Сабакі Эўропы

8.

Сьліны не падымеш, а слова ня вернеш. Пачала бабка свайго жаніха ў думках Максімам клі­каць. То проста Максімам, то Крывічанінам. Быў ён і праўда нейкі крывы — так і хацелася паправіць. Увесь быццам з адзежы зроблены, а дзе сам хаваецца — чорт яго ведае. І вочы ў жаніха — як каўбаса крывяная.

Собіла ж ёй жаніха займець. У каго жаніх з хатаю ды жыгулямі, у каго з помнікам на магіле мармуровым, у каго са шчотам у зьбярбанку. А ў яе — з востравам.

І дзе гэты востраў ляжыць, на якім яна бяду сваю цярпіць, сярод якіх акіянаў, пад якімі нябёсамі — таксама, відаць, аднаму чорту вядома. А нават калі б і сказалі бабцы каардынаты месца гэтага дзіўнага — што, памагло б ёй гэта? Толькі адно дакладна ведала старая Бянігна — што, як і хата яе радзімая, стаіць гэты цуда-востраў, Крыўя наша духоўная, паміж двума лясамі.

Значыць, ёсьць яшчэ на сьвеце месцы, якія пасярод тых лясоў знаходзяцца. А што ж ты, баба дурная, думала, што адна на сьвеце такая? Хрэн табе, бабка. Грэх гэта, таксама грэх вялікі — сябе адной такой-растакою на сьвеце лічыць. Скромнасьці сабе, бабка, пазыч, скромнасьці. Зусім ты на тым востраве бясстыднай зрабілася. Дазваляеш сабе ў такім ложку спаць, што на цэлую сям’ю шматдзетную хапіла б, ды ў ваньне ляжыш цёплай, а дзеўка Алеся цябе губкай мые, па сьпіне тваёй водзіць, па грудзях ды валасах. Не бальніца тут, каб за табой мэдсястрычкі глядзелі. Не бальніца, а турма тут.

Турма.

Ясі смачна, сьпіш соладка, ні ў чым патрэбы ня маеш. А ўсё роўна на сэрцы камень ляжыць. Быццам пакаралі Бянігну тыя, хто яе ў неандартальскі лес хадзіць навучыў. За ляноту яе ды за дурасьць.

Уначы прачнулася бабка, бо нехта на яе глядзеў. Адплюшчыла яна вочы, а над самым яе тварам лямпачка сьвеціць, лямпачку Алеся трымае, а сама знакі пальцам робіць. За сабой кліча. Паднялася бабка з ложка, накінула штосьці ды за Алесяй у калідор пайшла. А Алеся тая, ведзьма маладая, далей ідзе, ды на бабку азіраецца — як заўжды, з усьмешкай сваёй кашэчай. Хто ж цябе, дзеўка, коткаю зрабіў? — думае Бянігна, але ідзе паслухмяна, за лямпачкай у цемры шкандыбае, за сьцены хапаецца.

Завяла бабку Алеся ў пакой, дзе басэйн быў. Зай­шла бабка, мружачыся ад сьвятла — бо гарэла ў тым пакоі жырандоля, гарэла ня зырка, але ўсіх тут можна было добра разгледзець. Па краях ба­сэй­на мужыкі яе знаёмыя стаялі: і мажны, і дзядок той у белым, і хлопец-спарцмен, і татарын хітры. Стаялі і на бабку глядзелі — ня тое каб варожа, а насьцярожана так, як быццам чакалі ад бабкі якога падману.

А ў самім басэйне жаніх яе, Максім Крывічанін, ляжаў, на краі абапёршыся. Голы — у чым маці нарадзіла. Ляжаў і на яе пазіраў — уважліва, строга, як бацюшка.

“Падыдзі сюды, бабка, — прамовіў Максім, зьлёгку ўсьміхнуўшыся. — Бліжэй, бліжэй”.

Падышла бабка, рукой вочы закрываючы. Хоць чаго яна там ня бачыла — усё роўна сарамата. Жаніх яе дарослы ўжо, няправільна гэта — галізной сваёй ды месцамі сарамяжнымі бабцы ў вочы тыцкаць.

