Клавуня, гэта я, твой Вася

МЕТАМАРФОЗА

Калісьці ездзіў па вёсках Шайко з Орлі і скупляў рознае староце. Даваў за гэта селядцы, гаршкі, кубачкі, а за яйкі нават плаціў грашыма. І вось гэты Шайко сказаў: "Дай Божа мне той розум, што ў мужыка на порэшты" (значыць, на канцы — па ўсім ужо).

У тыя часы Шайко меў рацыю, бо сапраўды мужыка кожны "надуваў": і жыд і паліцыянт, і гарадскі разумнік, і злодзей гарадскі (бо свой быў таксама мужыком). Але як жа ўсё гэта адышло ў далёкае і непаўторнае мінулае. Аж сэрца шчыміць, аж шкада, што нешта адышло безпаваротна. Аднак, калі добра падумаць, нічога нікуды не адышло, а толькі пераўтварылася. Каб бедны Шайко ўстаў з попелу, у які яго немцы ператварылі, то пабачыў бы, што цяпер мужык мае розум якраз тады, калі трэба, калі прыходзіць нагода для яго прымянення.

У чацвер зайшоў я на рынак, каб купіць нейкага мяса на суп. Бачу, у галях мяса — аж сталы трашчаць. І нават даступна. Толькі пры адным боксе народу цьма. Аказваецца, там ялавічына па 23 зл. (з косткай). Ды нізкай якасці. Пайшоў я далей. Там ялавічыны хоць адбаўляй. І высокай якасці. Толькі па 60 зл. за кг. Амаль без чаргі. Далей свініна па 140 зл. за кг і г.д. Думаю: "Э, брат, калі ёсць такі выбар, то я цяляцінкі пашукаю! І пайшоў паглядзець ад клеткі да клеткі. Ёсць!

— Пачом у вас цяляціна?

— Гм, ці я ведаю? Рана прадаваў па сто сорак (я ўжо ў другую туру), а цяпер, калі возьмеце цэлую шынку, то аддам па сто дваццаць, а калі на кілаграмы, то па сто трыццаць.

— Зважце мне вось гэты кавалак. У той момант падыйшоў да мяне знаёмы, прывітаўся, пару слоў замянілі. Прадавец зважыў цяляцінку, загарнуў у паперу і сказаў ветліва: "Прашу, з вас сто трыццаць злотых".

Заплаціў я вызначаную ім цану, узяў цяляціну і пайшоў дамоў. Палажыў у халадзільнік, няхай будзе на два свабодныя дні жончынай працы (бо, як ведаеце, мая прафесія дазваляе быць свабодным, калі хачу). Жонка прыйшла з працы а я, як дзіцё "А я цяляціны купіў, ага".

— Ну, цяляціны? А дзе ж ты яе дастаў?

— У галях колькі хочаш.

— І дарагая?

— А я ведаю? За той кавалак, што ў халадзільніку, заплаціў сто трыццаць.

Жонка падыйшла да халадзільніка, каб пабачыць, колькі яе там, і... выняла з халадзільніка кавалак тлустай жоўтай ялавічыны.

Я вырачыў вочы: цяляціна худая (як у нас гавораць любыва) пераўтварылася ў тлустую старую ялавічыну.

Да сённяшняга дня не магу здагадацца, дзе адбылася метамарфоза: ці яшчэ ў руках мужыка-прадаўца, ці ў халадзільніку? Думаю аднак, што ў галях.

З нізкім паклонам розуму мужыка, ды з пашанай да Рэдакцыі.

1979 г.