Сабакі Эўропы

15.

Здалёк перад намі рос, імкліва закрываючы далягляд, скрынепадобны сіні куб менскай ІКЕА. Колькі ж было віскату, калі абвясьцілі, што яго адчыняюць. У колькіх шчасьлівых маладых вачах адлюстраваліся сасна і белізна будучага дабрабыту, якім сонцам заліло паркоўку для сьціплых эканамічных мараў, бо менавіта ёй выявіўся раптам Менск у хвіліну радаснай весткі. Цяпер і мы таксама, цяпер і мы: ікея мая дарагая, я сэрцам табе прысягаю ў шчырай сыноўняй (даччынай) любві! Паехалі неяк і мы з Мамай, купілі сёе-тое ў маю кватэрку замест асавелай савецкай мэбелькі, дывансаны, таршэрсаны, крэселсаны, століксаны. І нават канапсана. І ўсё за нейкія пяць соцень. Багіня Ікея, апякунка Беларусі, рассыпала над краінай праменьне сваёй халвы. А потым ім зрабілася сумна. Апусьцела Ікея. Грымнуўся Ікар. І цяпер стаяў сіні куб на Магілёўскай шашы, высіўся, невясёлы, нагадваў пра сваё першае прышэсьце, чакаў новых гаспадароў... І ўсё ж яна была, была, гэтая хвіліна нацыянальнага гонару. І мы мелі сваю Ікею. І мы зваліся людзьмі. Зямлі, волі, Ікеі, солі...

Машына нарэшце павярнула да адной з тых раскошных сядзібаў, якія растуць, як радыеактыўныя грыбы, па ўсёй Меншчыне — трымаюцца зграямі, катэджнымі бандамі, мураваныя маёнткі з назвамі прэтэнцыёзнымі, поўнымі штучнага цукру, кшталту “Панскія Забавы”, “Охотничье имение ”Троекурово”, “Усадьба “Медвежья”, “Графский пруд”...

Potsony выйшлі, страціўшы да мяне ўсялякую цікавасьць. Панская бяседа тут даўно ўжо гудзела, надышоў той момант, калі ўсе, здавалася, забыліся, чаго сабраліся, і наш прыезд іх напалохаў. Па кустах замерлі госьці, з талеркамі ў руках ды келіхамі, расшпіленыя, п’яныя, шкляныя вочы, кроўю налітыя твары, голыя сьпіны і гістэрычны рогат. Пабачыўшы ацца нявесты, грымнулі нешта псэўданароднае музыкі, вяла, гулка, адно буханьне ды стогны струнаў.

“Гуляете, падлы?”

“Гуляем, Василь-Василич!”

“Не нажретесь никак!”

“Никак не нажремся, Василь-Василич!”

“Вот же я вас из калаша”.

“Так точно, Василь-Василич, дайте тока мясцо дожевать”.

Да ацца нявесты слугі кінуліся, са стопачкай, ды з графінчыкам, ды зь лімончыкам, а ён ім, як толькі задніцу тугую разьмяў, як бізуном па тварах: “Танька где?”

Апусьцілі слугі вочы, а нейкі жардзіна-мажардом паслужліва і скрушна ў глыбіню двара паказвае. Ацец нявесты туды кінуўся, мы за ім. Там, пасярод белых штучных акацый і лопнутых шарыкаў, быў зеленаваты ставок, а ў ім нявеста стаяла, пасярэдзіне, па пояс у вадзе, сукенка ляжала вакол яе на зацягнутай раскай паверхні, нібы талерка папяровая, а нявеста ў цэнтры гэтага бела-жоўтага кола, як пірожнае. Яна павярнулася да нас голай сьпінай — і высокая прычоска ўздрыгвала, як быццам нявесту зьнізу пад вадой нехта кусаў за ногі.

“Танька! Танька!” — кінуўся да яе ацец. Стаў на беразе, рукі да яе працягнуў.

Тут жа на пясочку скакаў жаніх, паўтараў, адкашліваючыся:

“Таня! Танечка! Вернись! Папа приехал!”

“Танька! — ацец нявесты кінуўся разувацца. — Ну что ты придумала, дочка? Обидел кто? Скажи, кто, я его на кол посажу! Только имя назови!”

“Танечка!” — кашляў жаніх, разглядваючы свае туфлі.

“Ты чего стоишь, вошь ты дешевая? — крыкнуў на яго ацец нявесты. — Ты уже там быть должен, на руках ее вынести, сокровище свое! Я тебе что, куклу доверил? А, блядь? Послал бог зятька!”

“Так это, Василь-Василич, папа, — залыпаў вачыма жаніх. — Я плавать не умею. Да и не подпускает она никого. Даже вот Вичку не подпускает!”