“Апусьці, бабка, руку, — загадаў Крывічанін. — Я ж жаніх твой, нам з табой жыць да сьмерці”.

Не адразу паслухалася бабка, а калі паддалася загаду, дык ужо вачэй не магла адвесьці. Бо па ўсім целе маладым жаніха ейнага былі чорныя ды пунсовыя гнойныя раны, жывыя, ад вады абуджаныя, расьцьвілыя, нібы кветкі. Відаць было, што нямала іх пальцамі парасчухвалі, паразьдзіралі, што сьвярбяць яны, кожнага дня сьвярбяць, не даюць хлопцу спакою.

Жаніх задумліва, крыху нахіліўшы галаву, са­чыў, як поўняцца жалем бабчыны вочы.

“Вось так, бабка, — сказаў ён нарэшце, павару­шыў­шыся ды зручней уладкаваўшыся каля сьцен­кі басэйна. — Вось так. Бачыш, што са мною?”

Заплёскала вада, уздыхнулі мужыкі, прыяцелі жаніховы, капнула з жырандолі — гучна, трывожна, як цьвік нехта з аднаго разу ўбіў. Проста ў падлогу мазаічную, у кафлю, у сэрца зьвярынае. Бо і праўда было ў бабкі адчуваньне, што знаходзіцца яна ў самым сэрцы вялікага і хворага зьвера. Пасадзілі яе туды, у самую кроў ды самае мяса, нясецца зьвер па моры, па небе, па дарогах цёмных, лапамі дрэвы скідвае, буралом па сабе пакідае — а куды нясецца, сам ня ведае.

“Гнію я, бабка, — прамовіў жаніх, растапырыў пальцы, правёў па грудзях і радасна, шырока рот раскрыўшы, паглядзеў, што ў яго на пазногцях засталося. — Гнію. Жыўцом гнію, сама бачыш. А што са мной такое, ніхто ня ведае. Дактары не да­юць рады, дый ня веру я ім больш. Усе яны ідыёты і махляры. Столькі грошай аддадзена, а на што?”

Ён абвёў вачыма прыяцеляў сваіх — а мо і слуг, а мо і нявольнікаў: хто іх знае.

“Прыйшоў, бабка, час цябе праверыць. Пагля­дзець, на што ты здольная. Думаеш, за прыга­жосьць я цябе сюды паклікаў, нявеста ты мая? За сілу, бабка. За сілу...”

Ён пацягнуўся, ухапіўся за краі басэйна і выскачыў з вады. Падышоў да яе блізка, так блізка, што ўжо не вачыма бачыла бабка ягоныя гнойныя раны, а скурай сваёй чорнай адчувала, як яны жывуць, ды гараць, ды сьмярдзяць, ды сьвярбяць, ды смыляць.

“Памажы мне, бабка. Пакажы, што ўмееш”.

Так і стаяў ён перад ёй, голы, у сваіх гнойных ранах, орган ягоны мужчынскі напружыўся, у бабку вокам адзіным глядзіць, не міргаючы, з-пад пахаў капае, на плячах блішчыць, а шыя ды грудзі быццам спацелі ўсе, бо ня льецца з жаніха вада, а на скуры выступае ды зьзяе зеленаватымі пярлінкамі, і раны гнойныя дыхаюць, а твар чырвоны, як ад цімпіратуры.

Узяла яго за руку старая Бянігна, паслухала, што ягонае цела кажа, сама вочы заплюшчыла. Пачакала, каб нікога вакол не было — растварыліся ў агні пад яе вачыма і мужыкі тыя застылыя, і Алеся, што за сьпінай стаяла, і жырандоля, і вада, што цурчэла пад зямлёй.

