Yeddi gözəl

Dedi: – Şah istəyir gözəl hekayət,

Dilim bacaranı deyərəm əlbət.

Bir anam vardı ki, evin duzuydu,

Qarılar qurd olar, o bir quzuydu.

Nağıl edirdi ki, tanış bir nəfər

Qonaq eyləmişdi məni bir səfər,

Bəzəkli-düzəkli süfrə düzəldi,

Az-çox nəyi varsa ortaya gəldi:

Quzular, toyuqlar, plov mala-mal,

Çörəklər, yuxalar, cürbəcür qoğal,

Muxtəlif halvalar könül istədən,

Bəzisi badamdan, bəzi püstədən.

Ürək aldadıcı lətif meyvələr:

İsfahan alması, Rey üzümü tər.

Çoxlu nar, hamısı meyxoş, yeməli,

Vardı o məclisdə çox narməməli.

Əvvəlcə başladıq nahar yeməyə,

Sonra meyl eylədik ruh açan meyə.

Qarışdıq, uyuşduq üzügülər, şən

Mən kimi bir neçə xoş nağıl deyən.

Dedi öz dərdini hər gözəl pəri,

Təkdən-tükdən oldu bütün sözləri.

Açdı gül ağzını bir şux mahcamal,

Elə bil əridi süd içində bal.

Onun ürək açan bir səsi vardı,

Sözündən balıqlar, quşlar yatardı.

Əqiqindən ləziz çeşməni açdı,

Coşdu, aşiq kimi kükrədi, daşdı.

Dedi: – Bir gənc vardı şirin danışan,

Şəkər qamışına oxşar bir cavan.

İsaya bənzərdi əqli, kamalı,

Yusifdi məclisdə yalnız misalı.

Elmi dərya kimi, cürəti vardı,

Bir də ki o cavan çox pəhrizkardı.

İrəm bağı kimi vardı bir bağı,

Bağ deyil, bağların nurlu çırağı.

Ətirlə yoğrulub sanki hər yeri,

Cənnət meyvəsinə oxşar bəhəri.

Ürəklə doluydu nar içi sayaq,

Tikansız güllərdi başdan-başa bağ.

Varsa da güllərin əgər tikanı,

Qorumaq üçündür yalnız bostanı.

Sərvlər altında sular axardı,

Hər tərəf yaşıldı, axar-baxardı.

Tutmuşdu hər yanı quşların səsi,

Ərğəvan bağlarda göyün qübbəsi.

Sərvlər dibini basmış gül-çiçək,

Ruhlular mahnıya vermişdi ürək.

Pərgar işləmişdi baxsan hər yerə,

Dörd qalın divara çəkmiş dörd möhrə,[267]

Eyvan ucalmışdı ulduza, aya,

Bədnəzərin yolu yoxdu oraya.

Çəkib varlılara o səfalı bağ

Əzəl gündən bəri çalın-çarpaz dağ.

O kişi hər həftə bağa gedərdi,

Zövq alar, qəlbini rahat edərdi.

Sərvi bəzəyərdi, səmən əkərdi,

Müşk səpər hər yana, ənbər çəkərdi.

Nərgizə əliylə verər təzə cam,

Yollar bənövşədən səbzəyə salam.

Dolanaraq bağı başlardı seyrə,

Sonra da yollanıb gedərdi şəhrə.

Günlərin birində, o səhərçağı

Getmişdi gəzməyə bu gülzar bağı.

Gördü ki, qapılar bağlıdır yaman,

Musiqi səsinə yatmışdı bağban.

Çulğalayır bağı xoş səs, xoş avaz,

Orda can bəsləyən olmuşdur canbaz.

Birər rəqqasədir yaşıl ağaclar,

Yarpaq həyat verir, canlar alır bar.

O gözəl səsləri xacə eşitdi,

Canı uzaqdaydı, yaxanı diddi.

Nə baş çevirməyə qərarı vardı,

Nə qapı açmağa açarı vardı.

Döydü, cavab almaq müşküldü, müşkül!

Sərvlər oynayır, yuxlayırdı gül.

