяла невялікая чарга. Якраз насупраць гэтага аддзела стаяў латок з кніжкамі, за ім сядзела старая маршчыністая бабулька ў акулярах, якой, напэўна, ужо гадоў дваццаць назад пара было на пенсію, а яна ўсё сядзіць і прадае кніжкі. Драгун звычайна зазіраў у яе латок, ведаў усе яе кніжкі і часам што і купляў. Яму было проста шкада гэтую жанчыну, бо гандаль у яе ішоў слаба, мо нават адваротна-прапарцыянальна таму, як ён ішоў у аддзеле напіткаў. Сёння яна ўжо запакоўвала свае кніжкі.

Дадому Драгун ішоў подбегам — сам прагаладаўся, ды і чалавек там чакае. Ужо каля самых сваіх весніц нечакана бразнуўся, паляцеў назад і моцна пабіў далоні, на якія паспеў прызямліцца. Сетка з пакупкамі ў правай руцэ адразу падскочыла ўгору, а потым стукнулася аб зледзянелую зямлю. Дзынкнула шкло, нешта палілося. Драгун устаў, падняў сетку. Пляшка з півам была цэлая, а тая, што з гарэлкаю, разляцелася на кавалкі.

Драгун плюнуў са злосці, павесіў сетку на плоце пад акном у гаспадароў і сам зноў пабег у магазін. Грошай у яго засталося на чацвяртушку.

Місюк ужо ўключыў святло, хадзіў па пакоі шырокім крокам.

— Ты тут мяне лаеш, а я там сябе лаяў,— Драгун выстаўляў на стол бутэлькі, хлеб, кілбасу, кансервы.— Упаў ля самага дома і разбіў не піва, а гарэлку. Дзе справядлівасць?

— А можа, гэта і лепш? Гэта ж атрута.

Яны сталі вячэраць.

— У мяне пасля чаркі воўчы апетыт.

— Кепская прыкмета,— сказаў Місюк.— Апетыт павінен быць добры і без чаркі.

— А калі ён не хоча?.. Ну, як табе падабаецца мая келля?

— Можна жыць. Колькі плаціш?

— Дзвесце вон, як адзін казаў.

— Мнагавата...

— Яшчэ пашанцавала, што знайшоў.

— І што, думаеш адзін тут зімаваць?

— Хто яго ведае... Баюся, што здзічэю... Давай прыкончым гэтую кроплю...

— А маеш на прымеце якую-небудзь?

— Дзе там... Якая першая трапіцца, тая і мая.

— Кінь жарты.

— Якія жарты? Мне хутка будзе трыццаць. Мой бацька ў гэтым веку меў ужо трое дзяцей... Ды ты адстаеш таксама...

— Мне трэба скінуць з плеч гэты груз — дысертацыю. А што ў цябе з аспірантурай?

— Вішу, але душа не ляжыць. Усё хачу знайсці прычыну, каб кінуць.

— А чаго ты так настроіўся?

— Што мне з тае аспірантуры?

— Як што? Мецімеш грошы, больш вольнага часу, будзеш рабіць навуку. Урэшце, будзеш расці, аддаваць усе здольнасці...

— Словы, словы... Навука мяне не цягне... Мне пашанцавала, што пасля вучобы мяне накіравалі ў выдавецтва. Цяпер перайшоў у другое, трапіў, можна сказаць, на літаратурную кухню, буду глядзець, вучыцца, як робяцца, як выдаюцца раманы, аповесці, апавяданні. Праўда, не ўсё, што там убачыў, мне спадабалася, але ёсць і добрае. Ды вучыцца на кепскім можна таксама, усякі вопыт карысны.

— Адмоўны яшчэ мацнейшы...

— Згодзен. Вось я і вучуся. На першай кнізе я адразу паразумнеў намнога.

— Што, убачыў, як трэба пісаць?

— Якраз наадварот — як не трэба. Але ж гэта пачатак. Пісьменнікі пішуць па-рознаму, як і ўсе людзі. Адны лепш, другія горш. На іх вопыце буду вучыцца... Праўда, я не вундэркінд, сам разумею. Я толькі рабацяга і калі за што вазьмуся з запалам, то нешта зраблю. Вось гэта адзінае, што ўсяляе ў мяне веру. І яшчэ я табе скажу: калі чалавек паставіць перад сабою вялікую мэту, тады ён, хоць і не дасягне яе, усё ж зробіць многа. Ёсць такая быль пра Шэкспіра. Нехта прыйшоў да яго і кажа: хачу стаць Шэкспірам, што для гэтага трэба? «Дзівак, кажа яму Шэкспір, я хацеў стаць богам, а стаў усяго толькі Шэкспірам...»

— Але не забывай, што мэту трэба выбіраць па сваіх сілах.

— Тады, мне здаецца, не будзе росту, развіцця. Усе рэкорды застаюцца бітыя толькі таму, што людзі замахваюцца вельмі далёка і высока.

— Але ж ты не возьмеш і не падымеш адразу дзесяць пудоў?

— Адразу не, а калі пачну з трох, то мо і падыму. Ды калі дайду да сямі, то і гэта добра. Нехта другі пачне з гэтага і возьме больш. Ягады не растуць раней за кветкі. Спачатку папрацуеш, а потым убачыш плён свае працы. А мо і наогул не ўбачыш, але ніколі аб гэтым не шкадуй і тым больш не апраўдвай свае ляноты. Як кажуць, не зважай на ўраджай, а жыта сей.

— Не сей толькі на пустым полі...

— Халера, ты мяне сячэш пад корань. Але я ўпарты. Мяне не так лёгка спіхнуць з дарогі, якую я доўга выбіраў.