Пачала Бянігна на гэтым целе маладым, мужчынскім, ядавітымі кветкамі пакрытым, глядзець, шукаючы, што яно лішняга мае. Доўга шукала, па крыві жаніховай плаваючы, у чорныя віры зазіраючы, па гольлі нябачным скрабучы. Знайшла. І, як некалі, з прыемным, цёплым пачуцьцём рухі патрэбныя ўспамінаючы, паклала лішняе хлопцава ў адну далонь, другой накрыла, перакуліла. Адплюшчыла трэцяе вока, чацьвертае прычыніла, пятым на месяц у небе паглядзела, шостым на сонца, а сёмае дрыжаць прымусіла.

“Тут стой, — мовіла Бянігна аднымі вуснамі. — Не хадзі нікуды”.

Падалося, што кіўнуў ёй жаніх ейны. Быццам чуў, што сухі вецер зь яе рота пашэптвае.

Спатыкнулася Бянігна, сьцежкі абіраючы, навобмацак па цемры блукаючы, раз спатыкнулася, і другі, і трэці — але затрымцела мацней яе сёмае вока, напялася — ды раскрылася, ды так балюча, што ў галаве ў Бянігны як маланкай выцяла.

Бегла Бянігна па знаёмых ёй адной сьцежках, радуючыся ды цешачыся, што яе пусьцілі ды не забылі, бегла, трымаючы ў руках лішняе, лішняга ня слухаючы, на лішняе не наступаючы. Ніхто яе не даганяе, ніхто не перабягае дарогу, ніхто не запытаецца, што яна трымае ў руках. Толькі галасы гэтыя вітаюць: “Гу-у-у... Гу-у-у...”

“Ну што вы хочаце, га, што вы хочаце, гу ды гу, гу ды гу, бедныя вы мае, няма чым пакарміць, не нажыла я за гэты час ні костачкі, ні крошачкі, толькі вось сынкі ў мяне зьявіліся, Антон ды Міша. Можа, праведаць матку зьбяруцца, прылятуць на самалёце... Ну што вы ўсё гудзіце, ну што? Нелюдзі вы мае, вы ж мяне знаеце, шкада мне вас, пагла­джу, кожнага пагладжу, за вухамі пачухаю, сагрэю... Нядоўга мне ўжо паміж лясамі жыць засталося”.

Гараць неандартальскія вогнішчы, як тыя хаты саламяныя палаюць, вось і пот з ілба бабчынага пацёк, вочы засьціць. Глыбей у лес, глыбей, да пня таго, часу ў яе мала:

“Мае вы інастранцы, мае вы туркі, пастаю з вамі, пастаю, але ня гэтым разам. Жаніх мой помачы просіць, мучыцца хлопец малады, памагу яму, усё, што маю пры сабе, усё лішняе, усё, што маю, не маё...”

Дабегла да пня запаветнага, пот выцерла, твар абпалены ў траве ахаладзіла. Дзе пінжак? А вось ён, ля пня, узрадавалася Бянігна. Такі самы, як быў, прымяты, быццам на ім толькі што мужчына нейкі сядзеў. А мо і ляжаў, папяроску пакурваючы, а зараз адышоў за дрэва. Кінулася бабка да таго пня, лішняе на пінжак асьцярожна склала, як рабіла ўжо тысячу разоў. Хтосьці, хто лішняе зь пінжака забірае, блізка — ня хоча ён, каб Бянігна яго бачыла ды запомніла. Дык яна і не зьбіраецца тут заставацца.

“Пайду ад пана, бо прыйшла зарана”, — шэпча Бянігна ды назад, да сьцежкі кідаецца.

Гараць, дымяць, трашчаць у неандартальскім лесе высокія вогнішчы. Стаяць каля іх істоты лясныя, маркотныя песьні свае ныюць, ды гудуць, гудуць, Бянігну праводзячы. А яна — са сьцежкі на сьцежку, з-пад дрэва да дрэва, ды праз багну, па калодачках ды па грэбельцы, ды зноў у лес, вецьце адводзіць, вусны сьціскае: адна галінка ў бок уколе, а дзьве іншыя самі адступяць.