Bağın ətrafını dolandı, gəzdi,

Sanma ki, girməyə bir qapı sezdi,

Yol tapa bilmədi, durub döyükdü,

Sonra hasarının dibini sökdü.

Tamaşa etməyə girdi içəri,

Sərvtək pay almaq oldu şakəri:[268]

Bir bəhanə olsun ondan ötrü bağ,

Assın – könül verib – çalğıya qulaq,

Görsün kim qoparıb bağda tufanı,

Bağça nə haldadır, hanı bağbanı?

Bostanı parladan qızıl güllərdən,

Bağçada keyf edən incəbellərdən,

İki gümüş baldır, döşləri səmən

Dayanıb qapıda keşik çəkir şən.

O huribədənli qızlara, düzü,

Dəyməsin bir nəfər naməhrəm gözü.

Xacə eyləyincə dəlikdən güzər,

– Ədəbsiz, – deyərək onu döydülər.

Kənizlər qoydular ömrünü darda,

Oğru güman edib bağladılar da.

Xacə qəbul etdi zülmü, təhqiri,

Nə üçün? Var idi çünki təqsiri.

Yumruqla vurdular durub qəsdinə,

Sonra çığırdılar bərk-bərk üstünə:

– Gəlmisən ki, bağa vurasan zərər,

Heyiflər ki, bağban tutmamış xəbər.

Oğrunu bağında tutarsa bağban,

Əl atar kötəyə, döyər bu zaman.

Biz ki bu kötəklə səni dağladıq,

Demək ki, layiqsən, tutub bağladıq.

Bir də çəpər boyu gizli dolaşma,

Darvaza yerinə divardan aşma.

Kişi söylədi ki: "Bu bağ mənimdir,

Bu tüstülər yayan çıraq mənimdir.

Qapım şir ağzına bənzər xeyli gen,

Girdim tülkü kimi nədən dəlikdən.

Kim belə girərsə əgər mülkünə,

Keçər mülkü onun yerin təkinə".

Kənizlər bu zaman donub durdular,

Bağın nişanını ondan sordular.

Gördülər, doğrudur bütün şəhadət,

Coşdu məhəbbətlər, söndü ədavət.

Bağın ağasıdır, onlar inandı,

Eşqiylə canları yandı, nə yandı,

O çox şirindildi, gözəldən gözəl,

Gözəl kişi görən arvaddan üz əl!

Gördülər var onun xoş təbiəti,

Barışıb etdilər ona hörməti.

Qurtardılar onu zülmün bağından,

Açdılar, öpdülər əl-ayağından.

Üzr ilə dedilər: "Əfv et bizi sən".

Hər ikisi uydu ona könüldən.

Əgər dost olarsa üzr ilə düşman

Bağdakı rəxnədən qalmaz bir nişan.

Bağın uçuğunu gedib hördülər,

Xacəni dostluğa rəva gördülər.

Əyləşdilər nazla önündə sonra,

Nəql etdilər ona uzun macəra:

– Bahar kimi açan gözəl bağçada,

Çatsın söylədilər xacə murada.

Kim ki, ürəkalan almayanaqdır,

Bu gün bu bağçada əziz qonaqdır.

Gəzsən qarış-qarış bütün şəhəri,

Gözlərə nur verən hər gözəl pəri,

Görərsən yığılıb bağa bu axşam

Damğasız bir naxış, tüstüsüz bir şam.[269]

Söylədilər: "Sənə əl uzatdıq biz,

Öz su qabımıza torpaq atdıq biz;

Dur bizimlə gəziş, dolan bir saat,

Hər kimi istəsən muradına çat,

Çəkil bir guşəyə, çəkil bir yana,

Şadlıq nəzəriylə bax gülüstana,

Hansı gözəl əgər qəlbinə yatsa,

Sevib xoşladığın hansı nabatsa,

Sən olan otağa gələr o canan,

Olar fərmanında hər saat, hər an".

Xacə eşidincə belə söhbəti,

Həmən cuşa gəldi yatmış şəhvəti.

Əgər ki, xilqətən o pəhrizkardı,

Lakin şəhvətlə də dostluğu vardı.

Kişiydi, çoxaldı eşqi, həvəsi,

Aldı qərarını qadın nəfəsi.