“Вичку! — ацец нявесты сьцягнуў шкарпэткі і сунуў іх жаніху пад нос. — Я вас всех тут сейчас закопаю живьем, если с доченькой моей что случиться... Таня!”

“Дайте мне камень, папа, — пачулі мы яе голас. Голас Афэліі Менскай. — Камень, прошу”.

“Что ж ты такое несешь, дочка? — горка завыў Папа. — Утопўться хочешь? Ты ж его любишь, слизняка этого! Сама говорила!”

І тут ягоны шалёны позірк упаў на мяне.

“Таня, дочка! — загаласіў ён радасна. — Я ж тебе подарок привез! Догадайся, кого? Клоуна! Живого!”

І тады яна павярнулася. Калыхнулася вада, урачыста пацягнула за сабой сукенку, голая сьпіна зьнікла, прычоска хітнула шыньёнам.

Я пабачыў спакойны твар звычайнай менскай дзяўчыны — на такія чамусьці кідаюцца, як на мядок, загранічныя трутні, пруцянеюць ажно, калі такіх бляндыначак пабачаць. Шэрыя стомленыя, зусім не капрызьлівыя, але захінутыя плеўкай поўнага і ўжо не кіраванага вар’яцтва.

“Клоун?”

“Да! — закрычаў Папа, зьзяючы ўсьмешкай. — Сюрприз!”

“Да! — ажывіліся госьці і запляскалі ў ладкі. — Ну Василь-Василич, ну молодец!”

“Сколько ему заплатили, хотелось бы знать”, — холадна прамовіла цётка ў бардовай сукенцы. — Шикуете, Василий Васильевіч”.

Таня Афэлія нахмурылася, але тут жа зморшчыны разгладзіліся.

“Пускай подойдет, — прамовіла яна разгублена. — Ко мне, сюда”.

Я абвёў іх вачыма. Іх нарадзіў сёньняшні гарадз­кі сквар. Яны проста не маглі існаваць, і ўсё ж яны існавалі, уперыліся ў мяне вачыма, нецярплівыя, плацёжаздольныя, пасьпяховыя, зьвязаныя сваяц­твам. Што ж, вада ў летні вечар — гэта не найгоршы варыянт.

“Что ты стоишь? — рыкнуў Васіль-Васіліч. — Слышал, что дочка сказала? Работай!”

Я паклаў пакет на траву, скінуў свае ўшлёпкі, пінжак, закасаў, як мог, джынсы. І пайшоў у адбымкі п’янай вады. Густаватай, зь зялёнай жывой душой, поўнай гукаў, бурбалак, каламуці. Падышоў да яе, стаў перад нявестай, нібы гэта я жаніх быў, а яны ўсе мае госьці — стаялі, раты разявіўшы, чырвоныя шкуркі твараў павыцягваўшы.

“Привет, — сказаў я. — Вообще-то я не клоун”.

Яна ня слухала. Узяла мяне пад руку і мы выйшлі з вады, як найлепшая пара тэлевізійнага конкурсу. Пад плясканьне іхных далоняў і звон крышталю.

Мяне пасадзілі каля маладых, уціснулі паміж сьведкай з боку нявесты і нейкім pоtsan, які, што праўда, быў ужо даўно гатовы і лавіў цяпер рыбу ва ўласнай талерцы: рыбка высьлізгвала, сьмерць ніяк не давала сябе падмануць. Мне навалілі гару мяса, налілі шклянку гарэлкі “Русский стандарт”, я прамармытаў “горка”разам з усімі, таропка адпіў, праглынуў гарачы кавалак... Сьведка была тоўстая, галарукая, галаногая, запечаная ў фальзе ружовай сукні.

“У вас зарядного не найдется? Для Нокии”.

“Нет”, — яна засьмяялася, нібы я сказаў ёй на вуха непрыстойны жарт.

“Я слышал, один хрен, из оппозиции, остров себе в море купил, — сказаў ацец нявесты пад пачцівае чвяканьне сваіх дарагіх гасьцей. — Ципа, штоб там оппозиционеров готовить, боевиков всяких. Я вот думаю: вот купил бы я остров. Собрал бы там вас всех и улетел. А через год бы прилетел и посмотрел, кто живой остался. С теми и жил бы дальше. Дела бы делал. Вы ж посмотрите на себя. Здесь же каждый второй — шлак. Не люди, а клоуны. Вы ж по понятиям жить не можете. Только жрать и баб­ло клянчить. Тошнит меня от вас, госьцейкі даражэнькія!”