Так і адплюшчыла Бянігна вочы. І зноў яна на востраве чортавым. Перад ёй хлопец малады, голы, стаіць, руку да яе працягнуўшы, стаіць нерухома, як зачараваны, а за ім слугі ягоныя — і кожны на бабку з жахам ды павагай глядзіць.

Адпусьціла яна жаніхову руку — ён паднёс да вачэй далонь, быццам сам упершыню яе бачыць.

Паглядзеў на сваё беднае цела, уздыхнуў.

“Ведаць бы, дзе ты толькі што хадзіла... — прамовіў яе Крывічанін, апусьціўшы рукі. — І што гэта было... Такое адчуваньне, як кроў у жылах памянялі...”

Раны на ягоным целе ўсё гэтак жа дыхалі, сьвярбелі, жылі сваім жыцьцём зьмяіным, але ведала Бянігна, што няшчасны жаніх яе ўжо верыць, ужо спадзяецца, бяз гэтага людзі з андартальскага лесу ніяк ня могуць: нават хвосьцік ім пакажы ад надзеі, усё кінуць, за хвосьцікам пабягуць. Хоць і ўдаваў жаніх яе, Крывічанін галоўны, што не такі ён, як уся набрыдзь, але ж і для набрыдзі, і для магутных самых адзін закон: толькі б надзея была, толькі б сьвяціла ім у вечную зіму чалавечую.

Павярнуўся жаніх яе Максім да сваіх слугаў, запытальна ўзьняў падбародзьдзе — а яны стаяць вакол басэйна, слова вымавіць ня могуць, і твары іхныя рыхтык маскі, што па тэлевізары паказваюць. Накінуў жаніх ручнік на плечы ды з пакоя выйшаў — на Бянігну позірк наастачу кінуўшы: пільны, пранізьлівы, такі ўжо любяшчы, што Бянігна ўздрыгнула, нібы яе за шыю хто ўкусіў.

Шчасьлівая засынала ў тую ноч старая Бяніг­на — і сама свайму шчасьцю ня верыла, і сама таго шчасьця саромелася. Нельга бабцы старой шчасьлівай быць — бо крадзе яна ў такім разе ў маладых шчасьце. Не бясконцыя ў сьвеце шчасьця запасы, ёсьць у іх край, і канец, і дно. Але ж радая яна была, як дзеўка — прыдаўся людзям яе лясны дар, знайшла яна ўсе сьцежкі, не пагналі яе дагэтуль зь неандартальскага лесу. Значыць, не марнуе яна сваю старасьць, значыць, ёсьць яшчэ ёй у андартальскім лесе нейкае прымяненьне. Важна было для Бянігны старой сябе патрэбнай адчуваць — ведаць, што ня проста так яна месца займае.

Раніцай пабудзіў яе жаніхоў голас — бегаў Максім малады па калідоры, дзьвярыма грукаў. Забыўся, дурны, дзе бабку паклаў. А як знайшоў, кінуўся да яе ды пад рэбры старыя тыцнуў:

“Ну і бабка! Сіла! Глядзі, старая, глядзі...”

Скінуў перад ёй свае чорныя апранахі, зноў голы зрабіўся, як з лазьні. Паглядзела Бянігна скрозь павекі — дый праўда. Зрабіліся раны меншыя, ды сушэйшыя, ды пачалі зацягвацца. Сыходзіў у цемру дзікі сьверб, і гной сыходзіў, і боль — пасьвятлеў жаніхоў твар. Дык а як жа інакш, калі лішняе на пні сухім засталося. Ды толькі ня ведае жаніх, дзе той пень запаветны і як да яго дабрацца.

Адпусьціў бы ён яе цяпер. Ды не — нават не зьбі­раецца.

Пацалаваў ён бабку — асьцярожна, у самую макаўку. І вусны выцер.

“Праўду народ наш сьвяты казаў: дзе старыя кусты, там двор не пусты... Ня простая ты бабка! Цяпер бачу, цяпер веру. Нездарма столькі на цябе выкінуў. Ну і сіла! Як жа я цябе чакаў, бабка ты мая залатая... Будзе ў нас вясельле, будзе...”