Yasəmən sinəli gözəl qızlarla,

Ürəyində ümid, düzəldi yola.

İş gəldi nəhayət bir yerə çatdı

Ki, ürək dözməyi kənara atdı.

Bağın ortasında vardı bir eyvan,

Görünürdü gözə oradan hər yan.

Xacə gedib ora cəftəni çəkdi,

Qızlar döndü geri, xacəmiz təkdi.

Haman bu eyvanda bir dəlik vardı,

Oradan aşiyan işıqlanardı.

Yönəlib dəliyə baxdı, doğrusu,

Nə gördü, dar çeşmə, dərya qədər su.

Gördü ki, ətrafda gül səpib gülər

Gümüş baldırlılar, nar məməlilər.

Hamısı çıraqtək par-par yanardı,

Hamısı yetişmiş, ləzzətli bardı.

Hər gözəl bir ürək etmək üçün bənd

Alıb öz gülünə səpələrdi qənd.

Hər xəznə üstündə bir əjdər yatmış,

Narınc turunc olub, kamala çatmış.[270]

Gördü nar məmələr, alma tək çənə,

Adları yazılmış buzlar üstünə.[271]

Bağbanlar olmasa əgər zülümkar,

O bağda yetişər bollu alma, nar.

O bağın güllüyü sərindi, sərin,

Çəmənlikdi yanı sərvliklərin.

Orada mərmərdən hovuz doluydu,

Abi-kövsər belə onun quluydu.

Hovuza gözyaşı sular süzürdü,

İçində balıqlar sərbəst üzürdü.

Onun dörd bir yanı gözəl bir çəmən,

Ətrafında bitir nərgiz, yasəmən.

Pərdə gözəlləri gəldilər, sərin

Bir hovuz gördülər dərindən-dərin.[272]

Günəş eyləmişdi onları bitab,

Su onları gülşən eylədi hesab.

Qızlar yaxın gəldi işvə-naz saçıb,

Bütün düymələri birbəbir açıb,

Sinələr meydanda, özləri çılpaq,

Dürr kimi hovuza daxil olaraq,

Murad gümüşünü suya saldılar,[273]

Ləpələr altında gizli qaldılar.

Ay balıqla qoşa suda gəzirdi,[274]

Hilal tabdan düşür, bunu sezirdi.

Nə zamankı suya ay dirəm atar,

Gələr hərəkətə balıq harda var.

Bu aylar o qədər şəndi, gözəldi,

Xacənin balığı həycana gəldi.

Bir saat süzdülər verib əl-ələ,

Oynatdılar bağda səməni belə.

Gah qucaqlaşdılar, gah da durdular,

Nardan, narınclardan qayıq qurdular.

Saçını oynadır ilandır deyə,

Salır yoldaşını biri ürküyə.

Bisütunlar sütun qaldırmışdılar,

Fərhadı baltayla öldürmüşdülər.

Şirinin qəsrində süd arxı ki var,

Belə hovuzlardan yollanıb axar.

Xacənin qalmadı səbrə imkanı,

Yoxdu bir köməyi, tabı, tavanı.

Su önündə əli çıxarkən boşa,

Döndü bir yanğılı ağır sərxoşa.

Durub əyləşirdi, düşüb sevdaya,

Vurğundu elə bil təzə bir aya.

Gördü hər tərəfdə bir sərvi-qamət,

Sərvi-qamət deyil, özgə əlamət.

Coşdu damarları, qan coşa gəldi,

Bütün üzvləri xüruşa gəldi.

Durdu oğru kimi, özgə cür deyil,

Duyub düşündüyün bir şəkildə, bil.

İstədi, atılsın ortaya bir an:

İlanı dəlikdən, quşu yuvadan.

Sanma ki, ilanı bunu bacardı,

Nədən? Dəlik yolu olduqca dardı.

O gözəllər suda tez çimən kimi,

İpəkdə bitdilər yasəmən kimi.

Büründülər tülə, göy kimi taza,

Başladılar ayla işvəyə, naza.

Vardı içlərində bir şux qəşəngi,

O – rumi, önündə başqalar zəngi.

Günəşdi elə bil hilal buxağı,

Dişlənməmiş xurma, püstə dodağı.