Пад маімі нагамі сядзеў пакет, чакаў, што я яму нешта кіну зь вясельнага стала. Костку? Ножку? Ручку? Нявеста... Хоць якая яна нявеста, яны ж пажаніліся ўжо. Таня і яе жук-плывунец. Таня гэтая на мяне глядзела, ва ўсе вочы. Чордт, чордт, я што, і праўда зайздрошчу яе мужаньку? Рэўнасьць? Адкуль ты прыйшла, я цябе ня знаю, ідзі сваёй дарогай, я Нільса люблю, а цябе, дурная, прэч ганю: вэг! Зь зялёнай вады вылезла, адказвае рэўнасьць. Рука Таніна: рука тапеліцы. Афэлія, дачка дробнага афэрыста, акруціла мяне сваімі водарасьцямі.

“Покажи что-нибудь, клоун, — папрасіла Таня. — Пожалуйста”.

“Мне позвонить надо”, — сказаў я.

Але яна чула толькі тое, што ёй хацелася.

“Хорошо, — сказаў я. — Но я лучше расскажу. Слушай...”

“Всем рассказывай! — крыкнуў Васіль-Васіліч. — Всему столу! Микрофон дайте клоуну! Иди на сцену!”

Я падхапіў свой пакет, пукаты, закатаваны, выйшаў, спатыкнуўшыся аб скрутак дратоў, на сцэну. Даўно я не выступаў са сцэны. Можа, апошні раз ва ўнівэры. На Дзень студэнта мне трэба было прасьпяваць камічныя куплеты. Вось жа шоў тады выйшла... Больш за два дзясяткі гадоў таму, у іншым жыцьці. Я выглядаў на подыюме ў той далёкай актавай залі ня горш за Бэрці Вустэра: у капелюшы, пазычаным у самадзейным тэатры, у белых шкарпэтках (так было модна), у гальштучку-матылёчку, мальчык-пальчыкавая батарэйка; о, што гэта быў за Дзень студэнта, я выйшаў і засьпяваў пад фанаграму пра тое, што

Наш дэкан Пятро Кузьміч

Сьвеціць у начы, як зьніч,

Асьвятленьне ў туалеце

Лепшае на факультэце!

І ўзнагародай мне была поўная цішыня ў залі, ніхто не сьмяяўся, ніхто, а потым мне сказалі, што паэта зь мяне ня выйдзе — так і атрымалася. Затое цяпер сто чалавек лічылі мяне клоўнам, і яна таксама, і мне трэба было нешта сказаць.

“Что ты молчишь, клоун?” — крыкнулі з таго канца стала, які губляўся ў гушчары бутэлек і мясных пагоркаў.

“Ща из пакета как достанет...”

“Бабу голую!”

“Тихо, черти, — раўнуў на ўсю бяседу бацька Афэ­ліі маёй, Жукаў вайны маёй, патрон усёй кліентэлы. — Давай, клоун, начинай!”

“Я вам раскажу гісторыю пра аднаго хлопца... — пачаў я, круцячы ў руках мікрафон. — Які жыў у Скандынавіі. У Даніі, калі быць дакладным. У адной вёсцы, нічым не прыкметнай. Аднойчы ён зрабіўся такі малы, што здолеў сесьці на сьпіну шэрага гусака і падняцца высока ў неба. Гусак узяў курс на захад. Разам з хлопцам. І больш іх ня бачылі. Гэта, вядома, казка. Але яна чамусьці не дае мне спакою. Сёньня я ўвесь дзень пра гэта думаю. І вось што я хацеў вам сказаць...”

“Песня про зайцев”, — сказаў хтосьці.

Як у сьне, яны паволі рухалі шыямі. Нібы хочучы сагнаць зь сябе здранцьвеньне.

Таня усьміхнулася.

“Усім ржаць!” — скамандаваў Васіль-Васіліч.

Госьці леглі ад рогату.

“На гусака... Дания... — надрываліся сукенкі ўсіх магчымых колераў, белыя кашулі, прыліплыя да сьпінаў, кадыкі, быкі, ганчакі, павукі... — Не дае спакою... Ну, насмешил... Петросян...”

Я сеў на месца, але так, каб пры першай жа магчымасьці высьлізнуць.

“За что тебе платят, артист?” — пагардліва сказаў Танін мужанёк. І забыў пра мяне. Закусіў мяне фаршыраванай індзейкай. Шырокія людзі з шырокімі жэстамі, шырокія твары з шырокімі ратамі, шырокія душы больш ня мелі ўва мне патрэбы. Я непрыкметна выйшаў і рушыў па пакоях вялікага панскага дому. Дзесьці тут ужо стаяў ложак, а на ім была пасьцеленая іхная першая шлюбная ноч. Дзесьці тут мусіла быць зараднае. Пазваню, патлумачу, выкручуся, высплюся — і ўсё забу­дзецца.