Сеў перад ёй ды пачаў сваю песьню — напаўголасу, быццам бы сярдзіта, а вочы прамяністыя-­прамяністыя:

“Навучы мяне бабка, сваім штукам. Падзяліся сілай. Раскажы, як бабкамі робяцца... Я ж усё роўна спосаб знайду...”

Маўчала бабка, у бок гледзячы, толькі б гэтага рота ягонага ня бачыць. Зацягваў у сябе гэты рот, зеўраў, як яміна, ды намякаў бабцы, што яшчэ ня тое сказаць можа, што тоіцца ў ім столькі благога, што ёй і ня сьнілася ў мроях яе старэчых.

Але думаць пра гэта ў бабкі часу не было. Назаўтра прыйшоў да яе хлопец той дужы, з нагамі паголенымі, майку сьцягнуў, шорты пасьпешліва скінуў і стаў перад бабкай, як на мэдкамісіі.

“Ну, лячы мяне, бабка!”

Усе бакі ў яго былі ў гнайніках — забіраліся раны пад самыя пахі, хаваліся, у нутро ягонае сыходзілі. Як адчувалі тыя раны смуродныя, што зьявілася істота чалавечая, што іх прагнаць можа. Заскрыпеў бабчын ложак, паднялася яна, дзьверы зачыніла і хлопца за руку ўзяла. Аднесла лішняе ды легла зморана. А хлопец усё нагой у шорты трапіць ніяк ня мог, адзяваючыся, ды мармытаў бабцы:

“Ты, бабка, магла б знакамітай стаць. Думала пра гэта? Цёмная ты, я на тваім месцы знайшоў бы чалавека, што ў такіх справах шарыць, ды заняўся б сур’ёзна. Такім талентам нельга раскідвацца, ты мне павер...”

На другі дзень дзядок завітаў, доўга перад бабкай сядзеў, маўчаў, нешта ў кампутар свой запісваў. Яна ўжо думала, ён пра яе піша. Ну, хай піша. У кожнага свая работа — каму пісаць, каму лішняе ў людзей забіраць. Легла бабка да сьценкі, калаціла яе нешта, ды ногі ніяк не прачыналіся — хоць ты іх іголкамі ўкалі.

А калі адпусьціла яе і яна на другі бок павярнулася, глядзіць, а дзядок той ужо без штаноў ды без кашулі перад ёй стаіць ды пазірае на яе сарамліва. Увесь у гнайніках, нібы з бальніцы ўцёк. Стаіць ды вачыма на сваё пуза паказвае. Вось жа мухамор стары. Увесь у сівым пуху. А лячыць трэба.

Падсунулася да яго Бянігна, падцягнулася на локцях. Стала, гайдаючыся, бо не трымалі яе ногі як сьлед, за руку дзядка ўзялася. Замільгала ў яе перад вачыма, загуло, не хацеў неандартальскі лес хованкі свае адкрываць — але ўпартая была бабка Бянігна, нязломная ды ні на кога ня злая, бо нельга злой быць, калі ў неандартальскі лес хо­дзіш. Хвіліна ці дзьве мінулі — а знайшліся сьцежкі. Зноў пабывала бабка каля запаветнага пня. Вярнулася — а дзед, нічога не сказаўшы, схапіў майткі ды адзежу сваю і радасны за парог кінуўся. Стары псюк. Што ён зь ейным жаніхом тут робіць? Такому дзеду гарадзкому толькі б на лаўцы сядзець ды ўнукаў няньчыць. А ён на востраў папёрся. Адно слова — пісацель.

Успомніла Бянігна бібліятэку ды ўздыхнула. Ня­ма ім спакою, тым пісацелям. Усё пішуць, пі­шуць, хочуць сваю бібліятэку напісаць. А кніжкі тыя ў цемры зь пісацеляў сьмяюцца: у кніжкі жыцьцё даўгое, з чалавечым не зраўняецца, колькі б чалавек ні пісаў — усё роўна яму з андартальскага лесу не ўцячы, усё роўна ў зямлі ляжаць сырой, а кніжка жыць будзе ды з паліцы на сьвет глядзець. Можа, яе за сто гадоў ніхто ў рукі ня возьме — а яна ўсё роўна свайго часу дачакаецца. А чалавек — не. Як бы ні карцела яму на перамогу сваю палюбавацца.