Qəmzəylə ətrafı süzüşü vardı,

Qənddən xeyli şirin gülüşü vardı.

Sərvi yetirmişdi o dilbərin bar,

Həyadan qoynunda sulanmışdı nar.

Min hiylə işlətmiş, min ürək almış,

Hər kim görmüş onu yerində qalmış.

Dastan söyləməyə başlarsa dərhal,

Sevgi huşyar olar, məst olar kamal.

Xacə baxıb ona guya ki, dondu,

Elə bil vurulub atəşə hindu.

Hər qıza aypara deyilsə hərgah,

İçlərində yalnız o idi padşah.

Zahid öz yolundan çıxdı azaraq,

Müsəlman adında kafirə bir bax.

Bir saat keçmədi, oldular əyan

Tükləri od saçan o qoşa ceyran.

Xötən ölkəsində maral ürküdən,

Pələngə ceyranı göstərib gedən

Gözəllər qənd saçıb gəldi meydana,

Salsınlar işini onun sahmana.

Xacəni otaqda görüb durdular,

Qapıçılar kimi gendən sordular:

"Aşiqsən söylə bir, bizi sal başa,

Hansı hurisifət şux qələmqaşa?"

Xacə bəyəndiyi o incə naxşı

Bu qoşa rəssama göstərdi yaxşı.

Eşidincə bunu işə girdilər,

Onlar ceyran deyil, keyfli şirdilər.

Gətirildi yola fənd ilə pəri,

Coşub yüksəlincə çalğı səsləri.

Bir yolla gəldilər, gəlməz gümana,

Darğalar qıyardı sirri duyana.

Gətirib saldılar qızı içəri,

Bağlayıb qapını döndülər geri.

Xacə bilməyirdi əhli-haldı yar,

Yarı əhl olanın işi səhl olar.

Otağa salınan o çəngi gözəl

Xacənin işinə uydu əlbəəl.

Onu nazəninlər salmışdı başa

Ki, xacə vurulub sən qələmqaşa.

Bəyənilmiş pəri, o nazlı göyçək,

Görmədən xacəyə vermişdi ürək.

Gördü bildiyindən xacə xoştərdir,

Dəmiri gümüşdür, gümüşü zərdir.[275]

Tükəndi, qalmadı xacənin tabı,

Başladı sərv ilə sual-cavabı:

Dedi: – Adın nədir? Dedi ki: – Baxtdır.

Dedi ki: – Bəs yerin? Dedi ki: – Taxtdır.

Dedi: – Əslin nədir? Dedi: – Nur, çıraq.

Dedi: – Bəs bədnəzər? Dedi ki: – Uzaq.

Dedi: – Pərdən nədir? Dedi ki: – Saz, saz.

Dedi: – Şivən nədir? Dedi ki: – Naz, naz.

Dedi: – Bir busə ver! Dedi ki: – Bol, bol.

Dedi: – Vaxtın yoxdur? Dedi ki: – Tez ol.

Dedi: – Ram olarsan? Dedi ki: – Asan.

Dedi: – Bəs diləyim? Dedi: – Çatmısan.

Xacənin bədəni oynadı, əlbət,

Qalxdı ortalıqdan həya və ismət.

Tutdu tellərini çəng tutar kimi,

Basdı sinəsinə şirin bar kimi.

Bir öpdu, on öpdü, yenə işlədi,

Sordu şəkərləri, qəndi dişlədi.

Ürəyi oynadı yerində, bu hal

Verdi sevişməyə özgə bir calal.

Xacə istədi ki, qalxıb, nagəhan

Götürsün möhürü abi-həyatdan.

Qara şir yürüdü, cumdu marala,

Zorla istədi ki, altına ala.

Dözmədi bu zaman eyvan, söküldü,

Kərpic-kərpic üstdən uçdu töküldü.

Bilir bu hikməti hər arif kişi,

Pis nəticə verməz yaxşının işi.

Qurtarıb xətərdən, batmadan qana

Atıldı hövlnak hərə bir yana.

Görməsinlər deyə yoldan aşdılar,

Haman imarətdən uzaqlaşdılar.

