Пялёсткі

Я калісьці напісаў вершаваную казку пад назваю «Дзівосныя прыгоды». У гэтай казцы, між іншым, расказваецца, што мой герой, якога гусі насілі на сваім крыллі над усёй Беларуссю, усё ж такі зноў апынуўся на зямлі і ўбачыў калёсы. Лёг на іх адпачыць, а каб яго зноў не ўхапілі і не аднеслі пад хмары гусі, прывязаў сам сябе лейцамі да таго воза. Тут нечакана з'явіўся мядзведзь, запрогся ў аглоблі і пачаў гайсаць па ўсім лесе, па пнях ды карэнні. Урэшце ўзлез з возам на дрэва, разбурыў там пчаліны борць. Казку далей я пераказваць не буду. Тут гутарка аб іншым. Калі гэтая казка была надрукавана з дужа добрымі малюнкамі мастака М. Карпенкі, многія юныя чытачы, сустракаючыся са мною, пыталіся:

- А як гэта чалавек сам сябе прывязвае? Адкуль вы такое ўзялі хоць бы і для казкі?

Я тады ім сказаў толькі адно:

- У казках бываюць і не такія дзівосныя рэчы.

А сам сабе падумаў: «Раскажу я вам, мае юныя сябры, з часам не казку, а самую чыстую быль, як я сам сябе прывязваў да жалеза і як крыважэрны мядзведзь вайны вёз мяне, прывязанага, ад Парафіянава да Полацка. Успомніўшы пра гэтую сваю паездку, я і скарыстаў быў часткова яе ў казцы «Дзівосныя прыгоды». Цалкам яе выкарыстаць тады не мог».

Дык вось як было і былося.

Першая сусветная вайна, пачаўшыся ў 1914 годзе, загрузла ў нашых беларускіх балотах, пушчах, ля нашых азёр і рэчак. Па адным баку стаялі немцы, па другім стаялі расейцы.

Увосень 1915 года дачуўся я, што наша настаўніцкая семінарыя пераехала з Новай Вілейкі, паблізу самой Вільні, у горад Невель, за Полацкам, і мне трэба туды з'явіцца. Бацька праз людзей даведаўся, што ехаць нам цяпер можна толькі на станцыю Парафіянава, бо папярэднія нашы станцыі пазаймалі немцы.

Запрог бацька буланага коніка, паставіў мой кош з кнігамі і вопраткай. Пакланіўся нізенька я роднай матулі ды родным мясцінам, і мы паехалі.

Як ехалі праз разбураныя вёскі, спаленыя, пакрышаныя снарадамі лясы - не буду казаць, бо гэта ўсё вядома і старым і малым у Беларусі. Многія пазналі яшчэ большае гора і яшчэ большы жах у часе другой вайны. Як бы, кажу, ні ехалі, але прыехалі мы на станцыю Парафіянава.

Начальнік станцыі сядзеў у нейкім вагоне. Там была і чыгуначная апаратура. Паказалі мы яму свае паперы.

- Усё, кажа, дужа добра. Паперы таксама добрыя. Але бяда ў тым, што на паперах ехаць нельга, а ў нас цягнікі не ходзяць, таксама нельга ехаць.

Давай мы яго прасіць, давай маліць:

- Пасадзіце хоць на які паравік, на дровы.

А людзі добрыя ёсць на ўсім свеце, і нямала добрых людзей. Іх нават удвая, калі не ўтрая больш, чым дрэнных.

На наша шчасце, начальнік на станцыі Парафіянава быў чалавек добры. Ну, здавалася б, што для яго я, нейкі хлопец вясковы, калі тут трэба імперыю ратаваць і ніхто не можа ўратаваць. Тым не меш, ён паспагадаў мне і майму тату ды і кажа:

- Адзінае, што я зраблю, гэта вось што. Зараз ідзе да нас і пойдзе да Полацка спалены снарадамі цягнік. Павінен ён ісці, як царскі цягнік: нідзе не спыняючыся ні на адну хвіліну. Дык я яго затрымаю. Скажу, што перагон заняты. А вы тады адразу лаштуйцеся. Толькі памятайце, ніводнага кавалачка дрэва на ім няма: усё згарэла. Папярэджваю, вы рызыкуеце: час асенні, халепа, машыніст пагоніць так, што вецер толькі будзе свістаць. Можна і зваліцца, можна і застудзіцца.

Падзякавалі мы начальніку, пайшлі, падвалаклі пару доўгіх дошак, каб было што пакласці на жалеза, дроту, каб было чым прывязаць, і чакаем.

Прыходзіць цягнік. Доўгі, што вокам не скінеш. Мы адразу дошкі на адну раму паўскідалі, бацька дротам папрыкручваў, мой багаж вяроўкай да дошак прымацавалі. Застаюся адзін я.

- Звалішся, сынок, - кажа бацька. - На першай мілі пад калёсы трапіш. Хоць здымай назад багаж... - Пастаяў, пастаяў бацька. А думаць доўга няма часу. - Сядай, сынок.

Сеў я. Узяў тата сваёй рукою і прывязаў мяне вяроўкай да тых жа дошак і жалеза. Толькі паказаў, як у выпадку якога страху хутчэй адвязацца. Развітаўся са мной. А тут і цягнік пачаў адыходзіць.

Правільна сказаў нам начальнік станцыі: ішоў гэты цягнік сапраўды, як царскі, - бачыў я, як яны ідуць нават праз станцыю. Добра, што я башлык на галаву завязаў, а то і твар памарозіў бы зусім і вушы. Халепа страшная была, секла, ды яшчэ з ветрам.

Як бы ні было, даехаў я да Полацка. А там - другое гора: цягнік спыніўся ледзьве не за мілю ад станцыі.

Прыйшлося мне, пачапіўшы на плечы свой багаж і ўзяўшы ў рукі кій, ісці пехатой. Памаленьку дайшоў, а там і да свайго Невеля даехаў.