На трэці дзень таўстун да яе заявіўся, увайшоў, падсеў да яе, паглядзеў лісьліва ў вочы бабчыны.

“Палячы мяне, бабка. Як ты іншых палячыла”.

“Заўтра прыйдзі, небарака”, — прамовіла бабка аднымі вачыма, пачуваючыся вінаватай: але ж прыхварэла яна, баялася з болесьцямі сваімі да пня хадзіць. Ёй бы спакою на дзень, а тады яна палечыць, нікому не адмовіць. Ды ня ўмеў таўстун той вочы слухаць, глядзеў на бабку ўмольна вачыма сваімі заплылымі ды чакаў.

“Ну што ж ты ня лечыш? Глядзі, у мяне ж таксама па ўсім целе хярня гэтая, што я, не чалавек?”

Яна ўзяла яго за руку, але адпусьціла. Не была пэўная, што зможа.

“Палячы, бабка! На калені стану!”

Легла бабка. Блага ёй было і нудзіла.

“А я табе, бабка, навіны раскажу, — прамармытаў той мажны дзядзька напаўголасу, на дзьверы трывожна азіраючыся. — Усё табе расказваць буду, што знаю, толькі палячы. Вось ты тут сядзіш і ня ведаеш, а Янка наш, той, спартовы такі хлопец, разумны аказаўся. Уцёк сёньня зранку з вост­рава. Ня хоча, паршывец, з намі жыць. Паглядзеў, што гнайнікі загойваюцца, ды ўпрочкі кінуўся. Усё разьлічыў, гад, ніхто б і не заўважыў. Яго б адразу не хапіліся, калі б ня я. Я першы знайшоў, што лодкі адной не хапае. Мяне за такое палячыць добра трэба, чуеш, бабка? Бабка?”

Раскатурхаў ён яе, паднялася Бянігна з апошніх сілаў, да пня дайшла, а як назад трапіла — сама ня ведае. А тут ужо й татарын той стаіць, вочы бега­юць, а рот пад вусікамі хадуном ходзіць:

“Мне апошняму да цябе ісьці выпала, не магу да заўтра трываць, раптам ты, бабка, да заўтра не дацягнеш! Сказалі, што паміраеш, дык я адразу прыбег! Палячы мяне, бабка, а там ужо памірай! Чуеш? Ня маеш права! Ну што табе, шкада? Ты ж усё роўна падохнеш, а мне жыць!”

Ды не магла бабка падняцца. Ляжала і глядзела ў столь. Хай бы пакінулі яе адну — усім бы лепей было. Сорамна сьмерцю сваёй людзям у вочы калоць. Доўга стаяў татарын на каленях перад яе ложкам — так бы да ночы яе маліў ды галавой біўся аб яе падушку, калі б не жаніх. Выцягнуў таго татарына за шкірку:

“Ідзі маторкі заводзь, я цябе што, дарэмна ў радцы выбраў? Да цемнаты павінны Янку знайсьці, шторм пачынаецца, загіне хлопец! Зноў мяне вінаватым зробіце, сукіны дзеці!”

А сам падышоў да Бянігнінага ложка, сеў ды абхапіў бабу за ногі:

“Надвое бабка варажыла: ці памрэ, ці будзе жыва...”

І засьмяяўся нэрвова:

“Бачу я, бабка, што ня хочаш ты за мяне замуж ісьці. Бачу... Што, праўда сабралася тут ногі выпруціць, на маім востраве? Не... Не падабаецца табе такі расклад”.