Alıb dərd yükünü xacə gəlincə,

Getdi qəm yeməyə, çəkildi küncə.

Kəniz gəlib tapdı yoldaşlarını,

Çatdı qəmli kimi öz qaşlarını.

Çəng alıb əlinə o dilbər pəri,

Söylədi çəkdiyi əziyyətləri.

Yayıldı çəng səsi, düşdü hər yana,

Nalə aşiqləri etdi divana.

Dedi: – Mənim çalğım gərək car olsun,

Eşqin xəstəsinə salamlar olsun.

Aşiqlər mənimtək hey xəstə gərək,

Sağlam ikən canı şikəstə gərək.

Eşqi nə vaxtadək saxlayım nihan,

Car çəkirəm: mənəm aşiqi-dövran.

Eşqin sərxoşuyam, yox ixtiyarım,

Əlimdən alınmış səbrim, qərarım.

Əgər ki, aşiqin nəsibi ahdır,

Tövbə eşq əhlinə böyük günahdır.

Eşq tövbə ilə aşina deyil,

Tövbə eşq əhlinə heç rəva deyil,

Aşiq yar yolunda versin can gərək,

Qorxusu olmasın qılıncdan gərək.

Elə ki dürr səpdi ləldən çəngi,

Halını bildirdi o xoş ahəngi.

O qoşa gözəllər əhli-haldılar,

Çalğıdan zövq alıb, fikrə daldılar.

Dedilər ki: "O cüt çırağa, demək,

Zərərlər yetirib sərt əsən külək".

Gəzdilər Yusifi, çıxmışdı yoxa,

Tapıb ətəkləyib misli-Züleyxa,

Soruşdular işin həqiqətini,

Xacə nəql eylədi fəlakətini.

Halına acıyan bu cüt aypara

İşinə axtardı onun bir çara.

Dedilər: "Bu gecə bağda qalarıq,

Sənin məsələnlə məşğul olarıq.

Vermərik bu gecə yol bəhanəyə,

Qoymarıq bir nəfər getsin xanəyə.

Girər ağuşuna o gözəl hilal,

Bu axşam kamını ondan istə, al.

Yırtar pərdələri işıqlı gündüz,

Gecə pərdə tutar hər zaman, bu düz!"

Onlar sözlərini deyib getdilər,

Qoşulub qızlara söhbət etdilər.

Qara səmur ilə qaranlıq gecə

Burtas pərdəsini örtdü gizlicə.[276]

Günəşin bir mıxlı qılıncı söndü,

Min mıxlı zirehə gecə büründü.[277]

Xacənin yanına salıb pərdəni,

Sənəmlər tutdular öz sözlərini.

Gözəl, parlaq günəş yetişdi aya,

Qəlbi yanğılı sərv çatdı bol suya.

Bir xəlvət yer ola, bir də nazlı yar,

Söylə, belə yerdə kimdə səbr olar?

Xacənin qızışdı yeddi əndamı,[278]

Coşub arzuladı bu zaman kamı.

Heç kəsi etmədim sözümdən agah,

Bir sənə deyirəm, şahiddir Allah,

O, dürrü ləl ilə deşmək istədi;

– Tuğumuz tağ ilə birləşsin, – dedi.

Ağacda vəhşi bir pişik bu zaman,

Yuvada bir quşu görcək, nagəhan

Atıldı üstünə, yıxıldı yerə,

Dəydi bundan zərər sevgililərə.

Çulğadı onları vahimə, heybət,

Könüldə həyəcan, ayaqda sürət.

Ayrıldılar belə, yetişməmiş kam,

Çiy oldu gör necə bişmiş bir təam.

Gözəllər yanına gözəl gedincə,

Aldı çəng qucağa o yarı gecə.

Çalaraq oxudu, oldu bağrı qan:

"Bahar yetişincə açar ərğəvan.

Xiyabanlar boyu sərv oldu bülənd,

Açdı hoqqasını, güllər saçdı qənd.

Qondu şax budağa sapsarı bülbül,

Dedi: – Gendir keyfin bazarı – bülbül!

Süpürüb, suladı bağban o bağı,

Şah gördü ki, gəlib nəşənin çağı.