Прывязаны дротам да сьцяны, уключыў тэлефон. Наш дэкан Пятро Кузьміч... Два-два-тры-пяць. Ці шэсьць. Шэсьць. Наш дэкан Пятро Кузьміч... Нокія-нокія, абпаліла ногі я... Ці пяць? Пін-код быў забыты. Пакет пры мне, пін-код у гаўне. Наш дэкан Пятро Кузьміч... Сонцапаклоньнікі на менскіх дахах ўжо разьдзімалі свае тонкія ноздры, сьветлыя валаскі на загарэлай скуры варушыліся, рыхтуючыся да праводзінаў сонца. Яшчэ гадзіны тры — і неба над Менскам зробіцца колеру фіранкі ў Нільсавым гатэлі.

“Вы извините, — маладая жанчына, якая ўвайшла ў пакой, нечым нагадвала Таню. — Да, я ее сест­ра. Я вас отвезу, папа не хотел вам ничего плохого, просто на него находит, когда выпьет. Он за Таню переживает... Вы только в милицию не звоните, ладно? Ради Тани. Пожалуйста!”

“Я пін забыў, — прамовіў я абыякава. — Нікому пазваніць не магу. Ні ў міліцыю, ні...”

“Я вас отвезу, до метро, — яна памахала ключамі. — Готовы? Не злитесь только. Это все жара отцу в голову стукнула. И водка. Людей хватает с этими своими дебилами, а потом, как протрезвеет, деньги им дает, чтоб не жаловались...”

Яна села за стырно ў чым была: сукенка кароткая, туфлі скінула пад сядзеньне, ногі непрыгожыя, вусны хваравітыя, вузкія, колеру сукравіцы, крывяцца. Я залез ззаду, не хацеў сядзець побач, пакет да сябе прыціснуў, каб не забыць. Пра Маму ўспомніў: яна б ганарылася. Раскажу ёй, калі вернецца, раскажу, а ў яе ні пра што пытацца ня буду, ні пра сяброў яе дзіўных, са скрыпучымі, нібы скра­дзенымі, галасамі, са справамі цёмнымі, у якія яны маму заблыталі, Мама дарослы чалавек, а я сорак гадоў пражыў — і ўсё роўна сыночкам Маміным застаўся, стомленым студэнтам пасярэдзіне лета. Лета — мой сакрэт. Аднойчы ў маладосьці, сустракаючыся са сваёй вучаніцай, спакусу гонячы, вёрткі, як сьпіца, я разгадаў таямніцу лета, зрабіў так, каб яно спынілася, зрабіў крок у ягоны сад, і больш ужо не выходзіў. Куды мне бегчы з гэтага менскага лета? Грукае ўнутры сэрца, старасьць — ня летні месяц, старасьць мне не пагражае, лета мая абаронца, высплюся, прачнуся пад менскіх саловак, заўтра сонца будзе, і заўжды, і свабода, і самота, і суткі самых неверагодных прыгод і няісных цудаў у няісным маім горадзе, дзе жыць мне ды жыць яшчэ, сорак ды сорак, ды ў сачок, ды сьветлы шлях у сьмерць, імя якой: горад-герой на рацэ Сьвіслач.

Таніна сястра маўчала, каб не выдаваць мне сваіх сямейных тайнаў. Сіні куб Ікеі вырас, напяўся, упаў за сьпіны, на плыўкі асфальт шашы. Над Шабанамі сонца заходзіла, коміны лавілі яго, лавілі, ды ня вылавілі, ды ня вылавіравалі...

“Дообгоняешься”, — сказала злосна Таніна сяст­ра ў лабавое шкло і скінула хуткасьць. Пад намі прамільгнуў мост, яшчэ адзін. І вось ужо зялёныя аўтобусы пачалі мазаць сабой палатно дарогі, хакейная клюмба паклялася, што яна заўзее за Беларусь, шаша раздваілася, растраілася... “Не расстраивайтесь”, — сказала Таня, высадзіўшы мяне каля мэтро і ўручыўшы мне пару купюраў. Вечар прыняў мяне ў свае мяккія смуродныя вятры. І я рушыў, пагойдваючыся, па прыступках уніз. Купіў жэтон і талёнчык.

“Пройдемте на осмотр”, — ласкава сказаў сумны ахоўнік. Як доктар, да якога ты ўжо шмат разоў хадзіў на прыём.

Я не супраціўляўся.

“Что у вас в пакете?” — спытаў ён, выціраючы пот з шырокага, лякіраванага сонцам лба.

“Камни”, — сказаў я, падумаў і ўжо зусім упэўнена паўтарыў:

“Теперь я точно знаю. Камни”.