Пальцамі палез у вочы, падняў павекі:

“Бачу, што не падабаецца. Ты хочаш у хату сваю вярнуцца, апошні раз на дзяцей паглядзець, на ўнукаў, ды на якіх-небудзь супэрпупэрхрысьціянскіх могілках ляжаць, разам з набрыдзьдзю ўсялякай і бяздарнымі людзішкамі. Што я, ня ведаю? Дык вось: памрэш — закапаю цябе тут, ніколі роднай хаты не пабачыш. А ачуняеш: вярну туды дзе ўзяў. Думай, бабка, думай, нявестухна...”

І пайшоў, раздаючы ўсім загады. Быццам народу быў поўны дом.

Задумалася Бянігна, паверыла жаніху свайму. Можа, і праўда разам са здароўем да яго ро­зум вярнуўся. Але не магла яна сваёй нямогласьці рады даць. У неандартальскі лес са сваім лішнім ня ходзяць. Сорам гэта. Не зразумеюць яе інастранцы, туркі гэтыя, і мужчына той, чый пінжак на пні пасьцелены, ня ўхваліць. Выйдзе з-за дрэва, папяроску жуючы, ды скажа ёй:

“Усё, бабка. Забараняю табе хадзіць у наш лес. На вякі вечныя”.

Цяжка было Бянігне. І паміраць цяжка, і жыць. Усё хацеў ад яе нечага андартальскі лес — прыдушыў, наваліўся ўсім цяжарам сваіх неўтаймоўных жаданьняў. Вырашыла яна, што памрэ. Разгарэўся ў ёй такі жар, што страшна стала — няўжо дом падпаліць? Хоць і странны ён, гэты дом на востраве — але ж таксама хата: тут людзі жы­вуць, людзі яго будавалі, людзі тут ад холаду ды зла хаваюцца. Гарэла Бянігна, гарэла, і нібыта бачыла з агню свайго, як стаяць вакол яе агнішча насельнікі лесу неандартальскага, стаяць ды вецьце падкідваюць. Гары, гары, бабка, гары, старая, гу-у-у... Гу-у-у...

Ня выйшла ў яе памерці. І гэтым разам ня выйшла. Як зачараваў хто.

Прачнулася ўначы Бянігна, уся мокрая, халодная. Адплюшчыла вочы, паварушыла рукамі. Бачыць, а па пакоі здань нейкая жаночая рухаецца. Замерла здань над яе ложкам, узьнялася над галавой старой бабкі. Зразумела Бянігна, хто перад ёю. Алеся, тая самая дзеўка, што на Бянігну так злосна глядзела. Была гэтым разам Алеся зусім голая — села каля бабкі, валасы на плечы адкінула, грудзі адной рукой прытрымала, а другой бабку за халодныя пальцы схапіла:

“Палячы мяне, бабушка!”

Вось які голас у яе. Зусім нявінны. Як у мэдсястрычкі. Прыціскае Алеся свае пальцы з доўгімі пазногцямі да старэчай скуры, укладвае сваю руку ў бабчыну, а сама шэпча:

“Глядзі, бабка, што са мною. Палячы мяне, палячы, прашу!”

Засьлізгала рука старой Бянігны па дзявочым целе, знайшла ўсе яе гнойныя раны. Задыхалі яны пад бабчынымі пальцамі, заварушыліся, навастрылі язычкі, плюнулі гноем ды крывёю папсаванай. Уздыхнула Бянігна — ды так, што пакацілася яна па барвовых сьцежках і па гальлі сухім кудысьці, упала тварам у крапіву.

“Зноў ты тут, бабка?” — зьдзівілася каралева крапіўная, Страківа смарагдавая.

Схадзіла Бянігна да пня, пакінула там дзявочае лішняе, пакацілася назад, не азіраючыся. Адкуль толькі сілы ўзяліся. Вярнулася, легла побач зь дзеўкай — чыстай, здаровай, палечанай. А тая спала ўжо — як была, голая, у чым людзі на сьвет прыходзяць. Захінула яе Бянігна коўдрай, паслухала, як суцішваецца Алесіна сэрца, панюхала радасна, які цяпер дух у яе з рота ідзе — ды сама задрамала.

Жыла ў доме котка зьлюшчая — а зьявілася ў старой бабкі ўнучанька.