Şərab qədəhini əlinə aldı,

Bir daş həmən camı sındırdı, saldı.

Varımı-yoxumu, ey qarət edən,

Sənsiz neyləyirəm bu dünyanı mən.

Əgər ki yanında xəcalətim var,

Könül arzulayar, səni axtarar".

Duyub sirdaşları xoş avazını,

Bildilər qəlbinin gizli razını.

Ürəyi dərdlənir, bunu sezdilər,

Gedib o xacəni yenə gəzdilər.

Xacə elə bil ki, yağ oğurlayıb,

Gizlənib düşünür: ayıbdır, ayıb.

Şümşad ilə söyüd, sərv, çəng, qovaq

Altındakı arxda tapmışdı sığnaq.

Heyrətlər edirdi, nədir bu kələk?

Açmışdı süsəni xeyritək çiçək.[279]

Onlar soruşdular, xacə inlədi,

Dil açdı, gözəllər baxıb dinlədi.

O sirrə məhrəmlər, dərdə yananlar

Dedilər: – Qovuşsun gərək cananlar.

Dönüb yol açdılar, iş görüb belə,

Yetirdilər həmən gülabı gülə.

Xacənin əlindən yapışan gəldi,

O mehriban üçün mehriban gəldi.

Xacə uzadaraq yara atdı əl,

Dedi: "Layiq yerə gedək, ay gözəl".

Bir ağac var idi, taxt qursun, deyə,

Qalxmışdı şaxları möhtəşəm göyə.

O şahlıq taxtının altına yetdi,

Burada əliylə bir yer düzəltdi.

Sənəmi mehr ilə çəkdi qarşıya,

Bağrında yer verdi o gözəl aya.

Nazənin yerişli sərvi-xuraman

Samani xalıda yasəməndi san.[280]

Qıza meyl etdikcə könlü oldu şən,

Sərv ilə çiçəkdi belə birləşən.

Xacə qucaqladı ayı, əlbəəl

Ayaq gücdən düşdü, işə girdi əl.

Xanalar alırdı xacənin daşı,

Yol tapa bilmədi qaçsın yoldaşı.

Qələnin düşüncə xacə qəsdinə

İstədi su tökə odun üstünə.

Demə, çöl siçanı baxıb uzaqdan,

Neçə kudu görmüş asılı tağdan.

Qalxdı, qanadlandı quş kimi yerdən,

Dişlədi kudunun bəndini birdən

Hər kudu təbilə döndü, sürüşdü,

Sapından üzülüb torpağa düşdü.

Səsləndi kudular, səs getdi mil-mil,

Elə bil köçməyə çalındı təbil.

Büründü səslərə hər tərəf, hər yan,

Aslan pəncəsindən qurtardı ceyran.

Xacə elə bildi, gəlir təlaşla,

Darğa nağarayla, möhtəsib daşla,[281]

Qoydu başmağını, düzəldi yola,

Qaçdı çevrilərək baxmayıb dala.

Min qorxuyla pəri yenə düzəldi,

Gözəl dostlarının yanına gəldi.

İlkin nəfəs dərdi, o dilbər gözəl,

Sonra pərdə açdı, atdı çəngə əl.

Dedi ki: "Aşiqlər deyər, bir kərə

Yar gəlmiş baş çəkə incə dilbərə.

Görüncə gözəli aşiq uzaqdan,

İstəmiş barını dərsin budaqdan.

Qucuşmaq arzusu coşmuş canında,

Gül qiyamət eylər sərvin yanında.

Sinə bostanında bilmiş barı var,

İstəmiş qoparıb yesin armud, nar;

Gövhər xəznəsinə uzadaraq əl,

Atsın o xəznəyə ayaq ilk əvvəl.

Axıtsın nabata şəkər bilətsin,

Söyüdlə lalədən al qan çilətsin.

Qəfildən başlamış fitnə qovğaya,

Butün arzuları çıxmışdır zaya.

Pərvanə işıqdan qalmışdır iraq,

Susuz düşmüş həyat suyundan uzaq.

Sən, ey pərdələri gec vuran, dur, al,

Çəngə düz pərdə vur, rəngi doğru çal.

Mənə pərdə verdin olduqca əyri,

Səninlə dönmərəm düzlükdən geri".

Söylətdikcə qəzəl dərdli nigarı,

Xəbər tutdu yenə can sirdaşları.

Xacəni gəzdilər, yenə çapdılar,

Gəlib bir tərəfdə yorğun tapdılar.

Ürəyi dönmüşdü əsən yarpağa,

Vermişdi yanını quru torpağa.

Oxşayıb durdular sınıq ruhunu,

Çəkib çıxardılar xarlıqdan onu.

Ürəkdən acıyıb, tutdular əhval,

Xacə ahlar çəkib etdi ərzi-hal.

Ona çarə gəzdi iki ayqabaq,

Yaman xəyallardan etdilər uzaq.

Açıb ürəyini o bir cüt çiçək

Vədələr verdilər, aldılar ürək.

Dedilər: "Bu işdə möhkəm insan ol,

Mehribandan daha çox mehriban ol.

İş üçün elə bir yuva təmir et,

Qoy uça bilməsin oraya afət.

Uzaqdan baxarıq, gözləyərik biz,

Olarıq işgüzar bir gözətçiniz".

Deyib bu sözləri tez yönəldilər,

Durub ayağına sərvin gəldilər;

Elə ki xacəni tapdı o canan,

Oldu ürək alan, əziz, mehriban.

Gözəl deyilənə edincə əməl,

Xacə xacəliyi atdı əlbəəl.

Tutdu sərxoş kimi gül saçlarından

Apardı, yer gəzdi bağçada pünhan.

Bağın kənarında vardı bir bucaq,

Bir xərmənlik yerdi, nurlu tağdı, tağ.

Orada ağaclar bənzər hasara,

Üstü meşəlikdi, altı mağara.

Xacə gəzib, gəzib orada durdu,

Bu xoş çəmənlikdə yerini qurdu.

Kəsib yasəməni atdı kənara:

– Gedək ora, – dedi nazlı dildara.

Həya üz çevirib qaçdı, gizləndi,

Açdı, necə deyim, o gizli bəndi.

Çəkdi qucağına tər güləndamı,

Şəkər arasında gördü badamı.

Hələ sürmədana getmədən mili,

Yeni oyun açdı fələyin əli.

Mağara içində olan tülkülər

Qismətin üstündə qopardılar şər.

Haman tülküləri görüb canavar

İstədi eyləsin onları kənar.

Qorxdular tülkülər bu yalquzaqdan,

Zağ-zağ titrədilər əsib uzaqdan.

Baxaraq çöllərin bu heyvanına,

Qaçdılar xacənin birbaş yanına.

Qabaqda tülkülər, dalda canavar,

Aşiqlər üstündən keçib qaçdılar.

Bir ordu salmışdı sanki çataçat,

Pozuldu xacənin qurduğu büsat.

Nə vardı, bilmədi, xəyalı çaşdı,

Toz-torpaq içində yüyürdü, qaçdı.

Əridi, qan oldu bağrının yağı,

Çalışdı tərk edə qorxulu bağı.

Şümşadlar ki, vermiş nərgiz, nar ona

Gördülər xacəni qaçır bir yana.

Gedib dilbərini tapdılar yalqız,

Cüt nəhəng içində dürr oldu o qız.

Səsləndilər: "Nə var, nə olub, anlat!

Bu nə şeytanlıqdır, bu nə xəyalat?

Niyə puç edirsən bu çavanlığı,

Niyə öldürürsən mehribanlığı?

Mehriban olduğun bu qəriblə sən,

Belə bir oyunu kim oynar, desən?

Neçə yol bu gecə tərk etdin onu,

Fitnə-fellər qurub, əzdin ruhunu".

Gözəl yalvararaq içdi and-aman,

Lakin inanmadı o qoşa canan.

Xacə gəlib çatdı bu zaman dada,

Qızlar sanki qayçı, şam da ortada.

Danlaqdan çəkinib utanıb, durur,

Qızlar da hey ona sərzəniş vurur.

Dedi: – Siz əl çəkin bu qızdan, barı,

Bir də incitməyin incimiş yarı.

Pis bir iş tutmamış əsla o gözəl,

Gərəkdir başqa yol, başqa bir əməl.

Əgər xəyanətdə varsa bir xətər,

Sizi döymək lazım, sizsiniz rəhbər.

Məsumdur nə qədər onun gövhəri,

Təqsirkar sayınız ancaq bu yeri.

Dünya zirəklərin karvan yoludur,

Düzlər təmizlərin sadiq quludur.

Pislikdən qurtardı yaradan bizi,

Qoymadı bizlərdə bir xəta izi.

O əngəllər bizdə qoymadısa can,

Afəti afətlə yudu Yaradan.

Bəxtimiz olalı pasibanımız,

Pis işdən qurtardı şirin canımız.

Aldada bilməsə hər kimi şeytan,

İnan ki, baş verməz pis əməl ondan.

Hər kim istəsə ki, işləsin haram,

Haramzada olar yalnız o adam.

Bu pəri camallı, şux güləndamı

Mehriban sayacaq hər zaman hamı.

Mərdliyi sevdirər belə cavanı,

Belə sadə xislət bir mehribanı.

Yolun üzərində olanda ismət

Günahın üstünə qonmaz hərəkət.

Dəysə bir ağaca əgər bədnəzər,

Onun meyvəsini dərib yeməzlər.

Yüz heyvan göz dikib gözlərimizə,

Odur ki, üz vermir yaxşılıq bizə.

Artıq unudulsun olub-keçənlər,

Bizlər varımızdan çəkmərik zərər.

Etdim gizli-aşkar tövbə mən, hərgah

Qəbul etsə mənim tövbəmi Allah.

Əcəl aman versə sözüm budur, bax,

Razılıq verərsə bu şəkərdodaq,

Eyləyərək onu özümə övrət,

Çəkərəm nazını, edərəm xidmət".

Qızlar gördülər ki, o nəcib insan

Allah bəndəsidir, qorxur Tanrıdan.

Önündə səcdəyə düşdülər yerə,

Afərin belə pak əqidələrə

Ki, onda yaxşılıq, saflıq toxmu var,

Qorusun qoy onu tək pərvərdigar.

İnsana üz verər əziyyət, cəfa,

Olar nəticəsi rahatlıq, səfa.

Bəzən üz verəndə mərəz insana,

Bu mərəz çevrilir yaxşı dərmana.

Gözəllər naz ilə döndülər geri,

Çoxaldı fələkə təəccübləri.

Qalxdı nur çeşməsi dağlar başından,

Qovdu bədnəzəri üfüqdən yaman.

Səhər üstürlabın ənkəbututək

Yerin sütununa tor qurdu, gerçək.

Bürüdü çıraqlı bir yel hər yanı,

Apardı şəhərə bağdan bağbanı.

Xacə, padşahlığa bayraq vurdu, şad,

Köləlikdən etdi özünü azad.

Dünən eşqə düşüb gəzdi, dolandı,

Bu gün qazan kimi qaynadı, yandı.

Dönərək şəhərə o əhli-vəfa

Dedi: istəyimdən görüm bir səfa.

Aldı beşiyinə gözəl hilalı,

Kəbinlə eylədi öz halal malı.

Bütöv ləli dəldi mərcanla, daddı,

Quşlar ayılanda balıq da yatdı.

Balıqdan quşadək canlılar, hər kəs

Yaşayır, göstərir buna meyl, həvəs.

Yetirdi saf suya onu cah-cəlal,

İçdi o şeydən ki, sayılır halal,[282]

Səmən saflığında, gümüş qədər ağ,

Günəş kimi təmiz, gün kimi parlaq,

Gündüzün işığı ağlığındadır,

Ayın yaraşığı ağlığındadır.

Rənglər çox sünidir, dünyada bir ağ

Bilməyir sünilik, bilməyir boyaq.

Nə zaman eyləsən haqqa ibadət,

Ağ libas geyməkdir yaxşı əlamət.

Qurtardı sözünü yasəmən, nagah

Çəkib qucağına onu, aldı şah.

Haman bu qaydayla gəlincə axşam,

Qurdu günbədlərdə əyləncə Bəhram.

O günbəd quran göy bir hünər saçdı,

Şah üçün yeddicə darvaza açdı.